فرهنگ قانون‌گرایی در جامعه با گسترش اخلاق محقق می‌شود

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، محسن اسماعیلی، عضو حقوقدان شورای نگهبان، امروز در یادواره علمی «مهاجر الی الله، ناصر قربان­نیا» خاطرنشان کرد: اخلاق در زمینه فراگیر شدن و بیشتر مقبول واقع شدن و تحکیم فرهنگ قانون گرایی و اینکه چهره حقوق دلپذیرتر شود و سبب تن دادن به حقوق برای شهرواندان آسانتر شود، می‌تواند کمکی به حقوق کند.

وی درباره علم حقوق اظهار داشت: چهره حقوق از نگاه غالب و معمول افراد، چهره­ای عبوس و دل­ناپذیر است و الزام آوری، محدودیت آفرینی و در نتیجه نظارت، وجه بارز و از ذاتیات این رشته است، چرا که بدون محدودیت­آفرینی و نظارت و کیفردهی، حقوق به هدفش نمی­رسد.

عضو حقوقدان شورای نگهبان، غایت حقوق را ایجاد نظم اجتماعی و حراست و حفاظت از آن دانست و تصریح کرد: به گونه­ای که هر کسی بتواند نهایت استفاده را از آزادی­های خود ببرد، بدون اینکه به  آزادی‌های دیگران آسیبی برساند و برای رسیدن به این هدف چاره ای جز تعیین حدود و خط قرمز ندارد و همه افراد خواه و ناخواه مکلف به رعایت آنها بشوند و اگر تعدی از آن خطوط قرمز کردند، کیفر متناسب را ببینند.

اسماعیلی با بیان اینکه حقوق دانان به انجام وظیفه می اندیشند، گفت: انسان طبیعتا از محدودیت گریزان است و انسان­های معمولی و معمول انسان­ها می­خواهند با مانعی مواجه نشوند و هر چه می­خواهند انجام دهند و از الزام پذیری متنفرند و کیفر را داروی تلخی می­دانند که جز به زور و اجبار نباید بنوشند، به همین دلیل قانون گرایی را به عنوان شرط لازم قبول می­کنند و حقوق دانان به انجام وظیفه می اندیشند.

وی افزود: حقیقت این است که این تصور، یک تصور ناشی از طبع معمول آدمیان است و چندان بی­پایه نیست و ما حقوقدانان چاره‌ای نداریم که برای حفظ نظم عمومی به چیزی جز رعایت محدودیت ها رضایت ندهیم و برای درشتی و انعطاف ناپذیری خودمان هم اگر هیچ دلیلیی نداشته باشیم، همین برهان خلف را حجت بالغه می دانیم.

عضو حقوقدان شورای نگهبان، حفظ قواعد زندگی برای ما تا آنجا موضوعیت دارد که وظیفه خودمان را به هنگام قضاوت فقط فصل خصومت و قلع ماده نزاع می­دانیم و احقاق حق را آرزو می­بریم و ممکن است در عمل هم گاهی اوقات محقق نشود.

اسماعیلی یادآور شد: این تحلیل عقلانی است و بر همین اساس گاهی احکامی صادر می­کنیم که قبل از اینکه برای مجرم اجرا شود، شلاقش را بر وجدان، فطرت و عاطفه خودمان احساس می­کنیم.

وی خاطرنشان کرد: اخلاق کاستی­های حقوق را جبران می­کند و بار موارد استثنا را بر دوش می­کشد و روزنه امید را باز می­کند و نمی گذارد همه درها به روی کسی بسته باقی بماند، به این تربیت اخلاق، تحمل قانون را آسان و قانون گرایی را فرهنگی دلپذیر می­کند و قانون مبنا و محور چرخ جامعه است و اگر نباشد خانه از پای‌بست ویران خواهد شد.

عضو حقوقدان شورای نگهبان با اشاره به اینکه با قانون است که اخلاق معنا پیدا می‌کند و با تعیین حق و حد است که از خود گذشتگی و ایثار ممکن می شود، اظهار داشت: همین قانون با اخلاق شیرین و پذیرفتنی می­شود و از جایگاه شر لازم به مسند خیر ضرور نقل مکان می کند؛ عدالت که آرزوی قانون است، در جوار احسان که بن مایه اخلاق است، کارآمد می شود و به این جهت است که ما مأمور به هر دو هستیم.

اسماعیلی درباره ویژگی علمی و اخلاقی دکتر قربان‌نیا تصریح کرد: این مهاجر الی الله از زمره جلوداران این غافله است؛ او که فقه و حقوق را در حوزه و دانشگاه به نیکی آموخته بود، به سختی به حکم عقل و منطق پایبند بود، اما اخلاق و مروت را نیز در رگ­ها و مویرگ­هایش ساری و جاری کرده بود و به همه بندگان خدا عشق می­ورزید و بی مزد و منت هر چه داشت در راه خدمت به خلق نثار می­کرد.

وی افزود: دکتر  قربان­نیا در نگاه من تجسم متانت و آرامش بود و هر گاه به یاد این مرد بزرگ می­افتادم، بی­درنگ نماد طمأنینه همراه با عقلانیت و بزرگ­منشی در آینه ذهنم مجسم می­شد.

عضو حقوقدان شورای نگهبان در پایان خاطرنشان کرد: او وقتی از خالق یاد می­کرد، برق ایمان از چشمانش نمناکش می­جَهید و هنگامی که از کرامت مخلوق سخن می­گفت، نشانه­های صدق را در صفحات وجهه مشاهده می­کردیم./822/پ202/ف2