افق مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در عرصه فرهنگ و پژوهش

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، مسأله وحدت و تقریب مذاهب اسلامی از دیرباز همواره جزء اهداف و آمال آزاد اندیشان، متفکران و شخصیت‌های مصلح سیاسی و مذهبی بوده و تلاش برای تحقق آن در عصرهای گوناگون، با فراز و نشیب فراوان روبه‌رو بوده است؛ از ابتدای تشکیل نظام جمهوری اسلامی ایران نیز وصول به این هدف مقدس که متکی به ریشه‌های استوار در کتاب و سنت است ، یکی از بزرگترین اهداف رهبر کبیر انقلاب، حضرت امام خمینی (ره) بوده است.

طرح مسألة تقریب مذاهب در جهان اسلام، به معنای «نزدیک شدن پیروان مذاهب اسلامی با هدف شناخت یکدیگر و دستیابی به اخوت دینی بر اساس اصول مسلم و مشترکات اسلامی»، در پی ناهمسازگری ها و تفرقه‌های موجود میان جوامع مختلف اسلامی آغاز شد؛ تبعات ناشی از این مسأله در روابط قومی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مسلمانان هویدا شد؛ و به موازات پیدایش این اختلافات، تلاش در جهت همبستگی و وحدت میان مسلمانان از سوی دانشمندان و مصلحان جامعه اسلامی آغاز شد.

در اثر این تلاش‌ها تا قرن ششم هجری، تلاقی گسترده اندیشه میان عالمان و حاملان حدیث از مذاهب مختلف اسلامی یافت می‌شود؛ در این دوران، وجود مناظره‌های علمی بسیار میان اندیشمندان و در اغلب موارد، واقع‌گرایی و تلاش در جهت پیشبرد مطالعات علمی و پژوهشی بدون ابراز تعصب ناروا نسبت به یک مذهب خاص، نشان از نزدیکی و همسازگرایی فرقه‌های گوناگون اسلامی دارد.

گرچه در دوره‌های بعد، تلاش در راستای وحدت مسلمانان دچار فراز و نشیب‌های فراوانی شد اما از اواسط قرن بیستم میلادی و در پی سوء استفاده‌های غرب و استعمار کهنه آن و دستاویز قراردادن اختلافات جزئی مذهبی میان مسلمانان و بزرگ جلوه دادن آن برای جلوگیری از قدرت گیری و اتحاد جهان اسلام، با ظهور مصلحانی چون سید جمال الدین اسد آبادی، شیخ محمد عبده، شیخ محمد حسین کاشف الغطاء، شیخ عبد المجید سلیم، شیخ محمود شلتوت، شیخ محمد تقی قمی، حضرت آیت الله بروجردی و بسیاری دیگر از پرچمداران وحدت، این امر مهم شتاب بیشتری پیدا کرد تا مسلمانان که پایبندی به برخی از آراء نامربوط به عقاید ضروری، آنان را از هم دور می‌کرد به همگرایی و وحدت فراخوانده شوند.

اهمیت طرح اندیشه تقریب و وحدت میان مذاهب اسلامی زمانی روشن می شود که در نظر داشته باشیم این مسأله، یعنی اختلاف میان مسلمانان، روزنه و پاشنه آشیلی است برای بهره برداری مخالفان و دشمنان اسلام؛ در طول تاریخ، همواره شاهد بوده ایم هر جا استعمار بر آن شده است تا ضربه‌ای به مسلمین بزند، مهمترین ابزارش دمیدن بر خاکستر اختلافات و شعله ور ساختن تعصبات مذهبی میان اقوام و جوامع اسلامی بوده است، از آنجا که بازیابی اقتدار گذشته جهان اسلام جز از طریق وحدت میان مسلمانان و نزدیکی به یکدیگر امکان پذیر نیست، دشمنان پیوسته در تلاش بوده‌اند تا از یکپارچه شدن این امت جلوگیری کنند و با طرح مسائل اختلافی، مانع دستیابی آنان به این هدف عالی گردند.

این در حالی است که امت مسلمان، از هر فرقه و مذهبی، پایبند به اصول اساسی دین مبین اسلام هستند که در میان همة آنان یکسان است و فرقه‌های مختلف اسلامی حتی در بسیاری از فروع نیز با یکدیگر مشترکند و عالمان و اندیشمندان مسلمان می‌توانند با رجوع به این مبانی و تأکید بر آن، راه را برای وصول به این هدف متعالی هموار کرده و دسیسه‌های دشمنان در بزرگ ساختن موارد اختلافی را با هوشیاری و تلاش نقش بر آب کنند.

پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و ایجاد یک حکومت اسلامی از سوی بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی(ره)، زمینه‌ساز گسترش این تلاش در میان مسلمانان شد، طرح شعار وحدت و اهتمام ویژه امام راحل به این اندیشه راهبردی در قانون اساسی جمهوری اسلامی تبلور یافت؛ نمونه بارز دیگر از اهتمام این انقلاب بر وحدت امت اسلامی، تعظیم شعائر دینی نظیر حج و نماز جمعه است که از بزرگترین عرصه‌های اجتماع مردمی در اسلام به شمار می رود.

جمهوری اسلامی با نامگذاری فاصله میان دوازدهم تا هفدهم ربیع الاول به نام هفته وحدت، بر آن بوده است تا مسلمانان همچنان که جشن‌های میلاد پرشکوه پیامبر اسلام (ص) را برگزار می‌کنند، از نظر فکری و معنوی نیز با تمام وجود در جوی از وحدت اسلامی قرار گیرند؛ این کار سبب شد مسأله‌ای که شاید می‌توانست عاملی برای تشدید اختلافات میان مسلمانان شیعه و سنی باشد، رهیافتی به سوی وحدت آنان شود.

به دنبال برگزاری چهارمین کنفرانس وحدت اسلامی که با حضور جمعی از اندیشمندان جهان اسلام از سوی سازمان تبلیغات اسلامی در تهران برگزار شد، رهبر معظم انقلاب حضرت آیت الله خامنه‌ای دستور تشکیل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی را صادر فرمودند؛ این مجمع که رسالت اصلی آن طبق آنچه در استراتژی آن آمده، عبارت است از «ارتقای سطح آشنایی و آگاهی و تعمیق تفاهم بین پیروان مذاهب اسلامی و تقویت احترام متقابل و تحکیم رشته های اخوت اسلامی در بین مسلمانان بدون هیچ گونه تمایزی از لحاظ تعلقات فرقه ای، قومی یا ملی آنان به منظور رسیدن به امت واحده اسلامی.»

مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در سال 1369 هجری شمسی به دستور رهبر معظم انقلاب و با انتصاب دبیر کل و اعضای شورای عالی از سوی ایشان آغاز به کار کرد.

در همین زمینه بر آن شدیم تا با حجت الاسلام صادق گلزاده معاون فرهنگی و پژوهشی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در زمینه فعالیت های این مجمع به گفت وگو بنشنینم.

حجت الاسلام گلزاده به تشریح فعالیت های مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی پرداخت و گفت: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در حوزه وحدت و تقریب در ساحت های گوناگون آموزشی، پژوهشی، فرهنگی، تبلیغی، مطبوعاتی و انتشاراتی فعالیت های بسیار ارزشمندی را انجام داده است.

وی افزود: تا کنون حدود 250 عنوان کتاب تحقیق، پژهش، ساماندهی و نشر پیدا کرده که در حوزه وحدت و تقریب نقش کاربردی مهمی داشته است، آثاری همچون اخوت و برادری در اسلام، اهداف، ساختار و فعالیت های مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، ایده های گفت وگو با دیگران، پیام وحدت، پیشینه تقریب، تأملی در مسأله وحدت مذاهب اسلامی، تعدد مذاهب از دیدگاه فقها و اندیشمندان، منشور وحدت اسلامی، شیعه و سنی؛ غوغوای ساختگی، گفت وگویی با علمای الازهر، وحدت اسلامی بر پایه مرجعیت اهل بیت، همبستگی مذاهب اسلامی بخشی از آثار منتشر شده در این مجمع به شمار می رود.

معاون فرهنگی و پژوهشی مجمع جهانی تقریب با بیان این که آثار فراوانی در حوزه های فقهی ، اصولی و اجتماعی در این مجمع به رشته تحریر و نگارش در آمده است، اظهار داشت: موسوعه احادیث مشترک در 60 جلد منتشر شده است، بخشی از آثار متشر شده ار سوی مجمع جهانی تقریب جزء کتاب های درسی به حساب می آید.

وی با اشاره به فعالیت های این مجمع در حوزه مجلات ادامه داد: مجلات علمی، پژوهشی، فرهنگی و تقریبی بسیار ارزشمندی همانند رسالة التقریب، اندیشه تقریب، شعور اتحاد و تقریب به زبان های انگلیسی، روسی، فرانسوی و دیگر زبان ها در این مجمع منتشر شده است.

حجت الاسلام گلزاده به فعالیت های مجمع جهانی تقریب در زمینه فضای مجازی اشاره کرد و ابراز داشت: این مجمع در معاونت فرهنگی با استفاده از 20 زبان مطالب و محتواهای تقریبی بسیار کاربردی را در اختیار علاقه مندان در سراسر جهان قرار می دهد؛ پژوهشگاه مطالعات تقریبی، دانشگاه مذاهب اسلامی، خبرگزاری تقریب از دیگر ظرفیت های مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی است.

وی عنوان کرد: کنفرانس ها و همایش های بسیاری از سوی این مجمع در حوزه تقریب و وحدت برگزار شده است، این همایش ها در راستای نفی تکفیر و حمایت از مقاومت اسلامی تدارک دیده شده است؛ تا کنون 28 کنفرانس در زمینه تقریب، بیداری و مقاومت اسلامی برگزار شده است.

معاون فرهنگی و پژوهشی مجمع جهانی تقریب با بیان این که پیگیری دیپلماسی وحدت مورد نظر رهبر معظم انقلاب است، خاطرنشان کرد: معنای دیپلماسی وحدت این است که پرچم تقریب و وحدت در ساحت تعاملات و ارتباطات جهانی در سطوح گوناگون بر افراشته شود.

وی با تقدیر از فعالیت های خبرگزاری رسا در زمینه ترویج فعالیت های علمی، فرهنگی، پژوهشی و آموزشی حوزه دین گفت: خبرگزاری رسا می تواند در مقوله دیپلماسی وحدت نقش مهمی داشته باشد، بسیاری از علاقه مندان از آثار مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی اطلاع ندارند، از همین رو با توجه به شرایط زمانی حال حاضر رسانه ها باید این مجمع را در انتشار مطالب و محتواهای تقریبی یاری کند.

حجت الاسلام گلزاده افزود: همه رسانه ها و هرکسی که دغدغه انقلاب و اسلام را دارد باید به کمک هم فضای تقریبی و وحدت را در جهان ایجاد کنند، مجمع جهانی تقریب نیز آمادگی دارد تا مطالب و محتواهای مورد نظر را برای انتشار در اختیار رسانه ها به ویژه رسانه های دینی همانند خبرگزاری رسا قرار دهد./1323/ز502/س