محور و مدار مدیریت اسلامی و غیر اسلامی در نگاه توحیدی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت­الاسلام علی­اکبر بخشی، استاد حوزه و دانشگاه امشب در نشست علمی ماهیت و ویژگی­های اساسی مدیریت از منظر اسلام، خاطرنشان کرد: هدف از نشست آن است که با نشان­دادن برخی نقاط چالش­خیز و کلیدی مورد بحث و گاه منازعه حتی طرفداران مدیریت اسلامی به ایجاد جرقه­های ذهنی و کشاندن افکار به برخی خلأهای مباحثاتی کمک کند.

وی به تفاوت دیدگاه مورد نظر خود با دیدگاه متداول درباره قلمرو معنایی و مصداقی سازمان پرداخت و اظهار داشت: در این بحث لازم است که به نقش مفاهیم در نظریه­پردازی و مباحثات و مناظره­های علمی توجه کرد؛ در دانش متداول به معنای خاص به سازمان نگریسته شده و در دیدگاه اسلامی به معنای عام نگاه شده است؛ این دیدگاه به خاطر متأثربودن از مفهوم توحید و وحدت در همه ابعاد آن، به نظر می­رسد دارای اصالت، استقلال و جامعیت نسبی است.

استاد حوزه و دانشگاه به وجوه تمایز بین مدیریت اسلامی و غیر اسلامی اشاره و تصریح کرد: رویکرد مدیریت غربی، غیر دینی و مبتنی بر فرضیه جدایی از عرصه­های مختلف حیات اجتماعی بشر از جمله سیاست و مدیریت است، اما رویکرد مدیریت اسلامی، دینی و مبتنی بر نظریه وجود دیانت با سایر عرصه­های حیات اجتماعی است.

حجت­الاسلام بخشی افزود: مدیریت غربی در حد ایده آل مورد نظر جهان غرب، هم اکنون به صورت جاری، ساری و پیاده شده است و مدیریت اسلامی در حد ایده آل مورد نظر قرآن هم اکنون پیاده شده نیست و انقلاب اسلامی مدعی حرکت به سمت تحقق آن است.

وی در ادامه بررسی تفاوت مدیریت اسلامی و غربی، اظهار داشت: در مدیریت غربی، صِبغه کاربردی بر فضای مباحث حاکم است و به مباحث نظری بالاصاله توجه نمی­شود، بلکه تا جایی اهمیت داده می­شود که در عرصه تجربه عینیت خارجی و کاربرد علمی در راستای تحقق اهداف سازمان مؤثر باشد که این خود نیز در نظریه­های مختلف متفاوت و گاه متعارض است.

استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: در نظریه مدیریت اسلامی در عین تصریح به کاربردی­بودن آن، به مبانی و مباحث سطح فراتئوریک و تئوریک مدیریت تأکید می­شود و نظرهای اصیل در حوزه مدیریت اسلامی از این نظر با یکدیگر تفاوتی ندارند، چه برسد به داشتن تعارض.

حجت­الاسلام بخشی به تفاوت این دو نوع مدیریت در سهولت و صعوبت اشاره کرد و گفت: به سهولت و صعوبت مدیریتی اسلامی و غیر اسلامی پرداخت و گفت: تحقق مدیریت غربی از این جهت که حد و مرزهای دینی ارزشی و چهارچوب­های مکتبی را ندارد، ساده­تر است، اما مدیریت اسلامی از این جهت، از عمق و صعوبت شناختی و تحقق­پذیری بیشتر برخوردار است.

وی درباره محور و مدار مدیریت اسلامی و غیر اسلامی، یادآور شد: در مدیریت غربی روبناها و زیر بناها کلاً انسان­مدارانه طراحی می­شود و تحقیقات و تولیدات علمی بر اساس نظریه جدایی دین از علم ساخته و پرداخته می­شود و در مدیریت اسلامی پیکره اصلی و زیربناها و اصول مبانی ثابت از وحی اخذ می­شود و متغیرات نیز ابر اساس ثابتات تنظیم و تعدیل می گردد و حرکت خدامحورانه است و بر مدار توحید است.

استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به نوع شناختی از موضوع مدیریت اسلامی و غربی خاطرنشان کرد: مدیریت غربی به شناخت واقعی ابعاد وجودی و نیازهای انسان به عنوان موضوع اساسی مدیریت توجه اصولی و همه جانبه ندارد.

حجت­الاسلام بخشی افزود: مدیریت اسلامی بر شناخت همه جانبه انسانی و ابعاد مادی و روحی نیازها و انگیزه­ها و رفتار او و هدف و سرانجام او به عنوان موضوع اساسی مدیریت توجه و تأکید دارد و بر اساس اصول تفکر و جهان بینی الهی و به ابعاد روحی انسان به عنوان بعد اصالی او می­نگرد.

وی درباره تفاوت دیدگاه این دو نوع مدیریت نسبت به دنیا و آخرت، گفت: مدیرت غربی، دانشی است برای اداره دنیا، اما مدیریت اسلامی بر نظریات و مکانیسم­های انسان شناختی استوار است.

استاد حوزه و دانشگاه به منابع مدیریت اسلامی و غیر آن اشاره کرد و اظهار داشت: مدیریت غربی متکی به منابع نشأت گرفته از اندیشه و تجربه بشری است، این در صورتی است که مدیریت اسلامی در وهله نخست به ویژه برای شکل­دهی مبانی ثابت خود از قرآن و سنت و سیره معصومین(ع) کمک می­گیرد و در مراحل مختلف از اندیشه و تجربه بشری استفاده می­کند.

حجت­الاسلام بخشی با اشاره به الگوهای مدیریت اسلامی و غیر اسلامی تصریح کرد: مدیریت غربی با تکیه بر دیدگاه اومانیستی، با مدیریت الهی و الگوهای مکتبی بیگانه و برای خود الگوساز است، اما مدیریت اسلامی بر اساس محوریت مدیریت الهی و در مدار مدیریت تکوینی و تشریعی اعمال شده به وسیله خداوند شکل می­گیرد و در کنار بهره­مندی از الگوهای انسانی معرفی شده از سوی او تربیت شده و در دامن شرایع او به الگوهای تکوینی نظام خلقت نیز توجه و از آنها برای استخراج اصول مدیریت اسلامی از اصول مدیریت الهی استفاده می­شود.

وی در ادامه درباره نظام ارزشی حاکم بر مدیریت اسلامی و غیر آن گفت: مهمترین محور افتراق بین مدیریت اسلامی با مدیریت رایج در غرب، موضوع ارزش­ها و نظام ارزشی حاکم بر مدیریت است.

استاد حوزه و دانشگاه به نظام ارزش حاکم بر مدیریت غربی اشاره کرد و اظهار داشت: این نوع مدیریت از نظر فلسفه و مبانی بر اساس فلسفه نیازسازی و با هدف لذت­جویی، تسهیل و تزاید سود مادی نهاده شده است، این نوع مدیریت از نظر روش، به روش تحقیق علمی معتقد است که بعد از رنسانس مورد پذیرش و تقید غرب قرار گرفته است و اصول مدیریت نیز متأثر از چنان مبانی و روش می­باشد.

حجت­الاسلام بخشی با اشاره به نظام ارزش حاکم بر مدیریت اسلامی تصریح کرد: مدیریت اسلامی از نظر فلسفه و مبانی، مبتنی بر وحی و بر اساس فلسفه الهی و تلاش برای کسب کمالات انسانی و تسهیل نیز به هدف نهایی است؛ از نظر روش مطالعه، حالت قیاسی دارد یعنی از فلسفه، مبانی و اصول کلی که وجود دارد، آغاز می­کند و به ساز و کارها، قوانین و مقررات و احکام و باید و نبایدها و صحنه عمل مدیریت منتهی می­گردد.

وی در پایان گفت: این نوع مدیریت از نظر روش، در عین واقع­نگری، برای مباحث نظری به عنوان زیربنا، ارزش اصالی قائل است و به ویژه در فلسفه و مبانی مدیریت، به روش نقلی وحیانی و اجتهادی تکیه می­کند و در عین حال هم در مباحث نظری و هم کاربردی از تجربه، عقل و استدلال و کشف شهود نیز بهره می­جوید و در چارچوب نگرش توحیدی به آن ها نیز اعتبار می­بخشد./822/202/ب2