اسارت در محیط مجازی
به گزارش سرویس پیشخوان خبرگزاری رسا، روز تابستانی گرم و شلوغی است. باید از ترافیک گذشت و به خانه مادربزرگ و پدربزرگ سری زد. چراغ چشمک زن تلفن همراهش اعلام می‌کند که صفی از پیام‌ها در نرم افزارهای تلفن همراه بویژه این روزها در شبکه‌های نو‌به‌نو انتظارش را می‌کشند. بی‌تاب است. بی‌تاب رسیدن که نه، بی‌تاب خواندن پیام‌ها و سربه زیر شدن در گوشی تلفن همراهش. کارشناس روانشناسی از رادیو او را متعلق به نسل سر به زیران توصیف می‌کند!اما با یک فلش بک به عملکرد روزانه خود به خوبی در می‌یابد که همچین هم سر به زیر نبوده و نیست. تنها به مفهوم جدید مفسران علم روانشناسی سرش همیشه در گوشی تلفن همراهش است و اصلا فرصتی ندارد تا با انجام کارهای خوب -که در گذشته ارزش فروان داشته و الان با ورود تکنولوژی رنگ باخته اند - دل بزرگ‌ترها را به دست بیاورد.
آن‌قدر مهمانی‌ها و دورهمی‌های فامیلی خودش در جمع و دلش در فضای مجازی بوده که می‌داند پایش به خانه مادربزرگ و پدر بزرگ برسد باید کل ابزار فضای مجازی را خاموش و در جاموبایلی که مادربزرگ بافته و کنار جاکفشی نصبش کرده، بگذارد. با خودش می‌گوید: «کمی تقلب می‌کنم. تبلتم را تحویل می‌دهم اما موبایلم را قاچاقی از در رد می‌کنم.» طفلکی مادر بزرگ در حالی که در آشپزخانه مشغول درست کردن لیوانی شربت به لیموست و از احوال او می‌پرسد، او یواشکی موبایلش را بیرون کشیده و غرق بحث و مرافعه‌ای است که در یکی از این گروه‌ها به راه افتاده است. مادر بزرگ همیشه گله‌مندانه می‌گوید : «پس این چه آمدن و رفتنی و چه دیداری بود؟ همه‌اش سرت در گوشی تلفن همراهت است.»
طلاق عاطفی، لطمات جبران‌ناپذیر فضای مجازی
یکی از تعابیر طنزآمیز در باب نسل امروز این است که با نسلی سربه زیر روبه‌روییم. البته این سر به زیری به معنای سربه زیر بودن بچه‌های دهه پنجاه و شصت نیست. بلکه به معنای سردرگریبان و سر توی صفحه تلفن همراه و تبلت داشتن است.
دکتر فیروز اصلانی عضو هیئت علمی دانشکده حقوق دانشگاه تهران در گفت و گو با گزارشگر کیهان می‌گوید: «اگر بخواهیم از دریچه حقوق خانواده به بحث آسیب‌های فضای مجازی نگاه کنیم باید بگویم چسبی که ارکان خانواده را کنار هم نگه می‌دارد، روابط عاطفی است.چنانچه به هر دلیلی از جمله استفاده افراطی از فضای مجازی به روابط عاطفی بین اعضای خانواده صدمه وارد شود، ارکان خانواده نشانه می‌رود.کسانی که به فضای مجازی اعتیاد پیدا می‌کنند، فردگرا شده و از کانون خانواده که بنیان اجتماع را تشکیل می‌دهد،جدا می‌افتند. طلاق عاطفی بین اعضای خانواده ازجمله زن و مرد و فرزندان و والدینشان از پیامدهای منفی همین نشانه رفتن ارکان خانواده و لطمه خوردن به روابط عاطفی بین اعضای خانواده است. الان آمار طلاق عاطفی به مراتب از طلاق‌های محضری بیشتر نمود دارند و اتفاق می‌افتند. امروزه همگان واقفند که این طلاق عاطفی می‌تواند منشا بسیاری از مشکلات از جمله مشکلات خانوادگی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی واقع شود. فرزندی که از عاطفه خانواده برید ممکن است به هر دامی در افتاده و تباه گردد. از فسادهای اخلاقی تا فرهنگی و سیاسی و...»
این استاد دانشگاه تاکید بر آموزش استفاده درست و بهینه از ابزارهای تکنولوژی داشته و می‌گوید: «باید آویزه گوشمان شود که بر فرض مثال تلفن همراه تنها برای رد و بدل کردن یک پیام مهم کارایی دارد نه اینکه از صبح علی الطلوع تا آخر شب همه اقشار جامعه را درگیر شبکه‌های مجازی سازد. دوم اینکه برنامه‌ریزی داشته باشیم ودر وقتی خاص و معین به دیدن و چک کردن پیام‌های خود در فضای مجازی مشغول شویم. آنچه گفته شد صرفا بیان راهکارهایی برای استفاده درست از شبکه‌های مجازی خوب بود والا برخی از این شبکه‌ها محتوای بسیار خطرناکی دارند و زمینه ساز فساد و منکرات در اجتماع هستند که اعتقادات افراد را نشانه گرفته و از بین می‌برند. وقتی مبانی فکری انسان از بین برود، مبانی اخلاقی او از بین می‌رود و این دو با هم ارتباط تنگاتنگ و متقابلی دارند.»
چند ماه با برنامه از ابزار تکنولوژی استفاده کنید
دکتر اصلانی صراحتا می‌گوید: «اگر تفاوتی بین فضای داخل خانه و خارج فرد وجود نداشته باشد،خیلی خطرناک است. الان وضعیت اعتیاد به شبکه‌های مجازی طوری شده که خیلی از بزرگ‌ترها علنا تذکر می‌دهند اگر به خانه ما مهمانی می‌آیید، تلفن همراهتان را خاموش و همان دم در داخل جا موبایلی قرار دهید. زمان مهمانی‌های خویشاوندی باید صرف احوال پرسی‌های صمیمانه و گپ و گفت‌های عاطفی شود و اساسا هدف از مهمانی‌های خانوادگی همین از احوال هم جویا شدن‌هاست.اگر به این مسائل بی‌اعتنا باشیم، رگه‌های عاطفی درخانواده آسیب می‌بیند که ترمیم آن به این آسانی‌ها نیست.»
این حقوقدان مسائل خانواده با نگاهی به پرونده‌های مراجعین خود که برای دریافت مشاوره به وی رجوع می‌کنند، می‌گوید: «من به مراجعینم در گام نخست توصیه می‌کنم هر کدام ابزار تکنولوژی را که فرصت گفت‌وگو را از آنها سلب کرده برای یکی دوماهی از خودشان دور کنند. این مسئله تنها معطوف به گوشی تلفن همراه نیست، بلکه خانواده‌هایی هستند که برای مثال سر سفره شام تلویزیون نگاه کرده و شام می‌خورند. به ایشان می‌گویم که این شیوه سم مهلکی برای روابط عاطفی بین اعضای خانواده است و هر چه سریع‌تر باید خاتمه پیدا کند. از ابزار تکنولوژی تنها باید در ساعات و با اهداف مشخصی استفاده کرد.من به زن و شوهرهایی که اظهار می‌دارند در محیط خانه از هم دور افتاده‌اند توصیه می‌کنم که برای یکی دو ماه استفاده در زمان مشخص و محدود از تکنولوژی داشته باشند، اگر با این شیوه مشکل‌شان حل نشد، پس ازسپری شدن زمان تعیین شده دوباره مراجعه کنند.»
تقلیل آسیب‌های فضای مجازی با اراده
غلامرضا جمشیدی‌ها جامعه‌شناس و استاد دانشگاه تهران فردگرایی انسان امروز را دلیل محکمی برای وابستگی به فضای مجازی دانسته وبه گزارشگر کیهان می‌گوید: «تحولات فرهنگی تنها مختص دنیای جدید نبوده و از قدیم‌الایام با توسعه شهرنشینی این پدیده وجود داشته است. اما در حال حاضر گستردگی شهرها خیلی بیشتر شده و افراد ترجیح می‌دهند از مکانی کوچک‌تر به شهرهای بزرگ نقل مکان کنند تا از نوعی گمنامی بهره‌مند گردند که خود گواه فردگرایی نسل امروز است. در کنار این قبیل تمایلات بشر امروز ابزار تکنولوژی هم فردگرایی را تشدید کرده‌اند. دراصل در گذشته هم تحولات فرهنگی وجود داشته اما در حال حاضر با حضور ابزار جدید تکنولوژی تحولات دو چندان شده‌اند.»
این جامعه‌شناس عقیده در خور توجه دیگری نیزدارد و آن این است که اگرچه دنیای امروز دنیای مدرن خوانده می‌شود اما باطنش چون گذشته است و همان اتفاقاتی در زندگی می‌افتد که در گذشته هم رخ می‌داده‌اند. به اصطلاح محتوای زندگی همچنان قومی، عقیدتی، سیاسی و فرهنگی خاص هر قشر و منطقه‌ای است.
وی ادامه می‌دهد: «در گروه‌هایی هم که در فضای مجازی ایجاد می‌شود ما بنا به سلیقه و تمایلات خود به آن گروه محتواهای مختلفی می‌بخشیم. برای مثال شعر، طنز، سیاست و... هرکس با توجه به زمینه‌های فکری و فرهنگی خود محتوای خاصی به این فضا می‌بخشد. بنابراین علی رغم اینکه دنیا مدرن است اما محتوایش را همچنان گروه‌های مختلف تشکیل می‌دهند.شاید سوال شود که چرا هر فردی فضای مجازی شخصی خود را گوناگون و مطابق سلایق و علایق خود پُر می‌کند؟ در پاسخ باید گفت اینکه هر فردی چه گرایشی دارد بیشتر به آموزش‌هایی برمی‌گردد که درمحیط خانواده دیده است. در یک خانواده از فضای مجازی صرفا برای چاق سلامتی‌های از راه دور استفاده می‌کنند اما در خانواده دیگری به بیراهه می‌روند. این ابزار تکنولوژی عجیب و غریب نیستند و ویژگی بارزشان سرعت است.»
از این جامعه شناس سوال می‌کنم: اگر محتوای فضای مجازی مشکلی دارد برای اصلاحش چه می‌توانیم بکنیم؟وی پاسخ می‌دهد:«به اعتقاد من اصلاحات باید از خانواده شروع شود. هوشیار باشیم که تجدد را با تمدن اشتباه نگیریم. تجدد پول می‌خواهد و بی‌فکری است که برنامه‌های نرم‌افزاری مختلف را خریداری کرده و بی‌هدف بر روی گوشی تلفن همراهتان نصب کنید. زندگی در دنیای امروز زندگی در مدرسه اراده است. ما این ابزار را در اختیار داریم اما ببینیم چطور استفاده‌شان کنیم؟ و با اراده به سمت درست استفاده کردن حرکت کنیم.»
راهکارهایی برای ایمنی از فضای مجازی
همراهی خانواده با فرزندان، ایجاد فضای صمیمی در خانواده، آموزش مهارت‌های لازم به نسل جوان، ایجاد رابطه اعتماد بین والدین و فرزندان، نکشاندن روابط فضای مجازی به فضای واقعی، پرهیز از وبگردی‌های بی‌هدف، مطرح نکردن اسرار خانوادگی و مشکلات زندگی خود در فضای مجازی، عدم انتشار اطلاعات شخصی و خانوادگی و... از مهم‌ترین راهکارهایی هستند که کارشناسان برای استفاده صحیح از فضای مجازی به خانواده‌ها پیشنهاد می‌دهند.
آشنا کردن جوانان به آسیب‌های فضای مجازی و آموزش راه‌های صحیح استفاده از فضای مجازی توسط خانواده‌ها به فرزندان خود می‌تواند از بروز مشکلات برای جوانان و خانواده‌ها جلوگیری کند. خانواده‌ها نباید ابزار تکنولوژی که آشنایی با آن ندارند را به راحتی در دسترس جوانان قرار دهند. والدین اگر به فکر غذای جسمی فرزندان خود هستند، باید به فکر غذای روحی فرزندان خود نیز باشند و اجازه ندهند هرکسی در فضای مجازی هر غذای مسمومی را وارد فکر و اندیشه جوانانشان کند.نسبت به حضور فرزندان خود در دنیای مجازی حساسیت بیشتری داشته باشند.
سارا حمزه‌ای یک مشاور مسائل خانواده در مورد ضرورت در جریان قرار گرفتن والدین از کمیت و کیفیت استفاده فرزندان از فضای مجازی توضیح می‌دهد: «هرچند برخی اشتباهات در فضای مجازی مثل انتشار عکس شخصی و اسرار خانوادگی و... چون آب رفته‌ای است که هرگز به جوی بر نخواهد گشت، ولی باز اطلاع والدین می‌تواند از نظر روحی و روانی قوت‌قلبی برای فرزندان باشد و اگر دیگران بخواهند از این اشتباهات سوء استفاده کنند با سد محکمی با عنوان پدر و مادر مواجه خواهند بود.»
این مشاور هشدار می‌دهد: «جوانان مخصوصا دختران نباید روابط در فضای مجازی را به دنیای واقعی سرایت دهند و با کسانی که هیچ سابقه آشنایی در دنیای واقعی ندارند، قرار و مدار در پارک و دانشگاه و ... بگذارند. افراد سودجو به راحتی می‌توانند با کشاندن افراد به مکان‌های مختلف از ایشان سوءاستفاده نموده و یا آنان را مورد آزار و اذیت قرار دهند. دختران در این مورد باید بیشتر رعایت کنند و با اندک آشنایی به جنس مخالف اعتماد نکنند و به حرف‌های عاشقانه و دلسوزانه دیگران دل نبندند تا از صدمات و لطمات غیرقابل جبران در امان باشند که پشیمانی‌های بعدی سودی نخواهد داشت.»
وی در تکمیل صحبت هایش می‌گوید: «نوجوانان باید نسبت به عدم انتشار اطلاعات، تصاویر و فیلم‌های شخصی خود و خانواده حساسیت داشته باشند. محل زندگی و آدرس منزل و محل کاروالدین و مدرسه و دانشگاه و شماره تلفن و ... از جمله مسائلی است که نباید در فضای مجازی منتشر شوند. خانواده‌ها باید آگاهانه با این مسائل برخورد نموده و به فرزندان خود گوشزد نمایند که به هیچ عنوان به هیچ فردی نباید اطلاعات زندگی خود را بدهند تا از صدمات و لطمات برخی شیادان در امان بمانند.»/1323/د102/س
منبع: روزنامه کیهان