ابعاد نظری امام خمینی درباره وحدت جامعه اسلامی
به گزارش سرویس پیشخوان خبرگزاری رسا، حجت الاسلام عیسی زاده، ..... در یادداشتی به بررسی ابعاد نظری امام خمینی(ره) درباره وحدت در جامعه اسلامی پرداخته است.
با توجه به جایگاه و عظمت و محبوبیت امام خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی و منادی وحدت در جهان معاصر، به ویژه در میان ملت‌های مسلمان، توجه به توصیه‌های ارزشمند آن امام سفر کرده درباره ابعاد گوناگون وحدت و یکپارچگی، می‌تواند یکی از عوامل مهم ایجاد وحدت و اتحاد جوامع اسلامی و ریشه کردن کردن تفرقه و اختلاف گردد. از این رو بر گزیده‌ای از سخنان و پیام‌های راهگشای آن امام عزیز در این بخش ذکر می‌گردد تا چراغ راهی باشد برای همه آن کسانی که دلسوزانه به دنبال ایجاد وحدت در میان ملت‌های مسلمان هستند.
الف) وحدت رمز پیروزی:
«رمز پیروزی مسلمین در صدر اسلام، وحدت کلمه و قوت ایمان بود که یک لشکر ضعیف را بر امپراتوری‌های بزرگ عالم غلبه داد»؛ «ای مسلمانان جهان و‌ای پیروان مکتب توحید! رمز تمامی گرفتاری‌های کشورهای اسلامی اختلاف کلمه و عدم هماهنگی است و رمز پیروزی، وحدت کلمه و ایجاد هماهنگی است».
ب) محور وحدت:
محور اندیشه‌های امام خمینی(ره) اسلام و آرمان‌های الهی بود. ایشان از آغاز نهضت اسلامی تا لحظه رحلت، دفاع از ارزش‌های اسلامی را در نظر داشتند و بر اجرای احکام خدا در جهان تأکید می‌ورزیدند. امام می‌فرمود: «آن کسی که در آخر نقطه عالم است و مسلم و مؤمن است، با آن کسی که در اول نقطه عالم است و به فاصله مشرق و مغرب بین آنان جدایی است اینها جدایی از هم ندارند و همه با هم برادرند و باید به حکم اسلام همه با هم برادری کنند و متفرق نشوند و جدای از هم نباشند و مصالح خودشان را مصالح اسلام و مصالح همه ملت‌ها بدانند و هر ملتی مصلحت ملت دیگری را مصلحت خودش بداند... و اگر جائری به یکی از ممالک اسلامی تعدی کرد این را تعدی به خودشان بدانند»؛ «... درکلمه توحید که مشترک بین همه است باز هم توحید کلمه است».
ج) دامنه وحدت:
حضرت امام(ره) معتقد به تلاش برای وحدت مستضعفان جهان علیه مستکبران، وحدت پیروان ادیان الهی علیه شرک و الحاد و استکبار، وحدت امت اسلامی در کشورهای اسلامی برای مقابله با تهاجم دشمنان علیه اسلام، وحدت شیعه و سنی و دیگر فرق و مذاهب منسوب به اسلام در داخل جهان اسلام و وحدت ملت‌ها با دولت‌های اسلامی و همه اقشار اجتماعی در چارچوب حفظ اصول و ارزش‌ها بود.
امام می‌فرمود: «مستضعفین جهان، چه آنها که زیر سلطه آمریکا و چه آنها که زیر سلطه سایر قدرتمندان هستند اگر بیدار نشوند و دستشان را به هم ندهند و قیام نکنند، سلطه‌های شیطانی رفع نخواهد شد و همه باید کوشش کنیم که وحدت بین مستضعفان در هر مسلک و مذهبی که باشند، تحقق پیدا کند که اگر خدای ناخواسته سستی پیدا شود، این دو قطب متکبر شرق و غرب مانند سرطان همه را به هلاکت خواهند رساند ... ما عازم هستیم که تمام سلطه‌ها را نابود سازیم و شما هم کوشش کنید که ملت‌ها را با حق همراهی کنید و آنچه مهم است این است که شما در مذهب خود و ما در مذهب خود ما، اخلاص را حفظ و به خدای تبارک وتعالی اعتماد داشته باشیم»؛
«یک چاره که اساس چاره‌ها است و ریشه این گرفتاری‌ها را قطع می‌کند و فساد را از بن می‌سوزاند، وحدت مسلمانان، بلکه تمامی مستضعفان و در بند کشیده شدگان جهان است و این وحدت که اسلام شریف و قرآن کریم بر آن پافشاری کرده‌اند با دعوت و تبلیغ دامنه دار باید به وجود آید و مرکز این دعوت و تبلیغ، مکه معظمه در اجتماع مسلمین برای فریضه حج است»؛
«آنچه به ما می‌رسد و رسیده است از دو مشکل است: یکی مشکل بین خود دولت‌هاست که مع الاسف تا کنون نتوانسته‌اند این مشکل را حل بکنند و آن مشکل اختلاف بین خودشان است و آنکه می‌دانند منشأ همه گرفتاری‌های مسلمین این اختلافات است و ما هم بیش از قریب به بیست سال است که در این موضوع سفارش کردیم، هی گفتیم، نوشتیم .... مشکل دوم، مشکل دولت‌ها با ملت‌ها است که دولت‌ها با ملت طوری رفتار کردند که ملت‌ها پشتیبان آنها نیستند... برای تفاهمی که بین آنها نیست».
«از پیوستگی دانشجویان مدارس قدیم و دانشگاه‌ها که به خواست خداوند متعال منتهی به قطع ایادی اجانب و استعمارگران و هدم بنیان استعمار خواهان و غرب زدگان خواهد شد احساس مسرت و سربلندی می‌کنم».
د) دستاورد وحدت:
اگر ملت‌های مسلم که تقریبا یک میلیارد جمعیت هستند، اینها برادر با هم باشند و به برادری با هم رفتار کنند، هیچ آسیبی بر اینها واقع نمی‌شود و هیچ یک از ابرقدرت‌ها قدرت اینکه تجاوز به اینها بکنند، ندارند».
«همه دیدند که اتحاد بین یک قشر کوچک سی و پنج میلیونی با تمسک به قرآن مجید و اسلام عزیز چه معجزه‌ای آفرید و تمام قدرت بزرگ و کوچک پشتیبان محمدرضای مخلوع و قدرت عظیم رژیم سلطنتی را با شکست رو‌به رو کرد».
هـ) ابزار تفرقه:
یک دسته از مسلمانان شیعه هستند و یک دسته‌ای از مسلمانان سنی، یک دسته حنفی و یک دسته حنبلی و دسته‌ای اخباری هستند یا ... اصلاً طرح این معنا از اول درست نبود، در یک جامعه‌ای که همه می‌خواهند به اسلام خدمت کنند و برای اسلام باشند، این مسایل نباید مطرح شود، ما همه برادر هستیم و با هم هستیم، منتها علمای شما یک دسته فتوا به چیزی و شما تقلید از علمای خود کردید و شدید حنفی، یک دسته فتوای شافعی را عمل کردند و یک دسته دیگر فتوای حضرت صادقa را عمل کردند، اینها شدند، شیعه، این دلیل اختلاف نیست، ما نباید باهم اختلاف و یا یک تضادی داشته باشیم، ما همه با هم برادریم، برادران شیعه و سنی باید از هر اختلافی احتراز کنند، امروز اختلاف بین ما تنها به نفع آنهایی است که نه به مذهب شیعه اعتقاد دارند و نه به مذهب حنفی و یا سایر فرق، آنها می‌خواهند نه این باشد نه آن، راه را این طور می‌دانند که بین شما و ما اختلاف بیندازند».
«من بیش از بیست سال در خطابه‌هایم در گفتارم به اینها توصیه کردم به سران دولت‌ها که این اختلافات محلی جزیی را کنار بگذارند و برای اسلام و برای پیشبرد اهداف اسلام با هم همفکری کنند و با هم اتحاد داشته باشند».
و) پیامد تفرقه:
«چرا دولت‌های اسلامی از این قدرت اسلام غافل هستند؟ چرا باید در طول سال‌های متمادی دولت‌های عربی سیلی بخورند از صهیونیسم؟ چرا باید تحت سلطه قدرت‌های خارجی باشند؟ چرا با هم مجتمع نمی‌شوند؟ چرا به آیات شریفه قرآن عمل نمی‌کنند؟ چرا به احادیث نبی اکرم(ص)اعتنا نمی‌کنند که فرموده است مسلمین باید ید واحده باشند علی من سواهم؟ مشکل مسلمین همین است که اختلاف انداخته‌اند بینشان و بعد از جنگ عمومی این نقشه کشیده شد و دولت‌های اسلامی را از هم جدا کردند و مسلمین را با هم مخالف کردند و دولت‌های اسلامی با هم دشمن شدند».
«این از عجایب است که ثروت مهم نفت در دست شرق و در دست مسلمین است، این مخازن بسیار مهمی که دنیا و کشورهای پیشرفته هر چه پیشرفت کرده به واسطه آن پیشرفت کرده است، هر کشوری که در جنگی پیروز شده به واسطه موج‌های نفت بوده است، اینها در دست شماست. عراق بحمدالله نفت دارد، ایران بحمدالله نفت دارد، کویت نفت دارد، حجاز نفت دارد، نفت دست مسلمین است، آنها باید بیایند به شما تملق بگویند، دست شما را ببوسند پای شما را ببوسند و این ذخایر را به اعلی القیم بخرند... مع ذلک این طور نیست، جوری مستعمرین این مطلب را درست کرده‌اند که بعض ممالک را بازی داده‌اند و خیال می‌کنند که نه، باید از آنها هم یک تملقی بگویند، به آنها هم یک تعارفی بدهند! این تأسف دارد... تا وحدت کلمه نباشد، تا رؤسای اسلام وحدت کلمه در خودشان ایجاد نکنند ... سیادت نمی‌توانند بکنند».
ز) پیش‌شرط وحدت:
حضرت امام دستیابی به وحدت را نیازمند عوامل و لوازمی می‌داند که بدون تحقق آن عوامل، امکان دسترسی به وحدت میسر نخواهد بود. مرحوم حاج سید احمد خمینی پیش‌شرطهای وحدت از منظر حضرت امام را اینگونه بر شمرده است: «اهتمام بیش از پیش به خودسازی و تعمیق اخلاق و ارزش‌های معنوی در زندگی خود و جامعه پیرامون.»
باورداشت و تعمیم سعه صدر و پذیرش و تحمل اختلاف سلیقه‌ها و دفاع از آزادی اندیشه و حمایت از تشکل‌های سیاسی و فرهنگی که در اصول و مبانی مورد اعتقاد امت و جامعه اسلامی اتفاق نظر دارند.
اعتقاد عمیق و اعتماد به نقش و آثار معجزه آسای وحدت در حل معضلات به ظاهر لاینحل سیاسی و اجتماعی.
هوشیاری و توجه طرفین وحدت به نقش خناسان و وسوسه انگیزان و تذکر دائمی به کارگزاران و عموم مردم در همین رابطه.
حفظ مواضع اصولی و دفاع از معتقدات و ارزش‌های منطقی غیر قابل خدشه در عین احترام و توجه به وحدت فراگیر.
توجه به تفاوت‌های اساسی روش‌های تحقیق در نظام دروس حوزوی و دینی با تعلیم‌های جدید دانشگاهی به منظور دریافتن زبان مشترک در تفهیم و تفاهم مسائل اساسی جامعه و پرهیز از اختلافات.
تلاش همه جانبه برای یافتن نقاط مشترک بیشتر و کاستن از اختلاف آرا درمبانی و اصول از طریق نقد در مجامع علمی و گسترش روح مباحثه و مناظره علمی و پرهیز جدی از به میان کشیدن پای عوام در اختلافات فکری و فرهنگ که حل آنها تنها از مسیر احتجاجات علمی و روش‌های پسندیده عقلایی و شرعی قابل حصول است.
احیای فرهنگ توحیدی و وحدت گرایی در جوامع اسلامی و احیای سمبل‌ها و عوامل و مظاهر وحدت که بسیاری از احکام اجتماعی و سیاسی و عبادی اسلام بر همین فلسفه تشریع شده‌اند؛ نظیر بازیابی فلسفه و روح واقعی کنگره عظیم و جهانی حج، نماز جمعه، نماز جماعت، روح تعاون و اهتمام به امر مسلمین، امر به معروف و نهی از منکر به عنوان یک وظیفه همگانی و احکام شعائری از این قبیل.
آگاهی بخشیدن به احاد ملت اسلامی برای دریافت تصویری روشن از ابعاد تمدن گذشته اسلام و علل سقوط و انحطاط مسلمین در سده‌های اخیر.
جهاد و تلاش برای فراگیرشدن نهضت فرهنگی جهان اسلام بر اساس ترویج روحیه خودباوری و نفی غربزدگی حاکم بر غالب جوامع اسلامی.
شناسایی و معرفی دشمنان اصلی و جلوگیری از دشمن‌تراشی‌های فشل‌کننده.
ترویج و تبلیغ فرهنگ جهاد و شهادت‌طلبی برای تضمین موفقیت پیشگامان مبارزه با دشمنان وحدت.
مقابله با خرافه پرستی و زدودن پیرایه‌های تفرقه انگیزی که به نام آداب و رسوم دینی و مذهبی از سوی مغرضان و ناآگاهان در فرهنگ سنتی ملت‌ها و قشرهای جوامع اسلامی ریشه دوانیده است و کوشش برای کاهش تعصب‌های کورکورانه و عوامانه.
تلاش برای یکسان‌سازی قول و فعل منادیان وحدت و کارگزاران و مسئولین نظام که وحدت را شعار خویش قرار داده‌اند./992/د101/ب6
منبع: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی