ظرافت‌های امر به معروف و نهی از منکر در دیدگاه آیت‌الله مصباح یزدی
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نشریه تربیتی، بصیرتی، معرفتی، مهارتی شجره طیبه صالحین با موضوع مهارت‌های امر به معروف و نهی از منکر به مدیر مسؤولی سعید دسمی از سوی معاونت تعلیم و تربیت سازمان بسیج مستضعفین منتشر شد.
این نشریه از امر به معروف و نهی از منکر در کلام امام صالحان، سرمقاله، دو فصل با عناوین «هشت اصل موفقیت امر به معروف و نهی منکر» و «روش‌های هفتگانه در امر به معروف و نهی از منکر» تشکیل شده است.
در فصل اول این نشریه مطالب همچون «اصل اول: عامل بودن»، «اصل دوم: الویت بندی»، «اصل سوم: مخاطب شناسی»، «اصل پنجم: موقعیت‌شناسی»، «اصل ششم: مراتب استفاده از همه ظرفیت‌ها»، «اصل هفتم: استمرار» و «اصل هشتم: هوشمندی» تشکیل شده است
در قسمتی از مطلب «ظرافت‌های امر به معروف و نهی از منکر» در دیدگاه آیت‌الله مصباح یزدی می‌خوانیم:
گاهی کاری که برخلاف شرع، و برخلاف مصالح جامعه اسلامی است، به صورت کاری ساده و با انگیزه فردی و از روی جسارت، گستاخی و بی‌ادبی انجام می‌گیرد و گاهی این خلاف شرع کار فردی و سادهای نیست، بلکه اقدامی پیچیده و حساب شده است، که کسانی آن را برنامه‌ریزی کرده‌اند.
صرفا چنین نیست که یک نفر گستاخی کرده و مرتکب گناه در مقابل مردم شده است، بلکه نقشه‌ای در کار است، کسانی آن را طراحی کرده‌اند که اسلام و نظام اسلامی شکست خورده، و کارآیی خود را از دست بدهد. مثلا می‌گویند آن‌قدر کارهای زشت انجام دهید که این گونه کارها برای مردم عادی شود. این را از قبل برنامه‌ریزی کرده‌اند و دیگر تنها مربوط به یک فسق علنی نیست. بلکه در این فرض برای این‌که انواع ضررهای ممکن را به جامعه اسلامی وارد کنند، چنین برنامه‌ریزی‌هایی را انجام داده‌اند.
این تهاجم، کار پیچیده شیطانی، طراحی شده و نقشه دار است، و باید برای دفع آن متقابلا طراحی، فکر و سازماندهی کرد، و متناسب با آن کار، طرحی را تهیه کرد که از این خیانت جلوگیری شود. ممکن است این تهاجم در قالب یک اقدام اقتصادی باشد. داستان تنباکو و موارد مشابه دیگر را همه شنیده‌اید. مثال‌های زیادی در این زمینه وجود دارد که حتی برخی از آن‌ها دارای پیچیدگی خاصی است که فقط اهل فن می‌توانند آن توطئه‌ها را بفهمند.
مثلا یکی از توطئه‌هایی که از طریق آن این روزها دشمنان اسلام می‌خواهند ضرر اقتصادی به مسلمانان وارد کنند، پایین آوردن قیمت نفت است. این کار سادهای نیست که من و شما بفهمیم چه خیانتی است و چگونه باید با آن مقابله کرد. این یک منکر اجتماعی، اقتصادی برنامه‌ریزی و طراحی شده با نقشه‌های جهانی و بین‌المللی است. حتی یک کشور به‌تنهایی نمی‌تواند این منکر را مرتکب شود، بلکه شیاطین از کشورهای مختلف باید با همدیگر هماهنگ باشند تا بتوانند چنین ضرری را به مسلمانان بزنند. برای این‌که نفت بشکهای سی دلار مسلمان‌ها به هشت دلار برسد، شیاطین از کشورهای مختلف چه کارهای انجام دادند! این منکر «ضرری» است که به همه مردم یک کشور بلکه به همه مسلمانان جهان وارد می‌شود و باید با آن مقابله کرد. زیرا با انجام این منکر برتری کفار بر مسلمانان و بازار آن‌ها تثبیت می‌شود. «و لن یجعل الله للکافرین علی المؤمنین سبیلا» خدا هیچ وقت اجازه نمی‌دهد که کافر بر مسلمان ولو در مسائل اقتصادی تفوق و برتری پیدا کرده و مقاصد شوم خود را بر مردم مسلمان تحمیل کند.
در مورد این گونه منکرات باید مسلمانان به صورت دست جمعی تصمیم بگیرند. البته نه یک تصمیم ساده، نهی از منکرهایی از این قبیل احتیاج به طراحی و بررسی‌های علمی دارد. باید دید از چه راه‌هایی می‌شود با این توطئه دشمن مبارزه کرد. برای یافتن راه حل مناسب باید متخصصان ویژه مدت‌ها فکر، بررسی و طراحی کنند، تا نقشه مؤثری را تهیه نمایند. زمانی که راه حل مناسب برای مقابله با این منکر پیچیده پیدا شد، باید همه مسلمان‌ها برای اجرا آن به این نقشه عمل کنند.
گاهی ممکن است راه حل، تحریم اقتصادی یک کالا باشد. مثلا بگویند اجناس آمریکایی را نخرید، بر همه مسلمان‌ها واجب می‌شود که این فرمان را اطاعت کنند. خرید جنس آمریکایی حرام می‌شود. ولو همان جنس را باید از کشور دیگری با دو برابر قیمت خرید. اما به خاطر مقابله با توطئه خائنانه دشمن که ضرر آن به همه مسلمان‌ها وارد می‌شود، عمل به این تحریم به عنوان نهی از منکر بر همه مسلمان‌ها واجب می‌شود.
در جامعه اسلامی نهی از منکر تا این حد نیز گسترش پیدا می‌کند. گسترش نهی از منکر در مسائل نظامی خیلی روشن‌تر است. زیرا دشمن دسیسه‌هایی می‌کند تا در مرزها نفوذ کند، و یا عوامل نفوذی خود را به داخل بفرستد تا ترورهایی را انجام دهند، یا در ارتش و نیروهای نظامی و انتظامی عوامل نفوذی وارد کنند و هزاران مسائل اجتماعی پیچیده‌ای که متخصصان باید آن‌ها را بررسی کنند.
به هر حال، که در جامعه باید با گناه مقابله شود و یگانه راه مقابله با آن این نیست که من به‌تنهایی تصمیم بگیرم. بلکه واجب است در درجه اول متخصصان با یکدیگر مشورت کرده، طرحی تهیه کنند، بعد دستور اجرای آن طرح از طرف دولت اسلامی به مردم ابلاغ شود. در اینجا عمل به این طرح بر همه مردم واجب است. وجوب عمل به این طرح هم به خاطر نهی از منکر و هم به جهت اطاعت از دولت اسلامی است که به معنی اطاعت از ولی امر مسلمین می‌باشد.
فرض دیگری که می‌توان تصور کرد این است که، ولی امر مسلمین یا دولت اسلامی، در منطقه‌ای وجود ندارد. فرض کنید در کشوری دولت اسلامی وجود ندارد، یا دولت اسلامی هست، اما در مورد این مسأله به هر دلیل نمی‌تواند کاری انجام دهد. در این فرض که دولت اسلامی وجود دارد، اما نمی‌تواند جلوی دسیسه اقتصادی دشمن را بگیرد، تکلیف مشکل‌تر است.
من نمی‌خواهم خیلی چیزها را باز کنم. عده‌ای پول‌پرست، با تبلیغات، با در دست گرفتن سرچشمه‌های اقتصادی و تجاری، معادن و چیزهای دیگر در داخل کشور دسیسه می‌کنند و دولت را در مقابل عمل انجام شده قرار می‌دهند. یا حتی در پست‌های دولتی نفوذ می‌کنند، وزیر یا شورایی که باید در موردی تصمیم بگیرد، از عناصری هستند که برای اسلام دل نمی‌سوزانند، بلکه به فکر منافع شخصی خود هستند.
اگر چنین وضعی پیش آمد که دسیسه‌ای علیه اقتصاد، یا علیه مصالح کشور اسلامی یا یک شهر یا یک منطقه صورت گرفت، اگر خود مردم بتوانند برای مبارزه با دسیسه‌های دشمنان برنامه‌ریزی کنند، بر آن‌ها واجب است که این کار را انجام دهند. در اینجا بحث آدم‌کشی مطرح نیست، صحبت این است که تصمیم گرفته شود با این توطئه مقابله شود، دشمن را به زانو درآورد، و نقشه او را نقش برآب کرد. زیرا دولت اسلامی به هر دلیل نمی‌تواند برنامه‌ای را برای خنثی کردن توطئه اعمال کند. حال، یا از دسیسه‌ها خبر ندارد، یا از توطئه اطلاع دارد ولی نمی‌تواند علیه آن اقدامی انجام دهد.
شکل دیگر هم محتمل است و آن این‌که دولت اسلامی با توجه به این‌که در جریان دسیسه‌های دشمنان هست و نمی‌تواند با آن‌ها مقابله کند، امام اقدامی نمی‌کند. در چنین شرایطی واجب است که خود مردم برای رفع خطر از جامعه اسلامی اقدام کنند، طرحی بریزند و برای اجرای آن تصمیم بگیرند. این دیگر تعرض به جان و مال و ناموس مردم نیست.
این اقدام مردم ممکن است موقتا ضرر اقتصادی برای جامعه در برداشته باشد، ولی این ضرر بعدا جبران خواهد شد. به هر حال این یک واجب است، اما متأسفانه این گونه موارد را درست بررسی نکرده، و جوانب آن را به طور کامل موشکافی نکرده‌ایم و فقط به همان مسائل ساده فردی اکتفا کرده‌ایم.
پس هرگاه خطری در یکی از زمینه‌های زندگی جامعه اسلامی از ناحیه دشمنان خارجی یا داخلی، متوجه جامعه اسلامی شد، بر مردم مسلمان واجب است که با استفاده از علم عالمان و متخصصان خود و تجربه صاحب تجربه‌ها، تصمیم قطعی برای مقابله با آن خطر بگیرند و نقشه‌های دشمن را خنثی کنند.
«روش اول: آشکار یا پنهان»، «روش دوم: غیرمستقیم یا مستقیم»، «روش سوم: استدلالی یا حسی»، «روش سوم: فردی یا دسته‌جمعی»، «روش چهارم: ایجابی یا سلبی»، «روش پنجم: مردمی یا حاکمیتی» و «روش ششم دفعی یا تدریجی» عناوین مقالاتی هستند که در فصل دوم این نشریه می‌خوانیم.
گفتنی است، نشریه «شجره طیبه صالحین» با موضوع مهارت‌های امربه‌معروف و نهی از منکر در 96 صفحه از سوی معاونت تعلیم و تربیت سازمان بسیج مستضعفین منتشر شده است./998/ن601/ق