حکایت دردناک زنان مسلمان کشمیر

حکایت غریبی است؛ حکایت نیروهای ارزشی در عرصه هنر و آنچه از مدیران و مسئولان امر می بینند و می شنوند! مثالش همین ماجراهای فیلم «به پشت تابلو نگاه کن»؛ حرفهای کارگردانش واقعا شنیدنی و تعجب آور است؛ نیست؟! آنجا که می گوید: مسئولان شبکه یک گفتند بجای کار بر روی سوژه ای حساس برو درباره ابنیه هند فیلم بساز! یا اینکه جشنواره الجزیره فیلم را پذیرفت اما جشنواره سینماحقیقت فیلم را رد کرد و نیز اینکه خوشحالی دوگانه شفیع آقامحمدیان از برنده شدن در دادگاه و تولید فیلمی که حالش را خوب کرده! و البته خاطرات خواندنی نظیر این که ثریا قاسمی مدام گریه می کرد و مدام کار قطع می شد.

 
 
بیست و سومین جلسه "سینماروایت" با نمایش مستند "به پشت تابلو نگاه کن" برگزار شد. این فیلم که توسط محسن برمهانی نوشته و کارگردانی شده مروری دارد بر زندگی کنونی تعدادی از زنان ساکن در منطقه کشمیر که به دلیل اوضاع ناآرام این منطقه در سالهای اخیر با غیبت ناگهانی شوهرانشان مواجه شده اند. غیبتی که مشکلات و مصائب بسیاری را برای این زنان ایجاد کرده است.
 
 

نقطه قوت شکل روایت دراماتیک مستند است
در نشست گپ و گفت این فیلم علاوه بر کیوان امجدیان منتقد سینما، محسن برمهانی کارگردان و شفیع آقامحمدیان تهیه کننده مستند هم حضور داشتند. کیوان امجدیان با برشمردن برخی نقاط قوت این اثر آن را کاری مهندسی شده دانست که از درام خیلی خوب در خدمت فضای مستند استفاده میکند. امجدیان گفت:«نقطه قوت اصلی این کار شکل روایت این کار است که زمینه ای دراماتیک دارد؛ شکلی که بسیاری می گویند نباید در مستند به کار بسته شود اما به هر حال استفاده درست از آن میتواند مخاطب را هم به سمت سینمای مستند بکشاند.»

امجدیان ادامه داد:«شکل دراماتیک کار از همان جمله ابتدایی نریشن آغاز میشود و بعد با تمرکز بر زندگی سه شخصیت اصلی است که بار داستانی پررنگتر میشود. سوژه جذاب فیلم که به اندازه کافی تعلیق برانگیز است و البته توانایی بالای کارگردان در امتداد درست سوژه و صرف زمانی طولانی برای انجام فیلمبرداری باعث خلق مستندی ماندگار شده است.»

از عدم همراهی شبکه یک تا همکاری با مرکز گسترش
محسن برمهانی کارگردان مستند با بیان اینکه نام مستند در ابتدا "سگها در بهشت" بود و بعد "کشمیر" شد و در نهایت "به پشت تابلو نگاه کن"، بیان داشت:«تولید به میانه های 1388 بازمیگردد که من در شبکه پرس.تی.وی مشغول به کار بودم و بواسطه ارتباط با خبرنگاران حوزه بین الملل خیلی خوب اوضاع و احوال منطقه را رصد می کردم. در همین رصدها بود که یکی از خبرنگاران از موضوعی عجیب که غیبت مردان متاهل در کشمیر است خبر داد و وقتی از او پرسیدم چرا در دنیا کسی به آن نمی پردازد گفت اغلب شبکه های تلویزیونی و رادیویی علاقه چندانی به پوشش اخبار این منطقه ندارند. این شد که خودم تصمیم گرفتم مستندی براساس آن بسازم اما مشکل اصلی ام نداشتن بودجه بود.»

وی در شرح چگونگی تخصیص بودجه به کار با گلایه از تلویزیون ادامه داد:«قبل از هر کار به سراغ شبکه اول سیما رفتم و از آنها درخواست کمک کردم اما دوستان گفتند باید قبل از هر کاری به سراغ هماهنگی با مشاوران سیاسی شبکه بروند. این هماهنگی زمان زیادی گرفت و کار در نهایت به جایی رسید که مسئولان شبکه یک به من گفتند به جای سوژه ای با این درجه از حساسیت سیاسی برو درباره ابنیه هند فیلم بساز(!!!) آن هم در شرایطی که در همان برهه زمانی مقام معظم رهبری درباره کم کاری رسانه ها در ماجرای کشمیر تذکرات فراوانی داده بود.»

فقط جشنواره مقاومت فیلم را پذیرفت
برمهانی افزود:«وقتی تلویزیون برای همکاری رغبت نشان دهد با 4 میلیون تومانی که از طرف یکی از دوستان رسید کار را با سفری به کشمیر شروع کردم. پیش خودم فکر میکردم در همین یک سفر کار را جمع میکنم اما حساسیتهای بالای کار در این منطقه باعث شد نیاز داشته باشم به بودجه ای بیشتر. اینجا بود که سراغ مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی رفتم.»

این کارگردان با بیان اینکه حمایت شفیع آقامحمدیان مدیر سابق مرکز گسترش و قبول تهیه کنندگی کار باعث شد روند تولید ادامه یابد اظهار داشت:«خوشبختانه مساعدت مرکز باعث شد کار امتداد یافته و سه سال هم تولید آن به طول انجامید اما جالب اینجا بود که به غیر از جشنواره مقاومت هیچ کدام از جشنواره های وطنی از فجر گرفته تا سینماحقیقت فیلم را نپذیرفتند.»

وی با اشاره به تغییرات مدیریتی صورت گرفته در این جشنواره ها به عنوان عاملی مبنی بر رد این فیلم ادامه داد:«جشنواره الجزیره فیلم را پذیرفت و به عنوان اولین محصول بخش بین الملل خود قرار داد اما جشنواره سینماحقیقت فیلم ما را راه نداد.» کیوان امجدیان در ادامه گفته های برمهانی با انتقاد از چنین رویه ای در جشنواره های وطنی گفت:«اینکه فیلمی را به جشنواره سینماحقیقت راه نمیدهند فقط به دلیل اینکه در دوره مدیریت قبلی تولید شده یا فیلمی به همین دلیل به جشنواره فجر راه نمی یابد کاملا در تناقض است با شعارهای مصلحت اندیشانه ای که مدیران سینمایی میدهند.»

خوشحالی دوگانه شفیع آقامحمدیان از برنده شدن در دادگاه و تولید فیلمی که حالش را خوب کرده!
برمهانی در ادامه نشست با برشمردن ویژگیهای اثرش گفت:«در هر اثر تصویری مهمترین عامل کشاندن مخاطبان به دنبال کردن اثر است و اینجا هم سعی کردم قصه طوری روایت شود که مخاطب آن را دنبال کند. در عین حال نزدیک شدن به شخصیتها و نوع نگاه آنها دیگر پارامتر جذب مخاطب بود که سعی بر رعایت آن داشتم. همه تلاشم این بود که مخاطب را فارغ از طیف سنی اش به موضوع فیلم جلب کنم و امیدوارم این اتفاق افتاده باشد.»

در ادامه بحث شفیع آقامحمدیان مدیر سابق مرکز گسترش که ساعاتی قبل از آغاز سینماروایت، در دادگاهی علیه یکی از رسانه ها به عنوان شاکی حاضر شده بود و البته پیروز این دادگاه بود(!) گفت:«تجربیاتی که در صداسیما داشتم و البته سابقه ام در سینمای داستانی نشان میداد که یکی از اصلی ترین ضعفهای سینمای مستند خط داستانی است و دقیقا برای همین بود که سعی کردم مستندسازان را به سمت مستندهای نمایشی ببرم.»

وی ادامه داد: «کاری که محسن برمهانی ساخته هم دقیقا از کارهایی بود که در گونه مستند داستانی جای می گرفت و البته که مفهومش در خدمت مفاهیم ارزشی انقلاب بود.» آقامحمدیان با بیان اینکه حالش خوب است که چنین آثاری در زمان او تولید شده افزود:«در زمان مدیریتم در مرکز سعی کردم تا میتوانم از بچه مسلمانهای توانمند استفاده کنم و شرایط رشدشان را فراهم آورم. برای همین بود که تا توانستم جلوی تسری نگاه نمادگرایانه در سینمای مستند را گرفتم و مستندسازان را به سمت داستانگویی بردم.»

ثریا قاسمی مدام گریه می کرد و مدام کار قطع می شد
برمهانی در پاسخ به سوال یکی از مخاطبان درباره اینکه آیا با فیلمنامه کامل مستندش را ساخته بی پرده پوشی گفت:«برای شروع کار 80 صفحه فیلمنامه داشتم تا ارتباط میان کاراکترها را بدانم با این حال بخشهای اصلی فیلم مستند هستند و البته بخش فینال کار نیز کاملا مستند است.»

وی در توصیف سختیهای کار گفت:«تدوین و صداگذاری و بعد نریشن گذاری کار واقعا دشوار بود بخصوص در نریشن که می خواستیم همه چیز مستندوار پیش رود و بی اغراق.» وی ادامه داد:«یادم می آید ثریا قاسمی نریشن گوی این کار مدام وسط صداگذاری گریه کرد آن هم به خاطر محتوای دردناک فیلم. اینها باعث میشد صداگذاری قطع شود و مجددا صداگذاری انجام شود چون میخواستیم کار بدون اغراق ضبط شود.»

برمهانی در پایان نشست با بیان اینکه مسیر مستندسازی را ادامه خواهد داد بیان کرد:«تحصیلاتم سینما است و به واسطه سالها کسب تجربه در امور رسانه ای بین الملل تصمیم دارم ساخت مستندهای بین المللی را ادامه دهم بخصوص که کمبود این نوع مستند به شدت حس می شود.»

/830/پ203/س