در جوار حرم رضوی بررسی شد؛
چیستی فرهنگ و ابزارهای انتقال آن
خبرگزاری رسا ـ همزمان با دهه فجر انقلاب اسلامی، نخستین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی «رویش فرهنگ» در جوار حرم مطهر رضوی برگزار شد که در آن «فرهنگ و ابزارهای انتقال آن» مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، مهدی ناظمی اردکانی، دبیر کارگروه مدیریت کلان دستگاه های فرهنگی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی شب گذشته در اولین نشست از سلسله نشست های «رویش فرهنگ» با اشاره به تعریف فرهنگ اظهار کرد: از ابعاد مختلف، مقوله فرهنگ مورد بررسی قرار گرفته و تعاریف زیادی برای واژه فرهنگ به دلیل پیچیدگی آن شده است؛ بدین معنا که چندین و چند بعدی بودن فرهنگ باعث می‌شود تعاریف زیادی هم پیدا کند در حالی که اگر یک پدیده‌ای بسیط باشد می‌توان تعریف روشن و مشخصی از آن داشت و مفهوم آن را به دیگران منتقل کرد.
وی تصریح کرد: وجود تعاریف متعدد از فرهنگ، یک ویژگی بارزی از آن را به ما نشان می‌دهد و آن ویژگی پیچیدگی و پویایی. تعریف پدیده ای که علاوه بر پیچیده بودن تعداد مؤلفه‌ها و اجزای آن زیاد بوده و مرتب در حال تحول و تغییر باشد امری مشکل است و نمی‌توان آن را در یک فراز به خوبی تعریف کرد.
ناظمی اردکانی با اشاره به این که برای تبیین مفهوم فرهنگ و ماهیت آن می توانیم از استعاره بهره بگیریم، افزود: «فرهنگ» محیط زیست غیرفیزیکی خاص انسان است؛ ما یک محیط زیست طبیعی داریم که حیوان، گیاه و انسان در آن زندگی می‌کند و این همان عالم تکوین و طبیعت ماست که ما در این محیط، محاط هستیم.
سه ویژگی فرهنگ
وی اظهار کرد: برای بیان ویژگی‌های فرهنگ باید سراغ خصوصیات محیط زیست طبیعی رفت که خصوصیات هر دو بر یکدیگر صدق می‌کنند؛ محیط زیست طبیعی یک پدیده تاریخی است و نمی‌دانیم چه زمانی شکل گرفته و فرهنگ هم همین طور، دوم اینکه محیط زیست طبیعی، تاثیر می‌گذارد و تاثیر هم می‌پذیرد و فرهنگ هم این خصوصیت را دارد.
دبیر کارگروه مدیریت کلان دستگاه های فرهنگی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان کرد: هر دم و بازدم هر یک از پدیده‌های زنده بر محیط زیست اثر می‌گذارد و فرقی نمی‌کند این دم و بازدم متعلق به کدام یک از پدیده‌های حیات‌مند از جمله انسان، حیوان و یا گیاه باشد یعنی یک انسانی که در یک کره یا در یک کشور دیگری زندگی می‌کند دم و بازدم او بر دم و بازدم من نیز اثر می گذارد، اما این اثر آنقدر نامحسوس است که اصلاً لحاظ نمی شود ولی اگر دقت کنیم مشاهده می‌کنیم که مؤثر است.
وی تصریح کرد: تنها تفاوت حوزه فرهنگ با محیط زیست طبیعی آن است که در این محیط انسان موضوعیت دارد و حیوان و گیاه موضوعیت ندارند، از این رو تک تک انسان‌ها بر این فرهنگ اثر می‌گذارند و اثر هم می‌پذیرند و این یک ویژگی مهم و جدی است از این رو سه ویژگی جدی «پیچیدگی و پویایی»، «تاریخی بودن» و «تاثیر گذاری و تاثیر پذیری» می‌توان برای فرهنگ ذکر کرد، البته این سه ویژگی، یکدیگر را در برمی‌گیرند.
فرهنگ پدیده ای تاریخی
ناظمی اردکانی با اشاره به فرهنگ به عنوان یک پدیده تاریخی گفت: حالت ساده رابطه فرهنگ و تمدن این است که تمدن بخشی از فرهنگ است که به یک محصول و مصنوع تبدیل شده است به این معنا که بخش دیدنی فرهنگ، تمدن نامیده می‌شود؛ در اصطلاح وقتی یک بنای عظیم به عنوان اثری تمدنی ذکر می‌شود این بنای تمدنی از یک فرهنگ نمایندگی می‌کند و نماینده مفروضات، ارزش‌ها و مفاهیمی است.
استاد اولین نشست «رویش فرهنگ» ابراز کرد: هرگاه گفته شود فرهنگ پدیده تاریخی است؛ تمدن نیز پدیده‌ای تاریخی می‌شود. یعنی انسان‌ها بر اساس مفاهیم و ارزش‌هایی که داشته‌اند محصولاتی را تولید و نیازهای خود را با آن برطرف کرده‌اند بناب این تمدن‌های هر عصر و هر تمدنی در هر عصر، با یک فرهنگ، مرتبط هستند.
وی با بهره گیری از استعاره «کوه یخ» از فرهنگ گفت: تمدن بخش بیرونی آن کوه یخ بوده و بخش اعظم آن در درون آب است که لایه‌های اصلی فرهنگ از جمله مبانی، مفروضات، عقاید، باورها و ارزش‌ها را تشکیل می‌دهد؛ ممکن است زمانی در حوزه تمدن، برخی از آداب را به عنوان اثر تمدنی ذکر کر دکه فقط با چشم سر دیده می‌شود آداب در همان الگوی حرکت و رفتار ماست و رفتارها بر اساس آن شکل می‌گیرند.
دبیر کارگروه مدیریت کلان دستگاه های فرهنگی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: رابطه فرهنگ و تمدن از نظر ویژگی‌ها یکسان است؛ تمدن‌ها نیز تاثیر گذاشته و تاثیر می‌پذیرند زیرا همزاد فرهنگ هستند و تمدن نیز زائیده فرهنگ است به همین دلیل در هر عصری شاهد یک تمدن خاصی هستیم.
لایه های فرهنگ
ناظمی اردکانی با بیان این که تمام فرهنگ‌ها یک ریشه و باطنی دارند، تصریح کرد: فرهنگ مجموعه ای از مفروضات، باورها، عقاید، ارزش ها، نمادها و رفتارها است که لایه زیرین آن باورها، و لایه میانی آن ارزش ها، رفتارها و نمادها لایه بیرونی آن است.
وی با بیان دو ویژگی جامع و متعادل بودن فرهنگ ابراز کرد: قدری از استعاره بیشتر بهره می‌برم. محیط زیست طبیعی، ویژگی‌هایی دارد که می‌توان آنها را بر محیط زیست انسانی بار کنیم؛ گاهی بحث آلودگی هوا مطرح می شود، فرهنگی نیز این ویژگی را دارد و گاهی دچار فرهنگی آلوده می شویم.
دبیر کارگروه مدیریت کلان دستگاه های فرهنگی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به این که انسان‌ها هم تأثیر می‌گذارند و هم تأثیر می‌پذیرند، تصریح کرد: ما به دنبال این هستیم که بر محیط زیست خویش تاثیر گذاشته و آن را مستعد زیست کنیم یعنی نیازها را به صورت جامع و متعادل تأمین کنیم و این نکته بسیار مهم است.
ناظمی اردکانی خاطرنشان کرد: جامعه امروزی ما به لحاظ فرهنگی، در هوای آلوده‌ای زیست می‌کند که همگی آرزوی هوایی پاک و زلال را داریم؛ عناصر سازنده هوا که باید انسان‌ها را کاملا شاداب و مستعد تلاش نگه دارد اما متأسفانه هوای فرهنگی ما این‌گونه نیست و ما نمی‌توانیم به درستی حرکت و اقدام کنیم.
اسلامی کردن مؤلفه‌های مثبت فرهنگ ایران
وی با بیان این که فرهنگ ایرانی دارای مؤلفه‌های منفی و مثبت است، تصریح کرد: فرهنگ دینی ما تلاش می‌کند تا همواره مؤلفه‌های مثبت فرهنگ ایران را اسلامی کرده و در درون خویش قرار دهد و این موضوع در طول تاریخ گذشته ما نیز محقق شده است.
دبیر کارگروه مدیریت کلان دستگاه های فرهنگی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی خاطرنشان کرد: ما امروز یک فرهنگ غالب و معمول داریم که با فرهنگ مطلوب فاصله دارد، فرهنگ مطلوب، چیزی است که در کتاب‌ها نوشته، در بیان‌ها مطرح می‌کنیم و مشخص نیست این فرهنگ تا چه اندازه بر فرهنگ اسلامی منطبق باشد.
ناظمی اردکانی یادآور شد: ما از طریق علمی نمی توانیم قواعد تغییر محیط زیست انسانی را دریابیم، بنابراین برای تکامل فرهنگ و رسیدن به مطلوب باید از شعائر، منبع وحی و از خالق علم بهره ببریم./1308/پ201/ب6
ارسال نظرات