فصلنامه اسلام و مطالعات اجتماعی در گام سوم
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، سومین شماره فصلنامه علمی- تخصصی «اسلام و مطالعات اجتماعی» ویژه زمستان 1392 به مدیر مسؤولی حجت الاسلام توسلی و از سوی مرکز مطالعات فرهنگی ـ اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی منتشر شد.ه است
عناوین مقالات سومین شماره فصلنامه اسلام و مطالعات اجتماعی عبارت است از:
تبیین سیاست‌های شکل گیری نظام اداره فرهنگ کشور، با تکیه بر راهبرد مردمی سازی
جامعه شناسی شیعی و امکان یا امتناع الگوی پیشرفت در جمهوری اسلامی ایران
امام خمینی رحمةالله علیه و اندیشه پیشرفت اجتماعی بر محور احیای تمدن اسلامی
ارائه سیاست‌های کاربردی در قبال مسائل محتوایی – محیطی خبرگزاری‌های ایران
هویت زن و مرد در نگاه حکمت اسلامی و دلالت‌های آن برای طراحی نظریه ای درباره تحکیم خانواده
طراحی الگوی سنجش و گزینش مدیران فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، همراه ارائه بسته‌های سیاست‌های پیشنهادی
درآمدی بر روش شناسی کاربست نظریه‌های علوم اجتماعی در سیاست گذاری فرهنگی؛ با مروری بر اصول و مبانی اندیشه صدرایی
تبیین سیاست‌های شکل گیری نظام اداره فرهنگ کشور، با تکیه بر راهبرد مردمی سازی
حسین عرب اسدی
سید علی اکبر احمدی
مسعود بنافی
چکیده: دولت‌ها در اداره عمومی نیازمند تعریف نقش و جایگاهی جدی برای مردم و نهادینه نمودن آن هستند. نقش مردم در حوزه فرهنگ به دلیل ماهیت و ویژگی‌ها آن از ضرورتی دوچندان برخوردار است که جمهوری اسلامی ایران به دلیل فرهنگی بودن ذات انقلاب، بیشتر به آن نیازمند است.
بر این اساس باید برای اداره فرهنگ کشور به ساختاری کارآمد دست یافت که دولت شبکه‌ای در این خصوص الگوی قابل بررسی است. از آنجا که این مقاله در پی بررسی توصیف و تحلیل و ارائه است، فاقد فرضیه بوده و در پی پاسخ به این پرسش است که «چرا تا به حال و به رغم جنس مردمی فرهنگ و خواست سیاست‌گذاران اصلی انقلاب اسلامی، نقش جدی برای مردم در این عرصه تعریف نشده است؟»، «اگر بخواهیم به این مهم جامه عمل بپوشانیم باید به چه اصول و سیاست‌هایی توجه کنیم؟».
تبیین سیاستنامه برای تعریف و تقویت جایگاه مردم در اداره کشور از اجمله دستاوردهای این پژوهش است. این سیاستنامه در شش ساخت قوانین، ساختارها، مدیران، برنامه‌ریزی، نیروی انسانی و عملیات تدوین شده است و در هر ساحت نیز به سه سطح ملی، بخشی و اجرایی آن توجه شده و مجری، مدت زمان اجرایی شدن و خروجی و نتیجه مورد نظر سیاست تبیین شده است.
جامعه شناسی شیعی و امکان یا امتناع الگوی پیشرفت در جمهوری اسلامی ایران
سید مجید امامی
چکیده: «الگوی اسلامی پیشرفت» گفتمانی است متعلق به انقلاب اسلامی در دهه چهارم که درصدد جایگزینی با «گفتمان توسعه» است. اگر زیر ساخت مهم گفتمان توسعه «جامعه شناسی سکولار» است، الگوی پیشرفت و نظام‌سازی نیازمند دانشی اصیل ملهم از منابع و روش شیعی در موضوع اجتماعی است که البته، تأ خیر و نیز موانعی جهت تحقق آن در شرایط فعلی به چشم می‌خورد.
این مقاله با این نگاه در سه بخش کلی، لوازم و مفردات و ماهیت جامعهشناسی مطلوب را بیان کرده و سپس درگذری بر تاریخ اجتماعی ایران ظرفیت شناخت و تبیین روابط اجتماعی از منظر عالمان دین، بررسی و در نهایت، موانعی که در رفع آن‌ها (درعین توانمندهای متنی و منبعی) برای تأسیس جامعهشناسی از نوعی دیگر، لازم است معرفی و شرح شده‌اند.
امام خمینی رحمةالله علیه و اندیشه پیشرفت اجتماعی بر محور احیای تمدن اسلامی
یوسف حسین نژاد
چکیده: یکی از دغدغه‌های علوم اجتماعی تجزیه و تحلیل مسأله تغییرات اجتماعی در کنار توجه به نظم اجتماعی است و از این رهگذر دانشمندان در پی ارائه الگوهای توسعه اجتماعی هستند. پس از انقلاب اسلامی ایران برای جامعه‌شناسان، مدیران دولتی و سیاست‌گذاران عمومی این پرسش مطرح شده که آیا جمهوری اسلامی ایران الگو نوینی برای رشد و توسعه اجتماعی متناسب با آرمان‌های خود دارد یا در این زمینه از الگوهای سایر جوامع بشری بهره می‌گیرد؟
طرح بحث الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت از سوی مقام معظم رهبری فرصت خوبی به وجود آورده است تا این مسأله به شکل جدی‌تر مورد توجه مجامع علمی قرار گیرد. در این مقاله در گام نخست، به نظریه‌ها و مکاتب توسعه اشاره شده و در ادامه دیدگاه امام خمینی رحمة الله علیه در باب الگوی توسعه ایرانی ـ اسلامی با عنوان طرح «تمدن‌گرایی اسلامی» بررسی شده و اهداف، سیاست‌ها و راهبردهای این الگو از بیانات ایشان استخراج شده و اثرات این طرح بر تولید الگوی ایرانی ـ اسلامی پیشرفت پیش بینی شده است.
ارائه سیاست‌های کاربردی در قبال مسائل محتوایی ـ محیطی خبرگزاری‌های ایران
فرشاد مهدی پور
چکیده: فضای اطلاع‌رسانی در ایران، پس از سپری کردن دوره‌ای طولانی و انحصاری تا اواخر دهه هفتاد، در 10 سال گذشته با دو موج خبرگزاری‌سازی روبه‌رو شده است؛ موج اول تا سال 1384 با تولید 15 خبرگزاری و موج دوم تا سال 1391 با ظهور 12 خبرگزاری دیگر. از آنجا که ظهور خبرگزاری‌های نوپدید، نظام اطلاع‌رسانی کشور را دست خوش تغییراتی کرده است، می‌توان از حیث تأثیر و تأثر دوسویه واکنشی که محیط بیرونی نسبت به این خبرگزاری‌ها داشته و یا خبرگزاری‌ها در قبال محیط داشته‌اند، مسائل آن‌ها را بررسی کرد.
بدین ترتیب هدف اصلی در این تحقیق مسأله‌شناسی ابعاد محتوایی (محیطی) خبرگزاری‌های ایران (با تأکیید بر خبرگزاری‌سازی‌های انجام گرفته در دهه اخیر) و ارائه سیاست‌های کاربردی در راستای حل مشکلات این حوزه است. از این رو، ضمن نگاهی کوتاه به ابعاد محتوایی مسائل خبرگزاری‌ها یعنی اندازه، فناوری، اهداف و استراتژی‌ها، محیط و فرهنگ سازمانی، تلاش شده تا با تکیه بر الگوی فرایندی سیاست‌گذاری، برای هر کدام از مسائل، راه‌حل‌هایی ارائه شود.
هویت زن و مرد در نگاه حکمت اسلامی و دلالت‌های آن برای طراحی نظریه ای درباره تحکیم خانواده
مهدی سلطانی
چکیده:هویت زنانگی و مردانگی در حاشیه فلسفه‌ها و رویکردها مختلف بررسی و تحلیل شده است. هر یک از این تحلیل‌ها، دلالت‌هایی را در زمینه طراحی نظریه‌ای درباره تحکیم خانواده به دنبال داشته‌اند. دراین پژوهش جنسیت بر اساس مبانی حکمت اسلامی واکاوی شده و آهنگ آن دارد تا به نظریه‌پردازی در باب تحکیم خانواده کمک نمایند.
این مقاله با اشراب دیدگاه تفهمی واقع‌گرایی صدرایی زوایای مختلف را تحکیم را تبیین نموده است. و این معنا را بررسی کرده که انسان در مراتب نازل نباتی و حیوانی، جنسیتی است و لکن صورت انسانی، فراجنسیتی است. لذا بر ای نکته تأکیید دارد که اگر بخواهیم روابط زن و مرد را در حریم خانواده مستحکم سازیم، بایستی سپهر معنایی توحیدی را مرود توجه قرار دهیم و بی‌شک، به میزانی که انسان را به «قاب قوسین او ادنی» نزدیک‌تر شود، روابط زن و مرد مستحکم‌تر خواهد بود.
طراحی الگوی سنجش و گزینش مدیران فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، همراه ارائه بسته‌های سیاست‌های پیشنهادی
کمیل قیدرلو
مریم جان قربان
چکیده: فرهنگ و سازمان‌های فرهنگی پس ازانقلاب اسلامی ایران همواره با نگاهی هزینه‌ای و نه سرمایه‌ای مورد توجه قرار گرفته‌اند. این در حالی است که فرهنگ همواره از جایگاهی راهبردی برای نظام جمهوری اسلامی ایران برخودار بوده است. نخستین گام برای تغییر چنین رویکردی، تدوین سیاست‌های جهت اصلاح نظام سازمانی در سطح کلان است.
با چنین نگاهی، این مقاله مجموعه ویژگی‌های مدیر شایسته فرهنگی را بر شمرده و به مدل‌سازی در این حوزه پرداخته است. مقاله شامل سه بخش اصلی بررسی و صورت‌بندی مسأله در ایران، بررسی و نقد سیاست‌های موجود در نهایت، پیشنهاد سیاست‌های مطلوب است. در واقع نگارنده برای دستیابی به سیاست‌های مطلوب به دلیل کلاژگونه بودن یافته‌های تحقیقات پیشینی و نداشتن مدلی جامع، به بررسی مدل‌های شایستگی پرداخته و از میان مدل‌های موجود مرتبط، از مدل نقش‌های مدیرتی کویین و مهارت‌های مدیریتی کاتز ـ به عنوان اصلی‌ترین مدل‌ها ـ استفاده شده است.
در نهایت، شایستگی‌های مدیریتی ناظر بر سه بعد اصلی شخصیت، مهارت و دانش، شاخص‌سازی شده و بر اساس مؤلفه‌های چون گشتره جغرافیایی، سطح سازمانی، نقش‌های درون سازمانی و نوع مأمویت سازمانی، سطح‌بندی شده است.در پایان، آسیب‌های مراحل گوناگون نظام شایسته‌سالاری بررسی و با تکیه پاردام مدیریت اسلامی، راه‌حل‌های کلی و سیاست‌هایی برای برون رفت از این آسیب‌ها ارائه شدند.
درآمدی بر روششناسی کاربست نظریه‌های علوم اجتماعی در سیاست گذاری فرهنگی؛ با مروری بر اصول و مبانی اندیشه صدرایی
محمد رضا بهمنی
چکیده: میان نظریه و روش، یکبار در مقام تولید نظریه و بار دیگر در مقام کاربست آن، دو نقطه تماس متصور است. در مقام کاربست نظریه، یعنی شناخت و چارچوب‌های برای مسائل فرهنگی و اجتماعی جوامع (به عنوان ظرفیت حوزه نظر) انکارناپذیر است. ترجمه و تدریس این نظریه‌ها در مراکز دانشگاهی کشور و به تبع آن کاربست آن‌ها در فرایند مسأله شناسی، تصمیمگیری و اجرا، از واقعیت‌ها امروز جامعه ما نیز هست.
اما در این رهگذر، مسأله این است که نظریه‌های علوم اجتماعی برون‌زا، غالبا برای حل مسائل جوامع مبدأ عرضه شده‌اند که با مسائل فرهنگی و اجتماعی جامعه ما ناهمگونی (معرفتی و غیر معرفتی) بسیاری دارند. بنابراین شایسته است شیوه برخورد و مواجهه با این نظریه‌ها، هوشمندانه باشد.
این مقاله، «شناخت چالش‌های مکاتب روشی موجود»، «اتکا به مبانی معرفتی درون‌زا» و «لحاظ نیازهای و زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی درونی» را از الزامات این هوشمندی دانسته و تلاش کرده تا با بازخوانی اصول و مبانی اندیشه صدرایی، خطوط راهنمایی را برای استفاده از این گونه نظریه‌ها در عرصه سیاست‌گذاری فرهنگی پیشنهاد نماید.
گفتنتی است، سومین شماره فصلنامه علمی- تخصصی «اسلام و مطالعات اجتماعی» در 200 صفحه به قیمت پنج هزار تومان از سوی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی منتشر شده است./998/د102/ق