شماره فصلنامه انتظار موعود در گام چهل و ششم
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، فصلنامه علمی ـ ترویجی (حوزوی) انتظار موعود ویژه تابستان 1393 به مدیر مسؤولی حجت‌الاسلام والمسلمین محسن قرائتی از سوی مرکز تخصصی مهدویت حوزه علمیه قم منتشر شد.
در این شماره از فصلنامه این مقالات را مطالعه می‌کنیم:
ارزیابی رهیافت‌های مفسران فریقین ذیل آیه 5 سوره قصص
درآمدی بر معرفت‌شناسی مهدویت
نقش امام در نظام آفرینش
روش‌شناسی و گونه شناسی مصادر تاریخ الحجه بحارالانوار
نقد و بررسی نشانه‌های ظهور در سه اثر از شیخ ابوالحسن مرندی
نقد و بررسی ادله نقلی قادیانیه، در موعود انگاری غلام احمد قادیانی
ارزیابی رهیافت‌های مفسران فریقین ذیل آیه 5 سوره قصص
زهرا پایدار
حامد دژآباد
چکیده: در قرآن کریم و روایات معصومان علیهم‌السلام، آیاتی وجود دارند که در خصوص آینده زمین و وارثان حقیقی آن و حکومتی سرشار از عدل و داد سخن می‌گویند. از جمله آیاتی که در این موضوع سخن می‌گوید، آیه پنجم سوره قصص است که از پیشوایی و وراثت مستضعفان سخن گفته است. در منابع روایی و تفسیری فریقین ذیل این آیه، روایاتی نقل شده که بر اساس آن‌ها مصادیق متفاوتی برای وارثان زمین معرفی می‌شوند.
دیدگاه عموم مفسران شیعه این است که تنزیل و تفسیر آیه، بنی‌اسرائیل است و بر اساس مفاد آیات و احادیث شیعی که با ظاهر آیات شریفه هماهنگ می‌باشند، تأویل یا مصداق اتم وارثان زمین، ائمه اطهار علیه‌السلام و امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و یاران آن حضرت هستند و وعده وراثت بر زمین، به عصر ظهور امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف اختصاص یافته است؛ اما مفسران اهل سنت؛ ضمن عدم توجه به روایات اهل‌بیت علیهم‌السلام این تنزیل و تفسیر را برای آیه پذیرفته؛ اما به تأویل یا مصداق اتم آیه (یعنی ائمه طاهرین علیهم‌السلام) اشاره‌ای نکرده‌اند.
درآمدی بر معرفت‌شناسی مهدویت
مجید ابوالقاسم
چکیده: «معرفت‌شناسی مهدویت» نوعی معرفت‌شناسی مقید یا مضاف است که با نگاهی عقلی به تحلیل معرفت‌های حاصل از مهدویت پرداخته و به سؤالاتی از این قبیل پاسخ می‌دهد: آیا معرفت یقینی به گزاره‌های مهدوی امکان دارد؟ راه‌ها و منابع معرفت به گزاره‌های مهدوی کدامند؟ آیا گزاره‌های مهدوی اساساً صدق و کذب پذیرند یا نه؟ در صورت صادق بودن، صدق آن‌ها به چه معناست و چگونه می‌توان صدقشان را اثبات کرد؟ نگارنده بر این باور است که با قوای ادراکی حس، عقل و قلب؛ علم حصولی و حضوری می‌توان به مسائل مهدویت معرفت یقینی پیدا کرد.
معرفت یقینی یا باید بدیهی و در قالب اولیات و وجدانیات باشد و یا از راه برهان حاصل گردد. با توجه به نظریه مبناگروی، اگر برخی گزاره‌های مهدوی از سنخ قضایای حقیقتاً بدیهی؛ یعنی اولیات و وجدانیات باشند، خود موجه‌اند و به توجیه و اقامه دلیل نیازی ندارند؛ چرا که صدق آن‌ها ذاتی‌شان است. در غیر این صورت، توجیه گزاره‌های مهدوی بر اساس برهان و استدلال صورت می‌گیرد. حق آن است که در گزاره‌های مهدوی، وجدانیات که حقیقتاً بدیهی‌اند و نیز محسوسات و متواترات که قریب بدیهی‌اند؛ وجود دارد.
نقش امام در نظام آفرینش
مهدی یوسفیان
چکیده: ضرورت وجود امام و حجت آسمانی در هر زمان، از دیرباز در بیان پیشوایان و اندیشمندان دینی مطرح بوده و بر آن دلایلی اقامه شده است. غیبت و عدم حضور ظاهری امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و سؤالات مربوطه، گویای آن است که وجوب وجود امام معصوم بر کره زمین و آثار مترتب بر وجودشان به تحلیل بیش‌تری نیاز دارد.
از این رو، ما همچنان با این پرسش روبه‌رو هستیم: وجوب وجود امام معصوم و حجت خدا با بدن عنصری و خاکی بر روی زمین حتی در صورت غیبت ایشان چگونه قابل تبیین بوده و چه آثاری بر آن مترتب است؟ به نظر می‌رسد دلیل واسطه فیض از مهم‌ترین دلایل ضرورت وجود امام معصوم در هر زمان باشد، تا در پرتو این حقیقت، وجود امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف حتی در حالت نهان زیستی ضروری باشد.
در این نوشتار با تحلیل جایگاه و نقش فاعلی امام در پیدایش موجودات، به جایگاه امام در دوام و بقای موجودات پرداخته و اثر وجودی امام را با عنوان تحقق بخش هدف خلقت، امام هدف غایی خلقت، امام محور خلقت، و امان بودن امام برای مردم بررسی می‌کند. این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی و با تکیه بر آیات نورانی قرآن درصدد تبیین این واقعیت است.
روش‌شناسی و گونه شناسی مصادر تاریخ الحجه بحارالانوار
علی راد
مریم نساج
چکیده: علامه مجلسی در «تاریخ الحجه» که بخشی از کتاب بحارالانوار است، به گزینش و گزارش روایات مهدویت پرداخته است. مسئله اصلی این پژوهش، روش‌شناسی روایی و گونه شناسی مصادر علامه مجلسی در این بخش است. نتایج بررسی و ارزیابی «تاریخ الحجه» نشان داد که علامه در روش‌شناسی خود از فهم متن و فهم مقصود بهره جسته و ژرف اندیشانه به چینش و تحلیل روایات مهدویت پرداخته است. ایشان پس از احراز صحت متن از طریق توجه به اختلاف نسخه‌ها، تصحیف و توجه به تقطیع، به دنبال فهم متن به واسطه بررسی غریب الحدیث‌ها و توجه به بلاغت و خانواده حدیث است و از طریق گردآوردن قرینه‌هایی چون آیات قرآن کریم، عقل باوری، تاریخی‌نگری به دنبال کشف مراد جدی و مقصود اصلی معصوم می‌باشد. تنوع، اعتبار و اصالت سه ویژگی مصادر مجلسی در «تاریخ الحجه» به شمار می‌آید.
نقد و بررسی نشانه‌های ظهور در سه اثر از شیخ ابوالحسن مرندی
محمد شهبازیان
نصرت‌الله آیتی
چکیده: تغییر سبک زندگی طبقه‌ای خاص در جامعه ایران که به ویژه از طرف طبقه روشنفکر و به اصلاح فرنگ رفته در کشور ملموس بود و فشارهای اقتصادی و سیاسی، به ویژه واقعه‌ای نو با نام مشروطه موجب سردرگمی تعدادی از متدینین گردید و گمان به نهایت رسیدن ظلم و جور وعده داده شده قبل از ظهور را داشتند.
از این رو، یکی از دوره‌های پر کتاب در زمینه مهدویت، دوره قاجاریه محسوب می‌گردد و نویسندگانی مانند علی اصغر بروجردی، سید اسماعیل نوری، شیخ ابوالحسن مرندی و گورتانی از جمله وعاظی بودند که در این زمینه تألیفاتی به جا گذاشته‌اند؛ اما عدم دقت علمی، تحلیل‌های اشتباه و استفاده از روایت‌هایی بدون سند، میراثی مذموم از برخی کتاب‌ها به یادگار نهاده که در دوره معاصر نیز برخی از سخنرانان و نویسندگان به آن‌ها استناد می‌کنند. در این مقاله به بررسی یکی از این مؤلفین به نام شیخ ابوالحسن مرندی و کتاب او با عنوان مظهر الانوار، جرائد سبعه و مستطرفات آن که منبعی است برای افراد ذکر شده پرداخته‌ایم. نتایج این تلاش گویای این است که این فرد روایت‌هایی جعلی، بدون سند و تحلیل‌های منطبق با خواسته‌های سیاسی خود را به نام نشانه‌های ظهور گسترش داده است.
نقد و بررسی ادله نقلی قادیانیه، در موعود انگاری غلام احمد قادیانی
سید محمدمهدی رضایی موسوی
عزالدین رضانژاد
چکیده: «میرزا غلام احمد قادیانی»، یکی از مدعیان مهدویت در بین اهل سنت شناخته می‌شود که در آغاز قرن بیستم میلادی در کشور هندوستان ظاهر شد و پس از او، پیروانش دامنه فعالیت‌های این فرقه را به پاکستان و برخی از کشورهای اروپایی و آفریقایی گسترش دادند.
غلام احمد، احادیثی را که درباره امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف وارد شده و ایشان را از اولاد حضرت فاطمهسلام الله علیها معرفی می‌کند؛ ضعیف دانسته و با توجه به حدیثی که در بعضی از کتاب‌های اهل تسنن نقل شده و بیش‌تر علمای اهل سنت آن را نامعتبر دانسته‌اند؛ بر این عقیده است که مهدی همان عیسی است و در ادامه با این ادعا که روح حضرت عیسی علیه‌السلام در او تجلی یافته، خود را «مهدی موعود» معرفی می‌کند.
قادیانی در این موضوع، ادله و نشانه‌هایی کلی، از قبیل الهام، پیشگویی و مباهله را مطرح کرده است؛ ما در این نوشتار، به نقد و بررسی ادله نقلی وی که در باب علائم ظهور و یگانگی عیسی و مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، مطرح کرده است، خواهیم پرداخت.
گفتنی است، چهل و ششمین شماره فصلنامه انتظار موعود ویژه پاییز 1393 در 176 صفحه به قیمت 5 هزار تومان از سوی مرکز تخصصی مهدویت حوزه علمیه قم منتشر شده است./998/ن602/ق