کارآمدی فقه با تأکید بر ساختار سنتی و تقویت نگاه کلان اجتماعی ممکن است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نشست «بررسی خدمات فلسفه اخلاق در قلمرو فقه» با ارائه نظریه ابوالقاسم فنایی، پژوهشگر حوزه دین و اخلاق و با نقد و داوری حجت الاسلام سید حسن اسلامی، عضو هیأت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب، عصر امروز در سالن کرسی‌های آزاداندیشی دانشگاه ادیان قم برگزار شد.

حجت الاسلام اسلامی با اشاره به ارتباط فقه و اخلاق اظهار داشت: الگوی ارائه شده در رشد علم و نظریه استاد فنایی، طبق الگوی «توماس»، نزدیک به دو دهه است که مطرح شده است و در گام بعد با سنت و دین سازگاری ندارد و شاید الگوی «لاکاتوش» بهتر باشد که مورد توجه قرار گیرد.

وی به مرجعیت قرآن اشاره کرد و گفت: برای متکلمان، قرآن مرجع نهایی است و نباید آن را به چالش کشید، از این‌رو تقسیم سنتی و مدرن و برخی طبقه‌بندی‌ها ناقص است؛ چنان که شهید محمدباقر صدر، شهید مطهری و امام خمینی(ره) در این دسته‌بندی‌ها جای‌ نمی‌گیرند.

عضو هیأت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با اشاره به رهیافت شهید صدر درباره فقه شیعه یادآور شد: شهید صدر نسبت به فقه شیعه دو اشکال را بررسی می‌کند، نخست این که فقه شیعه از حکومت دور بوده و احکامش بیشتر فردی است و بیشتر ناظر به زندگی مؤمنانه و فردی است نه جامعه؛ از این‌رو باید در این زمینه فقه بدون تغییر ساختارش بیشتر به اجتماع و مسائل حکومت باشد.

حجت الاسلام اسلامی افزود: مسأله دوم این که فقه شیعه سرشار از احتیاط است و احکام شرعی همان گونه که ذکر شد به فرد توجه کرده و مسائل کلان جامعه را ارزیابی نکرده است، اما امام خمینی(ره) در موارد مختلفی با تأکید بر ساختار سنتی فقه به موارد مدرن و کلان اجتماع و حکومت توجه کرده و بر اساس آنها فتوا صادر کرده است.

وی به دو دیدگاه ظاهر‌گرایانه یا نگاه سطحی به فقه و دیدگاه اصول‌گرایانه و تابع مصالح و مفاسد واقعیه اشاره و خاطرنشان کرد: این دو دیدگاه در طول تاریخ در میان اهل سنت در قالب‌های سلفی‌گری و در میان شیعیان در قالب اخباری‌گری وجود داشته است.

عضو هیأت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب، فقه را مقدمه اخلاق خواند و افزود: نظریات در جهت کارآمدی فقه و جامعیت اسلام است، همان گونه که مرحوم لاهیجی در بحث حسن و قبح عقلی می‌گوید «اثبات نبوت را می‌توان با حسن و قبح عقلی ثابت کرد».

وی با اشاره به اندیشه امام خمینی(ره) احکام شرعی را عقلی و قابل کشف خواند و گفت: شهید مطهری معتقد است «اگر در قرآن و سنت، حکم موضوعات ذکره نشده باشد، به حکم عقل دستیابی به حکم شرع ممکن است و حتی بر اساس عقل می‌توان فتوای فقهی نیز صادر کرد».

حجت الاسلام اسلامی جبهه بندی و اردوگاه درست کردن در عرصه فقه را رد کرد و تصریح کرد: تقویت و کارآمدی فقه در گسستن و فاصله گرفتن از گذشته نیست، بلکه باید با نگاه عالمانی همچون امام خمینی(ره)، شهید صدر و شهید مطهری به امور مدرن و موضوعات جدید، فقه سنتی را تقویت و تکمیل کرد./908/پ202/س