شرح حال محمدبن اسماعیل بن امام جعفر صادق
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، گروه تاریخ و سیره پژوهشکده حج و زیارت در راستای ایفای رسالت خود برای ترویج فرهنگ اصیل اهل بیت علیهم‌السلام، شرح حال عده‌ای از مردان و زنان تأثیرگذار تاریخ تشیع را گردآوری کرده است که این اثر، به محمدبن اسماعیل بن امام صادق علیهم السلام، مؤسس فرقه اسماعیلیه اختصاص دارد.
علت انتخاب این شخص، آشفتگی و تناقص‌های موجود در زندگانی وی و نیز برخی اخبار مبنی بر سعایت او از امام موسی کاظم علیه‌السلام نزد هارون الرشید است که البته در برخی منابع، به برادرش علی نسبت داده شده است.
این اثر نخستین تک‌نگاری درباره شخصیت جنجالی محمد بن اسماعیل است که به قلم احمد خامه‌یار به رشته تحریر در آمده و در آن سعی شده است افزون بر نگاه منصفانه به زندگانی محمد بن اسماعیل، محل وفات و دفن و مزارهای منسوب به وی نیز بررسی شود.
این کتاب در سه فصل تنظیم شده است: فصل اول با عنوان «زندگی محمد بن اسماعیل»، اطلاعات پراکنده‌ای که در منابع تاریخی، فرقه‌شناختی و متون نویسندگان اسماعیلی درباره وی آمده، گردآوری و بررسی شده است.
فصل دوم به بررسی روایات حاکی از نقش محمد یا برادر وی، علی بن اسماعیل، در سعایت از امام موسی کاظم علیه‌السلام نزد هارون الرشید می‌پردازد که به دستگیری و شهادت امام علیه‌السلام منجر شد. در این فصل تلاش بر آن بوده تا به این پرسش پاسخ داده شود که شخصی که از امام کاظم علیه‌السلام سعایت کرد، محمدبن اسماعیل بود یا برادرش؟
فصل سوم نیز به معرفی زیارتگاه‌های منسوب به نامبرده در کشورهای عراق، سوریه و ایران اختصاص دارد و در ادامه، تحقیق مختصری درباره زیارتگاه‌های امامان مستور اسماعیلیه (از نسل محمد بن اسماعیل) در کشور سوریه ارائه شده است.
در فصل اول کتاب درباره زندگی محمد بن اسماعیل می‌خوانیم: در متون کهن اسماعیلی، اطلاعات بسیار اندکی درباره جزئیات زندگی محمد بن اسماعیل به چشم می‌خورد. حاتم بن عمران بن زهره، داعی شهر سرمین، در سده پنجم هجری قمری درباره محمد بن اسماعیل، تنها این مطلب را بیان کرده است که او داعیان و حجت‌های خود را به یمن، مغرب و سرزمین‌های شرقی فرستاد.
از کهن‌ترین منابع اسماعیلیه که اطلاعات در خوری درباره جزئیات زندگی محمد بن اسماعیل به دست می‌دهد، کتاب «دُستور المنجمین»(از متون مذهبی اسماعیلیات الموت) است که براساس اطلاعات این کتاب، تاریخ تولد محمدبن اسماعیل بن جعفر علیه‌السلام، 13 ذی حجه سال 121 هجری قمری ذکر شده است.
غلام وی، مبارک، در زمان حیات جد وی، امام صادق علیه‌السلام، در حق او قائل به امامت شد و شیعیانش به «مبارکیه» شهرت یافتند. گفته می‌شود هارون الرشید دستور احضارش را داد؛ اما به او گفتند که نامبرده در «ری» به سر می‌برد. هارون او را تا ری دنبال کرد، اما نشانی از وی نیافت. پس به هارون الرشید گفتند، او در نیشابور است. هارون او را دنبال کرد، اما به وی گفتند که محمد به هند رفته است. پس هارون به طوس رفت و در آنجا مرد.
چاپ نخست کتاب محمدبن اسماعیل بن امام جعفر صادق علیهم السلام تألیف احمد خامه‌یار در قطع رقعی، 112 صفحه، شمارگان 1000 نسخه و به قیمت 4600 تومان از سوی مؤسسه فرهنگی هنری مشعر وابسته به حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، تابستان 1395 منتشر شده است./920/پ202/ق