جامعه با ازدواج اسلامی زنده می‌ماند/ ضرورت برنامه‌ریزی صحیح برای هدر نرفتن استعدادهای شاخص حوزه
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حضرت آیت‌الله عبدالله جوادی آملی امروز در درس خارج تفسیر خود در ادامه تفسیر آیات ابتدایی سوره مبارکه شوری در مسجد اعظم با قرائت آیه «أَمِ اتَّخَذُوا مِن دُونِهِ أَوْلِیَاء فَاللَّهُ هُوَ الْوَلِیُّ وَهُوَ یُحْیِی المَوْتَى وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ ﴿9﴾»، گفت: چرا خداوند ولی مطلق است، برای این که حیات‌بخشی به دست او است و هر موجودی که حیات‌بخش است، ولی است، چرا او ولی است، برای این که بر هر چیزی توانا است، چرا او ولی است، برای این که او حاکم مطلق و حکم مطلق است، هم تدبیر حکومتی بر عهده او است و هم تدبیر حکمیت بر عهده او است.
وی با اشاره به آیه «وَمَا اخْتَلَفْتُمْ فِیهِ مِن شَیْءٍ فَحُکْمُهُ إِلَى اللَّهِ ذَلِکُمُ اللَّهُ رَبِّی عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَإِلَیْهِ أُنِیبُ ﴿10﴾»، خاطرنشان کرد: در جریان حکمیت فرمود اگر اختلاف دارید، بعد از این که مراجعه کردید و اختلافتان حل شد، دیگر حق اختلاف ندارید، اختلاف مال قبل از رجوع است و بعد از مراجعه به محکمه الهی و صدور حکم جایی برای اختلاف نیست، وقتی مراجعه شد و حکم صادر شد، دیگر نباید اختلاف کرد.
مفسر برجسته قرآن کریم با اشاره به جمله «عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَإِلَیْهِ أُنِیبُ»، ابراز کرد: فرمود او رب من است و منشأ انابه من است و چون پیامبر(ص) اسوه همه مردم است، بر دیگران لازم است این گونه بگویند که بر او توکل می‌کنیم و به سوی او باز می‌گردیم.
وی با قرائت آیه «فَاطِرُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ جَعَلَ لَکُم مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجًا وَمِنَ الْأَنْعَامِ أَزْوَاجًا یَذْرَؤُکُمْ فِیهِ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ وَهُوَ السَّمِیعُ البَصِیرُ ﴿11﴾»، اظهار کرد: چون فاطر آسمان‌ها و زمین است، رب است، اگر کسی غیر از خداوند ولی یا رب بود، باید غیر از خداوند فاطر و خالق باشد، ربوبیت و تربیب و تدبیر الا و لابد به خلقت بازمی‌گردد، یا خودش نحوی از خلقت است یا لازمه خلقت است، معنای فاطر یعنی نوآور است، یعنی چیزی که هیچ سابقه نداشت آن را آورد، آسمان‌ها و زمین این گونه بودند.
حضرت آیت‌الله جوادی آملی بیان کرد: اگر کسی بخواهد درختی را بپروراند یا نطفه‌ای را بپروراند و او را انسان کند، این کانه ناقصه است، باید چیزی به او عطا کند، یک وصفی را آن رب ایجاد می‌کند و به این موصوف اعطا می‌کند، این کان ناقصه از کان تامه سرچشمه می‌گیرد، پس هر که رب است، الا و لابد باید خالق باشد.
وی ادامه داد: اگر یک موجودی خواست درخت را بپروراند، باید از حقیقت درخت باخبر باشد، اگر خواست او را تدبیر، تربیب و تربیت کند، باید از درون او باخبر باشد، پس رب هر موجودی باید خالق او باشد، زیرا نمی‌تواند علم را از جایی دیگر بگیرد، ربوبیت نیز الا و لابد با این دو برهان به خالقیت باز می‌گردد.
مؤلف کتاب مفاتیح‌الحیات با بیان این که او هم فاطر و هم ولی و هم رب است، افزود: برای این که انسان مانند حیوان و موجودات مادی دیگر است که مرگ او را رصد می‌کند و نظیر فرشته‌ها نیست، با نکاح نسل او را حفظ می‌کند و لذا نکاح را در جریان هستی قرار داده است، یعنی زن و مرد از یک حقیقت هستند، چنان چه نر و ماده هم از یک حقیقت هستند.
ازدواج صحیح سبب حیات جامعه می‌شود
وی خاطرنشان کرد: فرمود در نکاح نسل شما محفوظ است، یعنی این منبع جوشش این کار است، منبع جوشش کثرت و حفظ نسل نکاح است، وقتی جامعه زنده است که نکاح باشد و نکاح هم غیر از ازدواج مذکر و مؤنث است که پیامبر اکرم(ص) فرمود «النکاح سنتی»، این غیر از جمع شدن نر و ماده است، فرمود اگر کسی ازدواج نکاحی بکند، نصف دینش را حفظ کرده است، انبیا نکاح آورده‌اند و گرنه ازدواج که قبلا بود.
حضرت آیت‌الله جوادی آملی اظهار کرد: این کثرت در نکاح است، مانند این که فرمود «و لکم فی القصاص حیاه»، یعنی منبع حیات جامعه قصاص است، در ادامه فرمود «لیس کمثله شیء»، این جمله تنها یک بار در قرآن آمد و این از محکم‌ترین محکمات قرآن است، مبادا کسی خیال کند، خدا را آن طور که بوده و هست شناخته است، خداوند مثل ندارد اما مَثل دارد، مثل داشتن برای خداوند محال است.
وی با بیان این که در ادامه فرمود خداوند سمیع و بصیر است و این سمیع و بصیر حرف‌های میانی اسلام است، گفت: امام صادق(ع) به هشام فرمود که نگو که خداوند سمیع و بصیر است، نگو که خداوند علیم است، بگو او علم و سمع است، او نور محض است، این جمله‌های نورانی را وقتی به هشام فرمود، هشام گفت من عالم‌ترین شاگردان حضرت به توحید الهی هستم.
مؤلف کتاب مفاتیح‌الحیات ابراز کرد: برای این که خداوند نه علیم و نه سمیع و نه بصیر است، بلکه حیات نامتناهی و علم نامتناهی است، اما دیگر افرادی مانند هشام پیدا نمی‌شود که امام صادق(ع) برای او توضیح دهد، دیگران حی هستند اما ذات اقدس اله حیات محض است.
ضرورت توجه به استعدادهای ممتاز حوزه علمیه
وی گفت: هر استعدادی را خداوند به هر کسی نداد، اگر استعداد بالایی را خداوند به کسی داد، در برابر آن مسؤول است، طلبه فاضلی که می‌تواند استاد، رهبر، مرجع، مؤلف و مصنف خوب شود، این اگر برود امام جمعه و امام جماعت و نماینده ولی‌فقیه شود، خودش را رایگان فروخت، آنان که استعداد متوسط دارند، باید بروند اما اگر کسی شاخص بود او در روز قیامت مسؤول است.
حضرت آیت‌الله جوادی آملی با بیان این که اساس دین در حوزه است، ادامه داد: البته مدیران و مسؤولان هم باید این مدیریت را داشته باشند که طلبه‌ها را تربیت کنند، سید مرتضی برخی از طلبه‌ها را بورسیه می‌کردند به این معنا که مجتهد شود و در جایی دیگر نرود، این مدیر لایق به برخی از طلبه‌ها بورسیه داد که بمانند در نجف و به اسلام خدمت کنند.
وی افزود: سیدمرتضی که مدیر حوزه علمیه بود، تدبیر داشت، هم طلبه‌های با استعداد باید بدانند، بین خود و خداوند مسؤؤل هستند، این هوش را خداوند و این سلامت و قدرت را به هر کسی نداد، اگر این نعمت بزرگ‌منشی را خداوند به کسی داد او نباید آن را صرف امام جمعه و جماعت بکند، حوزه رهبر و مرجع می‌خواهد، ما تا کی باید در کنار سفره آخوند خراسانی بشینیم، حوزه به کتاب نیاز دارد.
مفسر برجسته قرآن کریم با قرائت آیه «لَهُ مَقَالِیدُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ یَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن یَشَاءُ وَیَقْدِرُ إِنَّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ ﴿12﴾»، گفت: بعد فرمود بهترین تدبیری که برای آسمان‌ها و زمین است، آن است که همه چیزی که مورد نیاز انسان‌ها و حیوانات و جمادات است، در مخزن الهی است و نظم وجود دارد و کلید این مجموعه به دست خداوند است، اگر در آسمان و زمین گنجینه‌ای وجود نداشته باشد، کلید می‌خواهد برای چه؟ این گنجینه‌های روزی مردم است.
وی تأکید کرد: کلید روزی مردم به دست خداوند است، یک کلید دیگری هم خداوند به دست بشر داد، یک کلید فرعی هم به دست انسان دادند، مخازن آسمان‌ها و زمین به دست خداوند است، مخزن از آن او است، کلید به دست او است، فرمود دعا کلید است، بخوانید و بخواهید باز می‌شود، از خداوند با انابه بخواهید درها باز می‌شود.
دعا کلید باز شدن درها رحمت الهی است
حضرت آیت‌الله جوادی آملی ادامه داد: ما خیال می‌کنیم دعا را بخوانیم فقط برای ثواب، دعا خواستن است با خواندن و ناله کردن تا درها باز شود، فرمود علم مخزنی دارد و کلیدش سؤال است، فرمود دعا کلید است و با این کلید در رحمت الهی را باز کنید و این چنین نیست که کلید را ذات اقدس اله گرفته باشد و به کسی نداده باشد یا دیگران بخواهد باز کند و نتوانند.
وی با اشاره به این که کلید دعا سه دندانه دارد، بیان کرد: این دندانه‌ها جمع شدنشان با هم و نبودنشان هم ممکن است، امام سجاد(ع) فرمود ممکن است یک عده شوقا الی الجنه خدا را عبادت کنند، برخی خداوند را خوفا من النار عبادت می‌کنند و برخی خداوند را از روی محبت عبادت می‌کنند، این سه دندانه کلید است که ممکن است فردی هر سه تای این‌ها را داشته باشد و ممکن است هیچ کدام از آن‌ها را هم نداشته باشد.
مؤلف کتاب مفاتیح‌الحیات بیان کرد: کسی ممکن است علم داشته باشد اما در عمل جزو هیچ کدام از دسته‌های بالا قرار نگیرد، عقل عملی و عقل نظری به طور کامل از هم جدا است، بخش انگیزه و علم از یکدیگر جدا هستند، ممکن است کسی مار و عقرب را ببیند اما چون دست و پایش فلج است، نتواند فرار کند.
وی یادآور شد: ما در درون یک متولی داریم به نام عقل نظر که مسؤول اندیشه است و یک مسؤول عقل عمل داریم که مسؤول کسب بهشت است، کسانی که خوش‌اندیش و خوش‌انگیز هستند، یک گروه هستند، هم عقل نظرشان و هم عقل عملشان سالم است.
حضرت آیت‌الله جوادی آملی به تبین گروه دوم انسان‌ها پرداخت و گفت: گروه دیگر آنانند که خوب می‌فهمند اما در جنگ با هوس شکست خورده‌اند، امام علی(ع) چه بسیار عقلی که تحت هوای نفس اسیر است، گروه سوم کسانی هستند که مجاری عملی‌شان درست است، هر چی بگویید عمل می‌کنند اما اندیشه‌شان ضعیف است، گروه چهارم جاهل متهتک است، نه می‌فهمد و نه کار می‌کند، دین آمده که هم انگیزه و هم اندیشه را درست کند./914/پ201/ش