شاخصه‌ها و تمایزات مقتل جامع سیدالشهدا نسبت به مقاتل دیگر

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نشست علمی «روایتگری در حماسه اربعین حسینی» با تکیه بر کتاب مقتل جامع سیدالشهدا(ع) از سلسله نشست های علمی تخصصی اربعین به همت کمیته فرهنگی و آموزشی ستاد مرکزی اربعین، شامگاه امروز در سالن نشست های علمی اداره کل حج و زیارت استان قم برگزار شد.

حجت الاسلام والمسلمین مهدی پیشوایی در این نشست اظهار داشت: به عنوان مقدمه باید بگوییم امیال و غرائض انسان ها نباید سرکوب شود بلکه باید در آنها هدایت شکل بگیرد همانند یک بچه که در فطرت خود بازی را دوست دارد که باید این کودک را در بازی هدایت کرد و برای بازی ها خطرناک او بدیل و جایگزین درست کنیم.

مؤلف کتاب مقتل جامع سیدالشهدا(ع) افزود: در زمان شهید مطهری من در محضر ایشان همین جمله را خواندم ایشان گفتند: من در مدرسه مروی تهران به طلاب گفتم نباید آخوند ترمزی باشیم؛ مقصود از این جمله این است که همیشه نهی نکنیم که این خیلی به جایی نمی رسد بلکه باید برای مسائل منفی جایگزین خوبی درست کرده و مردم به سمت آنها سوق دهیم؛ بدیل و جایگزین در جهت صحیح، اصلی ضروری است که ما در این مقتل نیز همین کار را کردیم چرا که نخواستیم همه مقاتل غیرمعتبر را کنار بگذاریم بلکه هدف ما تألیف مقتلی معتبر بود.

نباید فقط دنبال تحریفات عاشورا باشیم

پژوهشگر تاریخ اسلام با اشاره انگیزه تألیف کتاب«مقتل جامع سیدالشهدا(ع)» عنوان داشت: من از قدیم روضه خوان بودم و بعدها وقتی به قم آمدم و کمی اطلاعاتم بالا رفت متوجه شدم بسیاری از کتاب هایی که از روی آنها روضه می خوانیم اعتباری ندارد؛ این مسأله سالها در ذهن من بود و به این نتیجه رسیدم که نمی شود همیشه از تحریفات و اشکالات بگوییم بلکه باید جایگزین خوبی برای آنها معرفی کنیم.

وی عنوان کرد: آیت الله امینی همیشه می گفتند ما از مداحان و ذاکرینی که روضه می خوانند انتقاد می کنیم و آنها می گویند شما به ما مقتل مرجعی معرفی کنید و من می گفتم نداریم و حتی وقتی ما تألیف این کتاب را شروع کرده بودیم آیت الله سید احمد خاتمی در یک خطبه نماز جمعه محرم در تهران همین مشکل را مطرح کرده بودند که جای آن را دارد که عده ای این کار را انجام دهند که من با ایشان تماس گرفتم و گفتم ما تألیف مقتلی جامع را آغاز کرده ایم.

حجت الاسلام والمسلمین بابیان اینکه در تألیف کتاب مقتل جامع سیدالشهدا از روش شیخ عباس قمی در نوشتن مفاتیح الجنان استفاده شده است، خاطرنشان کرد: در زمان شیخ مفید کتابی ادعیه ای به نام «مفتاح الجنان» نوشته شده که بعضا مطالب خوب و قابل استنادی نداشت؛ شیخ عباس قمی در مقدمه کتاب مفاتیح الجنان بیان می کند من این کتاب را با همان سبک و سیاق نوشته ام و سعی کرده ام اشتباهات آن را برطرف کنم؛ حال می بینیم امروز مفاتیح به چه اجر و قربی رسیده و آن کتاب قبلی از گردونه خارج شده و اثری از آن نیست.

مقتل جامع، روحانی و ذاکر را از کتاب های دیگر بی نیاز می کند

وی ادامه داد: ما نیز در این کتاب همین کار را کردیم و فهمیدیم صرف نوشتن تحریف فایده ای ندارد، به همین دلیل دست به کار نوشتن این کتاب شدیم و طرح ما این بود که این اثر چند ویژگی مهم داشته باشد که مهمترین آنها جامعیت بود؛ ما خواستیم هرآنچه که ذاکر و مبلغ احتیاج دارد بیاوریم و مطالب اصلی و مرتبط را جمع کنیم و به عقیده ما اگر یک روحانی همین کتاب را همراه خود ببرد دیگر نیازی به کتاب دیگری ندارد.

استاد حوزه علمیه قم با اشاره به فصول جانبی این کتاب ابراز داشت: از مسائلی که جزو مقتل نیست ارزیابی کتاب های مقتل است که ما در همین راستا هشتاد صفحه به این مسأله اختصاص داده ایم و مبنای بحث در این کتاب این است که از کتاب های قرن دوم تا پنجم استفاده کنیم و با مقداری مسامحه در قرن ششم از کتاب هایی از جمله لهوف سید بن طاووس و دیگر کتاب های با احتیاط استفاده کرده ایم.

وی عنوان کرد: یکی از فصل های جانبی در این کتاب ساختار سیاسی و مذهبی شهر کوفه است؛ به عنوان مثال با انعقاد این فصل این شبهه را جواب دادیم که چرا اهل کوفه امام حسین(ع) را دعوت کردند؟ و اگر شیعه بودند چرا به جنگ وی رفتند؟ و چرا30 هزار نفر به ریختن خون امام حسین(ع) تقرب می جستند؟ حال ما در این کتاب مطرح کردیم و مفصل توضیح دادیم و خودمان را به زحمت انداختیم و این شبهه را نیز جواب دادیم که آن روز شهر کوفه ترکیب ناهمگون داشت و همه شیعه نبودند و تنها 30 درصد شیعه بودند که در کربلا نبودند ولی با تبلیغات معاویه بعد از شهادت حضرت علی که فرهنگ سازی کرده بود تا شیعیان را سرکوب شوند تمام افرادی که در برابر حضرت قرار گرفتند عثمانی بودند.

حجت الاسلام والمسلمین پیشوایی با اشاره به یکی دیگر از فصول جانبی این کتاب مبنی بر سیر تاریخی عزاداری بر امام حسین(ع) اظهار داشت: در این فصل بحث می کنیم که شکل ظاهری عزاداری مراحلی را طی کرده تا به زمان ما رسیده است و در گذشته تنها مرثیه خوانی و در قالب شعر بوده است و با تأخیر زمانی نثر خوانی شروع شد، بنابراین اصالت با شعر است؛ همچنین در این فصل به این نتیجه رسیده ایم که عزاداری علنی تعطیل بود و نخستین بار در بغداد عاشورا آن هم در زمان آل بویه در صحنه عمومی جامعه آمد.

پاسخ کتاب به سؤالات مطرح در اذهان مردم

وی افزود: از فصل های دیگر سؤالات عاشورایی و پاسخ آنها است که هر روحانی همیشه با یکی از این سؤالات روبه رو می شود؛ این که چرا محمد حنفیه در کربلا نبود؟ آیا حضرت زینب از ابتدا با عبدالله شرط کرده بود که با امام حسین(ع) همراه است؟ آیا عروسی حضرت قاسم(ع) درست است؟ سر امام حسین(ع) کجا دفن شد؟ و اربعین هم که مسأله پیچیده بود که کاروان از کجا رفتند و از کجا برگشتند که در کل توجه به این کتاب مطالعه کننده را بی نیاز می کند.

پژوهشگر تاریخ اسلام با بیان اینکه زندگی نامه شهدای کربلا یکی دیکر از فصل های این قتل نامه است، ابراز داشت: کتاب هایی در این زمینه نوشته شده است که برخی از آنها اعتبار ندارد به همین دلیل با مراجعه به کتاب های علمی  اصیل به صورت علمی مطالبی نوشته ایم؛ برخی از این شهدا اصل زندگی نامه شان دو خط بیشتر نیست ولی منابع آن چند سطر است و حتی اعراب صحیح اسامی و کتاب ها را به دست آوردیم.

وی عنوان کرد: ویژگی دیگری این کتاب تاریخ نگاری علمی است؛ اکثر کتاب های تاریخی با اعتبار سنجی منابع تاریخی نوشته نمی شود و اصلا توجه به این مسأله صورت نمی گیرد ولی ما خط به خط این کتاب را با اعتبار سنجی منابع نوشته ایم، بنابراین تاریخ نگاری علمی با توجه به ارزش منابع در سراسر کتاب رعایت شده است.

حجت الاسلام والمسلمین با اشاره رونق خوب این کتاب با وجود تبلیغ نشدن اظهار داشت: با اینکه این کتاب به صورت خوبی تبلیغ نشد ولی به شکر خدا با توجه به اخلاصی که در این اثر داشتیم و سعی کردیم فقط آن را برای خود امام حسین(ع) بنویسیم تا نام ما در صحیفه حسینی ثبت شود، هر روز جای خود را بیشتر باز می کند.

سه رتبه و جایزه علمی مقتل جامع سیدالشهدا

وی ادامه داد: مقتل جامع سیدالشهدا(ع) در سه جشنواره مهم رتبه آورد؛ نخست کتاب سال حوزه بود و دوم در سازمان تبلیغات اسلامی نیز برترین کتاب در حوزه دین شد و در تهران نیز بنیاد دعبل خزاعی که مؤسسه ای مردمی است کتاب ما را به عنوان برترین اثر تاریخی و دینی دانست و از ما تقدیر خوبی کردند.

مؤلف کتاب مقتل جامع سیدالشهدا(ع) در پایان افزود: نقدهایی هم به این کتاب وارد شده است و جلسات نقد نیز برگزار شده و برخی به صورت کتبی و یا حضوری نقدهایی را منتقل کرده اند؛ این مسائل را هم در چاپ های بعدی اعمال می کنیم ولی در خلاصه این کتاب که به تازگی نوشته شده است نقدها را اعمال کرده ایم./1330/پ201/ی

خبرنگار: داود جعفری