جایگاه و اهمیت تقوا و پارسایی در قرآن
به گزارش سرویس پیشخوان خبرگزاری رسا، حجت الاسلام و المسلمین عیسی زاده در یادداشتی به جایگاه تقوا در قرآن پرداخته که به این شرح است:
یکی از اصلی‌ترین راه‌های مبارزه با تهاجم و توطئه‌های دشمنان و شیاطین در جنگ نرم، که می‌تواند افراد جامعه را از هرگونه انحراف و فسادی، محفوظ بدارد و زمینه نصرت الهی و پیروزی بر دشمنان را فراهم نماید، پرهیزگاری وتقواپیشگی است. تقوا همانند موتور و محرک اصلی انسان و جامعه برای دستیابی به کمالات و ارزش‌های الهی و فاصله گرفتن از هر گونه زشتی و پلیدی است. در اهمیت و جایگاه تقوا، همین بس، که خداوند، آن را معیار کرامت انسان، سبب بهره مندی از هدایت‌های ویژه و ولایت خاص خویش، سبب برخورداری از قدرت تشخیص حق از باطل، آرامش، مصونیت از هر بدی، سبب نجات از عذاب دنیوی و اُخروی و موجب اتحاد و همدلی و پرهیز از تفرقه و جدایی، عفت و پاکدامنی، قبولی اعمال و فرجام نیک قرار داده است.
معنا و مفهوم تقوا
تقوا به معنای محافظت نفس است از آنچه سبب ضررش می‌شود.
بخشی از ضررها را عقل سلیم تشخیص می‌دهد و بخشی را شرع مقدس بیان کرده است و با توجه به اینکه خواسته‌های عقل سالم، مورد امضای شرع می‌باشد، معنای اصطلاحی تقوا در سخن امام صادق(ع) خلاصه می‌شود:«سئل عن الصادق(ع) عن تفسیر التقوی، فقال ان لا یفقدک الله حیث امرک و لا یراک حیث نهاک، تقوا یعنی آنجا که خداوند دستور داده حاضر باشی، تو را غایب نبیند و آنجا که نهی کرده، تو را مشاهده نکند.»
بنابراین؛ انسان با تقوا کسی است که افکار، کردار و گفتار خویش را با معیار عقل و شرع تنظیم کند و هیچ کاری را بدون مشورت آن دو انجام ندهد و فرمان آنها را زیر پا نگذارد.
انواع تقوا
1ـ تقوای ضعیف
تقوای ضعیف، آن است که انسان برای اینکه خود را از آلودگی‌های معاصی و ضررها حفظ کند، خود را همیشه از محیط گناه دور نگه دارد، شبیه کسی که برای رعایت سلامتی جسمانی خویش کوشش می‌کند خود را از محیط مرض و میکروب و از موجبات انتقال بیماری، دور نگه دارد. چنین تقوایی نمی‌تواند انسان را در صورت مواجه شدن با محیط گناه حفظ کند. اما بر عکس آن، تقوای قوی، آن است که انسان در روح خود، حالت و قوتی به وجود آورد که به او مصونیت روحی و اخلاقی دهد که اگر فرضاً در محیطی قرار گرفت که وسایل و موجبات گناه فراهم بود، آن حالت و ملکه روحی، او را حفظ کند و مانع شود که آلودگی یابد، مانند کسی که در بدن خود، مصونیت طبّی ایجاد کند که دیگر نتواند میکروب فلان مرض در بدن او اثر کند.
مراتب تقوا
با توجه به مفاهیم بعضی از آیات، می‌توان گفت که تقوا دارای مراتب و درجاتی است. آیات: «ان اکرمکم عند الله اتقیکم، هر آینه گرامی‌ترین شما نزدخدا، پرهیزگارترین شماست».
«لیس علی الذین آمنوا و عملوا الصالحات جناح فیما طعموا اذا ما اتّقوا و امنوا و عملوا الصالحات ثم اتقوا و امنوا ثم اتقوا و احسنوا و الله یحب المحسنین، بر آنان که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند در آنچه خورده‌اند گناهی نیست، هر گاه پرهیزگاری کنند و ایمان بیاورند و به کارهای شایسته پردازند، باز هم پرهیزگاری کنند و ایمان بیاورند، باز هم پرهیزگاری کنند و نیکی، که خدا نیکوکاران را دوست دارد».
«یا ایها الذین امنوا اتّقوا الله حق تقاته، ای کسانی که ایمان آورده‌اید به خدا تقوا داشته باشید، چنان که شایسته اوست».
«فاتقوا الله ما استطعتم، هر چه توان دارید تقوای الهی پیشه کنید».
به روشنی دلالت دارد که تقوا دارای درجات و مراتب است. با این بیان که یک زمان، انسان تقوایش در حدی است که از گناهان کبیره و از اصرار بر گناهان صغیره، اجتناب می‌کند، این اولین درجه تقواست که به آن، عدالت محقق می‌شود. درجه بالاتر این است که انسان خودش را از گناهان صغیره هم حفظ و نگهداری کند و بالاتر از این، آن است که خود را از مکروهات نگه دارد، یعنی به گونه‌ای خود را حفظ کند که هیچ وقت، مکروهی را هم مرتکب نشود.
در آموزه‌های ائمه(ع)نیز به مراتب تقوا تصریح شده است. امام صادق(ع) می‌فرماید: «التقوی علی ثلاثة اوجه: تقوی بالله و هو ترک الحلال و فضلاً عن الشبهه، و هو تقوی خاص الخاص، و تقوی من الله تعالی و هو ترک الشبهات فضلاً عن الحرام، و هو تقوی الخاص، و تقوی من خوف النار و العقاب و هو ترک الحرام و هو تقوی العام، امام صادق(ع) فرمود: تقوا سه گونه است: اول ترک از حلال چه برسد به ترک از شبهات، که این تقوای خاص الخواص است، دوم، ترک از شبهات چه برسد به ترک محرمات، این تقوای خواص است، سوم، ترک محرمات و آن تقوای عام است.»
بنابراین، تقوا از اموری است که هر کس به اندازه همّت و توان خود به مدد و کمک الهی، می‌تواند درجه و مرتبه‌ای از آن را کسب کند و به هر اندازه‌ای که از محرمات و مکروهات فاصله بگیرد، به هم ان اندازه به خدا نزدیک‌تر خواهد شد./992/د101/ب6
منبع: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی