بازیابی و تصحیح رباعیات کهن پارسی
به گزارش خبرگزاری رسا، رباعیات فراهم آمده در این کتاب بازیابی و تصحیح رباعیات کهن پارسی پاره‌ای تصحیح دوباره رباعیات چاپ شده بر مبنای منابع موثقی است که از دید پژوهشگران پیشین پنهان مانده، پاره‌ای دیگر رباعیات نویافته و چاپ نشده است و پاره‌ای دیگر نیز تلفیقی ای این دو؛ یعنی هم در آنها تصحیح تازه‌ای صورت گرفته و هم شامل رباعیات نویافته است. بیشتر از نیم رباعیات این دفتر، برای اولین بار است که روی چاپ می‌بیند و قطعاً رویت آنها برای پژوهشگران خالی از جذابیت نیست.
برای تدوین دفتر نخست این کتاب 250 منبع مورد بررسی و استفاده قرار گرفته که بخش عمده‌ی آن به نسخه‌های خطی اختصاص دارد و حاصل آن، احیای رباعیات بسیاری از شاعران قدیم از جمله 230 رباعی نویافته سنایی بوده است. در این دفتر٬ رباعیات نویافته و چاپ نشده‌ای از سنایی غزنوی٬ عثمان مختاری٬ امیر معزی نیشابوری٬ انوری٬ اثیر اخسیکتی٬ امامی هروی٬ سلمان ساوجی٬ صوفی آملی و محمد سعید تنهای قمی جای گرفته است.
آنچه در این کتاب آمده است جنگ‌ها و سفینه‌ها و مجموعه‌های شعری است که از خلال آنها اطلاعات گران‌بهایی از تاریخ رباعی فارسی به دست آمده است. همچنین تعدادی از تذکره‌های شعر هم منابعی ارزشمند در بازیابی رباعیات کهن به شمار می‌روند که در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
بخشی از «جُنگ رباعی» به گردآوری رباعیات عایشه مقریه٬ بابا افضل کاشانی٬ سایل نهاوندی٬ صوفی کرمانی٬ مظفر حسین کاشانی٬ پیامی کرمانی٬ حقی خوانساری٬ نذری قمشهای و میرصابر اصفهانی اختصاص دارد. این رباعیات بر مبنای جنگ‌های خطی و تذکره‌های چاپ نشده و تعدادی از منابع چاپی فراهم آمده است. عایشه مقریه بعد از مهستی گنجوی از نامورترین زنان رباعیگوی پارسی است و در قرن ششم هجری می‌زیست. در این دفتر 44 رباعی او بر مبنای 15 منبع خطی و چاپی عرضه شده است.
همچنین 73 رباعی که در این کتاب به اسم بابا افضل کاشانی گرد آمده٬ قدیم ترین اسناد رباعیگویی این حکیم قرن ششم و هفتم هجری است و از لحاظ صحت استناد٬ بر همه چاپ‌های پیشین مزیت دارد. علاوه بر این٬ رباعیات موجود در دیوان اشرفی سمرقندی٬ پوربهاء جامی٬ سید عضد یزدی٬ سید جلال عضد یزدی٬ جلال خوافی٬ روح عطار شیرازی٬ کمالالدین کاشانی٬ کاتبی ترشیزی٬ شیخی طبسی٬ امیدی تهرانی٬ موالی تونی٬ محوی همدانی٬ نظام دستغیب شیرازی و غیاث حلوایی شیرازی بر مبنای یک یا چند دستنویس تصحیح یا بازتصحیح شده است.
دیوان اغلب این شاعران تا کنون به چاپ نرسیده و دسترسی محققان تاریخ رباعی فارسی به رباعیات ایشان٬ موجب گشایش در عرصه رباعی‌پژوهی میگردد. از جمله این رباعیات537 ٬ رباعی محوی همدانی است که از رباعیگویان صاحب سبک دوره صفوی به شمار می‌رود و رباعیات او برای اولین بار بر مبنای پنج نسخه اصلی و هشت نسخه کمکی تصحیح شده است.
بیشترین رباعیات این مجموعه به اثیر اخسیکتی اختصاص دارد. اثیر از شاعران معروف قرن ششم هجری و از اقران خاقانی٬ مجیر بیلقانی و جمالالدین اصفهانی است. دیوان او که در سال 1337 به چاپ رسیده٬ فقط در بردارنده 67 رباعی است. در مجموعه حاضر658 ٬ رباعی اثیر عرضه شده است. پاره‌ای از این رباعیات٬ جزو بهترین رباعیات زبان فارسی است و مابقی نیز در شناخت تاریخ رباعی و تحولات زبان و تعیین گوینده رباعیات ناشناخته متون فارسی اهمیت بسیار دارد.
مؤلف٬ در گردآوری و تدوین رباعیات این کتاب٬ از 120 نسخه خطی و 180 نسخه چاپی مدد گرفته است و بنا دارد دفتر دیگری از رباعیات کهن فارسی را در مجموعه‌ای دیگر فراهم آورد.
کتاب جُنگ رباعی؛ بازیابی و تصحیح رباعیات کهن پارسی با پژوهش و ویرایش سید علی میرافضلی در سال 1394 از سوی انتشارات سخن در هفده+ 876 صفحه منتشر شده است./907/د102/ق