مروری بر پرونده کتابخوان در سال ۹۴/ ثبت ۱۲۴۵ نشست در کارنامه کتابخوان
به گزارش خبرگزاری رسا، 27 خرداد 1394 نخستین نشست کتابخوان به میزبانی کتابخانه مرکزی تهران برگزار شد؛ حالا این روزها یک سال از آن زمان می‌گذرد و کتابخوان پس از پشت سر گذاشتن آغازین روزهای تولد و کسب تجاربی ارزشمند، با گام‌هایی استوار به راه خود ادامه می‌دهد. در این گزارش، به مرور نشست‌های کتابخوان، از آغاز تا پایان سال 1394، می‌پردازیم.
کتابخوان؛ بهره‌مندی از خوان گسترده کتاب
طرح برگزاری سلسله نشست‌های کتابخوان با نگاه رشد مطالعه در جامعه و به تبع آن رشد فرهنگ عمومی کشور خرداد ماه 1394 شکل گرفت؛ دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در مصاحبه‌ای پیرامون هدف از برگزاری این نشست‌ها بیان کرد: "ترجیح نهاد کتابخانه‌های عمومی در طرح کتابخوان، رشد کتابخوانی عمومی در جامعه است که منجر به رشد فرهنگ عمومی خواهد شد. در این نشست‌ها اولویت با کتاب‌هایی است که برای عموم مردم قابل درک باشد و طیف گسترده‌ای از مخاطبان را با مطالعه آشنا کند."
دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور هدف اصلی این جلسات را، به اشتراک‌گذاری کتابهای خوانده شده با محوریت معرفی و ترویج مطالعه دانست و در خصوص مفهوم این نام‌گذاری گفت: کلمه «کتابخوان» در معنای نخست، اشاره به خواندن کتاب دارد و معنی دیگر آن، بهره‌مندی از خوان (سفره) گسترده کتاب و شرکت در این ضیافت آگاهی است.
وی با معرفی کتابداران به عنوان میزبانان اصلی این ضیافت آگاهی گفت: تقاضای من از کتابداران، که وظیفه اصلی ترویج کتابخوانی را بر عهده دارند، اینست که به کتابخوانی حرفه‌ای تبدیل شوند؛ مخاطب این نشست‌ها تمامی افراد علاقمند به کتاب و کتابخوانی هستند؛ اما کتابداران به دلیل وظیفه خدمت‌رسانی به مردم و معرفی کتابهای مناسب به مخاطب در درجه اول اهمیت برای حضور در جلسات قرار می‌گیرند؛ عموم مردم نیز اولویت بعدی نهاد برای شرکت در این نشست‌ها هستند.
وی از برگزاری کتابخوان در سطوح مختلف اعم از بزرگسال، کودک و نوجوان، اقشار خاص، تخصصی و اختصاصی خبر داد و به منظور حمایت نهاد از برگزاری این سلسله نشست‌ها توسط دیگر سازمان‌ها اعلام آمادگی کرد.
تهران، 27 خرداد 1394؛ استقبال چشمگیر از نخستین نشست کتابخوان
با انتشار فراخوان شرکت در نشست‌های کتابخوان و تخصیص فرصتی 10 دقیقه‌ای به هر شرکت‌کننده، نخستین نشست به میزبانی کتابخانه مرکزی تهران در تاریخ 27 خرداد ماه 1394 برگزار شد؛ این نشست به مدت 120 دقیقه پذیرای حضور بالغ بر 150 دوستدار کتاب و 14 ارائه دهنده بود.
کتابخوان، گامی در جهت رشد مطالعه عمومی
یوسف علیخانی، نویسنده و محقق، ضمن حضور در نخستین نشست کتابخوان و معرفی اثر خویش با عنوان «بیوه کشی»، درباره این نشست گفت: به‌نظر می‌رسد نهاد عزم راسخی برای عمومی کردن فرهنگ مطالعه در جامعه دارد. علیرضا مختارپور با همکاری معاونان خوش‌نام در حوزه کتاب و کمک سایر مجموعه، درصدد برداشتن گام‌هایی پرقدرت در زمینه رشد مطالعه عمومی است و نشست «کتابخوان» اولین قدم در این مسیر محسوب می‌شود.
علیخانی کتابداران را سفیران آگاهی دانست و با اشاره به نقش آنان در رشد مطالعه در جامعه افزود: حضور فعال کتابداران در این نشست، آشنایی بیشتر آنان با کتابهای خواندنی و ارتقاء توانایی در معرفی کامل‌تر آثار به مخاطبین را منجر خواهد شد. این امر تنها به رشد کتابدران منتهی نمی‌شود و در نهایت رشد مطالعه در جامعه را در‌پی خواهد داشت.
اهمیت طرح تجربه‌های شخصی از مطالعه یک کتاب در ترغیب مردم به کتابخوانی
مصطفی رحماندوست، نویسنده و متخصص در حوزه ادبیات کودک، در این باره گفت: اقدام نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در ترتیب دادن سلسله نشست‌هایی برای معرفی کتاب، که در آن علاقمندان و فعالان حوزه کتاب در محفلی صمیمانه برای مطالعه گرد هم می‌آیند، بدون شک اقدامی مؤثر در ترویج کتابخوانی خواهد بود. دیدار حضوری و ارتباط چهره به چهره با مخاطبان برای معرفی کتاب، به مراتب تأثیر مفیدتری نسبت به رادیو، تلویزیون، مطبوعات و فضای مجازی خواهد داشت. در این طرح معرفی کنندگان با ارائه دیدگاه‌هایی تازه و بیان تجربه‌های شخصی خود از مطالعه یک کتاب نیز می‌توانند در ترغیب مردم به کتابخوانی بسیار مؤثر باشند.
کتابخوان، روشی مناسب برای گسترش فرهنگ عمومی مطالعه
جواد محقق، نویسنده و شاعر کشورمان نیز ضمن اشاره به اهمیت معرفی کتابهای خواندنی توسط مخاطبین گفت: هر جلسه، نشست و اتفاقی که منجر به گفتگو درباره کتاب، کتابت و معرفی کتابهای خواندنی از سوی مخاطب شود، اتفاقی مبارک و امری مفید است. گسترش مطالعه مفید یکی از وظایف نهاد به عنوان متولی کتابخانه های عمومی است. برگزاری نشست‌های کتابخوان نیز به دلیل حضور عموم مخاطبین، روش مناسبی برای گسترش فرهنگ عمومی مطالعه به‌شمار می‌رود.
پس از برگزاری نخستین نشست کتابخوان و ارزیابی نقاط قوت و زمینه‌های قابل بهبود، الگویی مشخص تعریف و اجرای آن به سراسر کشور تعمیم یافت. بدین ترتیب دومین نشست کتابخوان به میزبانی استان قم و سومین نشست به میزبانی استان گلستان و با حضور دبیرکل نهاد کتابخانه های عمومی کشور برگزار و پس از آن این نشست ها به تدریج در سایر استان‌ها برگزار شد.
این نشست‌ها در 4 سطح عمومی (شامل نشست‌های اصلی و فرعی)، مدرسه‌ای، کودک و نشست‌هایی ویژه اقشار خاص برگزار شد؛ در نشست‌های عمومی کتابهای مورد علاقه عموم مردم با تنوع موضوعی توسط کتابداران، اعضاء کتابخانه‌های عمومی، اصحاب رسانه و ... معرفی می‌شود. نشست اصلی، نشستی است که در سطح استانی و با حضور و مشارکت مسئولین برگزار می‌شود. نشست‌های فرعی، نشست‌هایی هستند که در شهرستان‌های یک استان برگزار می‌شود. نشست‌های مدرسه‌ای ویژه دانش‌آموزان است و شرکت‌کنندگان آن کتابداران، دانش‌آموزان و کادر آموزشی مدرسه هستند. نشست‌های کودک، برای گروه سنی پیش از دبستان پیش‌بینی شده است؛ در این نشست‌ها نویسنده، ناشر، تصویرگر و شاعر کودک در فضایی شاد و مفرح به معرفی کتاب برای کودکان می‌پردازند. نشست‌های ویژه اقشار خاص، با حضور اقشار خاص یک حوزه در سطح ملی برگزار می‌شود؛ کتابخوان ویژه اعضای هیأت امنای مجمع کتابخانه‌های بزرگ کشور، هنرمندان، پیروان ادیان دینی، اصحاب رسانه و ... نمونه‌هایی از این نشست‌ها در سال 1394 بود.
مرکزی، استان پیشتاز در برگزاری نشست‌های کتابخوان
در سالی که گذشت استان های مرکزی، کرمان و تهران در قیاس با سایر استان های کشور در برگزاری نشست های کتابخوان پیشتاز بوده اند. استان تهران برگزارکننده 78 نشست، کرمان 88 نشست و مرکزی با برگزاری 100 نشست، شامل 12 نشست عمومی، 79 نشست مدرسه‌ای و 9 نشست ویژه در صدر قرار گرفت.
نحوه توزیع نشست‌های کتابخوان در سایر استان ها در جدول زیر آمده است:
در مجموع سال 1394، 1245 نشست کتابخوان شامل 418 نشست عمومی، 778 نشست مدرسه‌ای و 12 نشست کودک و نوجوان در سراسر کشور برگزار شد.
اعضا؛ 46 درصد شرکت‌کنندگان نشست‌های کتابخوان
سلسله نشست‌های عمومی کتابخوان پذیرای اقشار مختلف جامعه بود؛ اعضای کتابخانه، نویسندگان، مقامات استانی، اساتید دانشگاه، حوزه، فعالان رسانه‌ای و کتابداران از شرکت‌کنندگان در نشست‌های عمومی کتابخوان بودند؛ در این بین 46 درصد شرکت‌کنندگان این نشست‌ها اعضای کتابخانه‌ها بودند؛ کتابداران با 31 درصد، نویسندگان با 9 درصد، مقامات استانی با 6 درصد، اساتید حوزه با 5 درصد، فعالان رسانه ای با 2 درصد در جایگاه های بعدی قرار گرفت؛ یک درصد از شرکت‌کنندگان هم از سایر اقشار جامعه بوده اند.
ادبیات؛ موضوع پر مخاطب در نشست‌های کتابخوان
ادبیات، دین، روانشناسی، تاریخ، دفاع مقدس، علوم اجتماعی، علوم کاربردی، کلیات، سایر و فلسفه، ده موضوع پربسامد در نشست‌های عمومی کتابخوان بود. 32 درصد آثار ارائه شده طی این نشست‌ها در حوزه ادبیات، 21 درصد در حوزه دین، 13 درصد در حوزه تاریخ، 11 درصد در حوزه روانشناسی 9 درصد در حوزه دفاع مقدس، 6 درصد در حوزه علوم اجتماعی و 3 درصد در حوزه علوم کاربردی بوده است.
ده اثر پربسامد ارائه شده در نشست‌های عمومی کتابخوان نیز بدین شرح است: «من زنده‌ام» نوشته معصومه آباد؛ «دختر شینا» نوشته بهناز ضرابی‌زاده؛ «پایی که جا ماند» نوشته سیدناصر حسینی‌پور؛ «استاد عشق» نوشته ایرج حسابی؛ «خاک‌های نرم کوشک» نوشته سعید عاکف؛ «دا» نوشته سیده زهرا حسینی؛ «شما که غریبه نیستید» نوشته هوشنگ مرادی کرمانی؛ «شازده کوچولو» نوشته آنتوان دو سنت اگزوپری؛ «آن بیست و سه نفر» احمد یوسف‌زاده و «کوری» نوشته ژوزه ساراماگو.
برگزاری 778 نشست کتابخوان مدرسه ای در سراسر کشور
سلسله نشست‌های کتابخوان مدرسه‌ای با فراوانی 778 نشست و اهدافی همچون ایجاد فضایی شاد و مفرح برای کودکان به منظور انس بیشتر با کتاب، زمینه سازی عادت به مطالعه در کودکان و معرفی کتابهای مناسب در مراکز پیش‌‌دبستانی، دبستان‌‌ها، مدارس راهنمایی و دبیرستان‌های سراسر کشور برگزار شد، در سال 1394 موفق به جلب مشارکت 81 درصدی دانش‌آموزان شد؛ 9 درصد از کادر آموزشی مدارس، 9 درصد از کتابداران و 1 درصد از نویسندگان نیز با معرفی کتاب در این نشست‌ها حضوری فعال داشتند.
ادبیات، دین، تاریخ، روانشناسی و دفاع مقدس پنج موضوع پربسامد در نشست‌های مدرسه‌ای کتابخوان بود. 48 درصد آثار ارائه شده در این نشست‌ها در حوزه ادبیات، 21 درصد در حوزه دین، 12 درصد در حوزه تاریخ، 4 درصد در حوزه علوم اجتماعی، 4 درصد در حوزه علوم کاربردی، 3 درصد در حوزه روانشناسی و باقی در سایر حوزه‌های موضوعی یاد شده، بوده است.
«قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب»، محبوب‌ترین اثر در کتابخوان مدرسه‌ای
ده اثر پربسامد ارائه شده در نشست‌های مدرسه‌ای کتابخوان نیز بدین شرح است: «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» نوشته مهدی آذریزدی؛ «دختر شینا» نوشته بهناز ضرابی‌زاده؛ «من زنده‌ام» نوشته معصومه آباد؛ «شازده کوچولو» نوشته آنتوان دو سنت اگزوپری؛ «پیامبر و قصه‌هایش» نوشته غلامرضا حیدری ابهری؛ «جام جهانی در جوادیه» نوشته داوود امیریان؛ «مثل‌ها و قصه‌هایشان» نوشته مصطفی رحماندوست؛ «عطر گل‌های خورشید» نوشته مرضیه غفار؛ «خاک‌های نرم کوشک» نوشته سعید عاکف؛ «هستی» نوشته فرهاد حسن‌زاده.
حمایت سیمای جمهوری اسلامی ایران از نشست‌های کتابخوان
این اقدام فرهنگی که با هدف رشد مطالعه و به تبع آن ارتقاء سطح فرهنگ عمومی جامعه انجام شد، در کنار حمایت اقشار مختلفی همچون مسئولین کشوری، هنرمندان، پیروان ادیان توحیدی، اصحاب رسانه و ... حمایت سیمای جمهوری اسلامی ایران را به همراه داشت. شبکه آموزش، با پخش بخش‌هایی از نشست‌های کتابخوان سراسر کشور در روزهای چهارشنبه، در معرفی و ترویج این سلسله نشست‌ها نقش برجسته‌ای داشت. تاکنون 44 برنامه از سلسله نشست های کتابخوان از شبکه آموزش پخش شده است. این اقدام باعث شد تا جمع قابل توجهی از بینندگان شبکه آموزش نیز از معرفی کتاب های ارائه شده در نشست های کتاب خوان استفاده کنند.
گردهمایی اعضای هیأت امنای مجمع کتابخانه‌های بزرگ ایران در کتابخوان
رؤسای کتابخانه‌های بزرگ کشور در قالب اعضای هیأت امنای مجمع کتابخانه‌های بزرگ ایران (مکتب)، همزمان با ایام بزرگداشت کتاب، کتابخوانی و کتابدار، آبان ماه 1394 گرد هم آمدند؛ سیدرضا صالحی امیری، محمد‌رضا مجیدی، سید مهدی خاموشی، علی اصغر پورعزت، سید مجتبی حسینی و علیرضا مختارپور تجربه خود را از مطالعه آثاری چون «مبانی سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی فرهنگی»، «مثنوی ازهر و مزهر»، «دختر شینا»، «مدیریت ایران: ارزیابی و مدیریت عملکرد دولت»، «باغی میان دو خیابان» و «آئین شهرداری در اسلام» با دیگران به اشتراک گذاشتند.
حضور اصحاب رسانه در نشست‌های کتابخوان
اصحاب رسانه نیز با قلم نافذ و بیان شیوای خود به استقبال کتابخوان آمدند تا با بهره‌گیری از نیروی خلاقیت خود، برای نفوذ کتاب در زندگی طرحی نو در اندازند. نشست کتابخوان ویژه اصحاب رسانه، در دو نوبت برگزار شد. نخستین نشست همزمان با روز خبرنگار، در مرداد ماه 1394، با همکاری فرهنگسرای رسانه شکل گرفت؛ این نشست میزبان حضور چهره‌هایی همچون مسعود فروتن، منصور ضابطیان، امیرعلی نبویان، عبدالله روا و ... بود. دومین نشست اصحاب رسانه نیز همزمان با روز بزرگداشت کتاب، کتابخوانی و کتابدار برگزار شد.
تجربه متفاوت کتابخوان در نشست نابینایان
دی ماه 1394 با برگزاری نشست کتابخوان ویژه نابینایان در کتابخانه مرکزی تهران، تجربه متفاوتی از کتابخوان رقم خورد؛ حضور و مشارکت روشندلان موفق و فعال جامعه بیش از هر چیز به اثبات رساند که توانمندی هر فرد، بسته به تلقی وی متفاوت است و هیچ عاملی از بیرون صلاحیت تعریف و تعیین مرز پیشرفت بشری را ندارد.
در این نشست دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با اشاره به آیات و مستندات قرآنی، مخاطب دعوت‌های الهی را همواره «سمع» و نه «بصر» دانست. وی با اشاره به توانمندی شرکت‌کنندگان این نشست در تولید اندیشه، بیان کرد: نه تنها تفاوتی بین شما عزیزان و دیگران وجود ندارد، بلکه به دلیل تمرکز و پرهیز از برخی اغتشاشات ناشی از حواس، از دقت بالاتری برخوردارید.
مختارپور مهروزی، عطوفت و انسانیت ناشی از اندیشه را عامل اساسی تفاوت انسان با دیگر مخلوقات دانست.
همراهی کتابخوان با کودکانِ با نیازهای خاص
نشست کتابخوان ویژه کودکان با نیازهای خاص نیز در زمره نشست های ویژه اقشار خاص قرار می‌گیرد. این نشست که با همدلی کتابداران کتابخانه شیخ کلینی و مسئولین مدرسه دانش شهرستان ری شکل گرفت، بهمن ماه 1394 کودکان این مدرسه را به میهمانی«کتابخوان» آورد.
دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، فعالیت برای کودکان با نیازهای خاص را خدمت به مقام انسانیت دانست و از مقام انسانیت به عنوان والاترین مقام در این هستی یاد کرد. وی با اشاره به این بیت از غزل «به صدف مانم، خندم چو مرا درشکنند/ کار خامان بود از فتح و ظفر خندیدن» فعالیت دانش آموزان این مدرسه در به اشتراک‌گذاری کتابهای خوانده شده‌شان را به مرواریدهایی تعبیر کرد و آن را حاصل زحمات و تحمل سختی از سوی مربیان و والدین این عزیزان دانست.
ثبت خاطره شیرین حضور هنرمندان پیشکسوت در حافظه کتابخوان
اسفند ماه 1395 نیز همکاری نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و مؤسسه هنرمندان پیشکسوت، خاطره شیرین کتابخوان ویژه هنرمندان پیشکسوت سینما، تئاتر و موسیقی را رقم زد؛ این محفل با حضور گرم هنرمندانی چون داریوش اسدزاده، شمسی فضل اللهی، اسماعیل خلج، گوهر خیراندیش، محمود عزیزی، افسر اسدی، ایرج راد، پری صابری، عزت الله مهرآوران، فریده سپاه منصور و تعداد بسیاری از هنرمندان محبوب این مرز و بوم در حافظه کتابخوان ثبت شد. این نشست به منظور به اشتراک‌گذاری کتابهای خوانده‌شده و با هدف ترویج و تبلیغ مطالعه انجام شد.
کتابخوان، اتفاقی بی نظیر بود
داریوش اسدزاده، نویسنده و بازیگر سینما، تئاتر و تلویزیون ضمن معرفی یکی از آثار خویش با عنوان «سیری در تاریخ تئاتر ایران قبل از اسلام تا سال 57» در خصوص برگزاری این نشست گفت: کتابخوان از جمله نشست‌های خلاقانه و بدیعی بود که مانند آن را به یاد ندارم؛ وزیر و تعداد زیادی از هنرمندان پیشکسوت و اهل مطالعه گرد هم جمع بودند؛ و این فضای گرم و صمیمی، اتفاق بی‌نظیری بود؛ از تشکیل این جلسه بسیار خشنودم.
با گسترش برنامه‌های فرهنگی نهاد عطر امید به بهبود وضعیت کتابخوانی به مشام می‌رسد
اسماعیل آذر، مجری پیشکسوت و کارشناس برنامه‌های ادبی درباره اهمیت حضور هنرمندان در نشست کتابخوان اظهار کرد: معرفی کتاب توسط هنرمندان جامعه، امری تأثیرگذار است. بسیاری از هنرمندان حاضر در این نشست برای رسیدن به این درجه هنری، عمری را با مطالعه و تحقیق سپری کرده‌اند. این افراد به واسطه اثری که در ذهن مردم جامعه دارند، می‌توانند الگویی مناسب برای کتابخوانی باشند.
آذر، برگزاری سلسله نشست‌های «کتابخوان» را نشان از عزم نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور برای رشد و توسعه مطالعه دانست و گفت: فعالیت‌های دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در این دوره، نشان از وقوع اتفاقاتی مثبت در فضای کتابخوانی کشور دارد و گویای برنامه‌ریزی این نهاد برای رشد فرهنگی جامعه است. گرچه در فضای کتابخوانی جامعه با کمبودها و کاستی‌هایی مواجه هستیم، اما با گسترش برنامه‌های فرهنگی نهاد کتابخانه‌ها، عطر امید به بهبود وضعیت کتابخوانی در کشور و رسیدن به شرایطی ایده‌آل به مشام می‌رسد.
کتابخوان، مصداق ارج نهادن به مسائل فرهنگی کشور
گوهر خیراندیش، بازیگر و مدرس پیشکسوت سینما، تئاتر و تلویزیون ضمن حضور در نشست کتابخوان ویژه هنرمندان پیشکسوت، در این خصوص گفت: کتابخوان و جلسات مشابهی که با محوریت کتاب و گردهم‌آیی اساتید فرهیخته برگزار می‌شود، مصداق ارج نهادن به مسائل مهم فرهنگی کشور است و موجب توجه بیشتر جامعه به مطالعه خواهد شد.
کتابخوان، مصداقی برای اتحاد ادیان
کتابخوان همچنین در اسفند ماه 1394، نمونه ای از اتحاد ادیان شد و در محفلی صمیمانه پیروان ادیان توحیدی را گرد هم آورد. این نشست با محوریت کتاب میزبان ایرانیان مسیحی، کلیمی، زرتشتی و مسلمان بود.
به این ترتیب پرونده کتابخوان در سال 1394، با ثبت 1245 نشست، در حالی به پایان رسید که برگزاری این سلسله نشست‌ها در سال جاری با رویکردی نو و در سطوح کتابخانه‌ای، تخصصی و اختصاصی تداوم می‌‌یابد. نشست‌های تخصصی با تمرکز بر حوزه‌های موضوعی تخصصی و با هدف ترویج کتابخوان در میان قشر تحصیلکرده کشور، و در سطح اختصاصی، نشست‌ها ویژه اقشار مختلف جامعه برگزار می شود.
نشست‌های کتابخانه‌ای نیز، با توجه به اهمیت کتابخانه‌ها در مجموعه کاری نهاد کتابخانه‌ها شکل گرفت؛ در واقع این نشست‌ها برای معرفی و به اشتراک‌گذاری کتابهای خوانده شده توسط اعضای کتابخانه‌ها است که در جمع‌هایی کوچک، با حضور کتابداران و اعضاء کتابخانه، به ویژه نوجوانان، صورت می‌گیرد./998/د102/ق
منبع: نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور