گزارشی تحلیلی از پیشنهادات تأثیرگذاران حوزوی به آیت الله اعرافی

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی خبرگزاری رسا،‌ همه ما حوزه علمیه را مهد پرورش بزرگانی می دانیم که هر یک در دوران خود بار سنگین تهذیب نفس، هدایت مردم، تعلیم و تألیف آثار گران سنگی را بردوش خود کشیده و هر یک به سهم خود سعی داشته اند که مصداق حدیث شریفی از پیامبر باشند که فرمود «ان المؤمن یجاهد بسیفه و لسانه».

جهاد در راه خدا و پیکار با دشمنان گاهی جنبه فیزیکی و جسمی دارد که از آن تعبیر به جهاد اصغر می شود ولی با توجه به حدیث فوق گاهی یک فرد با قلم و زبان خود نیز می تواند مصداق مجاهد در راه خدا لقب بگیرد و از همین رو حوزه های علمیه در کنار پرورش مجاهدان میدان های خونین حق علیه باطل همواره افرادی را در عرصه های علمی، فرهنگی، پژوهشی و تدریسی به بار آورده که به مراتب مقامی بالاتر از آن مجاهدان دارند که شیخ طوسی ها، شیخ مفیدها، علامه امینی ها و علامه مجلسی ها نمونه ای از آنان هستند.

پرورش این چنین بزرگانی در گذشته سختی های زیادی به همراه داشت، چراکه یک حوزه علمیه منسجم، همراه با مدیری کارآمد در رأس آن وجود نداشت تا آن که بزرگ مرد تاریخ آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری با عزم الهی خود حوزه مبارکه قم را تأسیس کرد و از آن روز شهر قم وجهه ای علمی، روحانی و معنوی به خود گرفت و از آن روز تا به الان همواره کسانی سکان دار اداره این نهاد بزرگ بوده اند که خود سابقه ای طولانی در عرصه کارهای بزرگ علمی و دینی در حوزه داشته اند.

بدون شک یک مدیر همیشه نمی تواند اداره کننده این مرکز بزرگ دینی باشد، به همین دلیل هرچند سال یک بار شورای عالی حوزه های علمیه با مشورت با مراجع، علما، بزرگان و از جمله رهبر معظم انقلاب فردی انقلابی، مجاهد، کارکشته و عالم را برای اداره حوزه های علمیه انتخاب می کند.

با توجه به انتخاب اخیر آیت الله علیرضا اعرافی به سمت مدیریت حوزه های علمیه سراسر کشور، خبرگزاری رسا این انتخاب را به فال نیک گرفته و تمام تلاش خود را برای اطلاع رسانی بهتر در عرصه های مختلف از جمله آموزش، پژوهش، تبلیغ و تهذیب به کار خواهد گرفت.

خبرگزاری رسا در همین راستا گفت‌وگوهایی با اساتید، بزرگان، پژوهشگران و صاحب نظران حوزوی ترتیب داده تا توصیه های این افراد به مدیریت جدید حوزه انتقال دهد که در ذیل به تعدادی از این توصیه ها اشاره می رود.

 

مدیر سابق حوزه های علمیه هرگز کوتاهی نکرد

در ابتدای این گزارش به سراغ سخنان آیت الله سید احمد خاتمی عضو شورای عالی حوزه های علمیه با خبرنگار خبرگزاری رسا رفتیم؛ وی اولا از زحمات بی وقفه و همه جانبه مدیر سابق حوزه های علمیه آیت الله حسینی بوشهری تشکر و قدردانی کرد و معتقد بود که ایشان هرگز در عرصه خدمت به حوزه کوتاهی نکرد و هرچه به صلاح حوزه و حوزویان بود انجام می داد و همکاری خوبی نیز با شورای عالی حوزه های علمیه داشت.

این عضو مجلس خبرگان رهبری عقیده دارد: «آیت الله بوشهری در همراهی با مرجعیت و در عرصه اجرای رهنمودهای مقام معظم رهبری نیز اهتمام داشتند، بنده امیدوارم که خدمات ایشان به حوزه علمیه به عنوان ذخیره ارزشمندی برای بعد از دنیا یعنی قبر و قیامت باشد».

وی همچنین مدیریت جدید حوزه را شخصیتی باتجریه و موفق می داند که در جامعةالمصطفی العالمیة نیز خوش درخشید و امیدواری زیادی برای حل مشکلات و چالش های پیش روی حوزه از ایشان می رود به ویژه این که ایشان همواره در خط ولایت و رهبری قرار دارد می تواند در مسیر تحقق مطالبات رهبری گام های مثبتی بردارد.

قرائن و شواهد گویای آینده روشن برای حوزه است

از آن جایی که آیت الله اعرافی در مدیریت و اداره امور در جامعة المصطفی العالمیة به توفیقات خوبی دست پیدا کرده است به نظر می آید ایشان بتواند از پس مدیریت این نهاد بزرگ نیز برآید و هچنین بنابه گفته های آیت الله خاتمی گام های مثبتی را در جهت تحقق خواسته های مراجع تقلید و به ویژه رهبر معظم انقلاب برداشته و در زمینه تحول در حوزه نیز درخشش داشته باشد.

 

در ادامه به صحبت های آیت الله حسن ممدوحی عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم اشاره می کنیم که ایشان در ابتدا آیت الله اعرافی را از جمله مدیران موفق در حوزه دانستند و خواستار تشکیل اتاق فکری از سوی وی برای پیشبرد اهداف و ماموریت های حوزه شد.

مدرک گرایی بلای جان حوزه های علمیه

از نکات دیگری که ایشان تأکید داشتند مسأله بد مدرک گرایی در حوزه است که به معضلی تبدیل شده و باید از میان برداشته شود و همچنین آیت الله ممدوحی کار فردی را مسأله ای نا تمام دانسته و تأکید کردند «اگر می خواهد در حوزه رشدی صورت بگیرد تنها راه تشکیل هیأت مفکره و صاحب تجربه برای ارائه طرح های تازه است».

البته این عضو جامعه مدرسین با اشاره به سخنان رهبر معظم انقلاب مبنی بر انقلابی ماندن حوزه، سخنانی نیز در این رابطه بیان کرده و گفتند: «در مسأله انقلابی ماندن حوزه های علمیه ابتدا باید به سراغ اساتیدی که درس می فرمایند رفت تا بر کارهای شاگردان خود نظارت داشته باشند».

چطور می توانیم انقلابی بمانیم

این استاد برجسته حوزه علمیه دست روی نقطه مهم و حساسی گذاشته است؛ همه ما می دانیم انقلابی ماندن حوزه های علمیه از اساسی ترین و ضروری تری مسائلی است که باید پیگیری شود تا روح و جان حوزه همواره پویا و فعال بماند و در گذر زمان دچا انفعال و رخنه افراد سکولار در آن نشود، اما مسأله مهم این است که انقلابی نگاه داشتن حوزه های علمیه به وسیله یک نفر امکان پذیر نیست و مدیر حوزه های علمیه به تنهایی نمی تواند این بار بزرگ را به دوش بکشد.

آیت الله ممدوحی بر این باور است که در کنار تأثیر زیاد مدیر حوزه های علمیه این اساتید و مدرسان حوزه هستند که با ساماندهی و نظارت جدی و دقیق بر فعالیت های طلاب زیر دست خود می توانند قدمی بزرگ در راستای انقلابی ماندن حوزه ها برداشته و آنها را از خطر انحراف و فریب خوردن جریان های ضد دین نجات دهند.

مسأله ای که در بیان آن در این مجال خالی از لطف نیست آن است که در میان اساتید و بزرگانی که لحظه به لحظه زندگی و درس و بحث خود را برای احیای سخنان رهبر معظم انقلاب خرج می کنند، هستند کسانی که بدون تعارف چشم دیدن پویایی حوزه ها و به ویژه انقلابی ماندن آن را ندارند که یا اصلا حرفی به نفع دین و نظام و انقلاب نمی زنند و یا حتی به راحتی بر علیه نظام و رهبری معظم در کشور زبان می چرخانند و از عاقبت حرف های خود نیز بیمی ندارند.

 

همچنین از بزرگانی که خبرنگار خبرگزاری رسا به سراغ وی رفته و با ایشان گفت‌وگو کرده یکی دیگر از  اعضای محترم جامعه مدرسین حوزه علمیه قم آیت الله نجم الدین مروجی طبسی است که ایشان نیز اولویت هایی را برای مدیر جدید حوزه های علمیه برشمردند.

معضل تعطیلی های زیاد حوزه

تکیه این استاد حوزه علمیه بیشتر روی مسأله تعطیلات حوزه بود؛ ایشان گفتند: «تعطیلات حوزه فراتر از معمول است، روز های تحصیلی در حوزه قم نسبت به حوزه های دیگر که گاهی تا 170 درس می رسد عدد کمی است؛ مدیریت محترم باید سعی در تقلیل ایام تعطیلی کند و به ایام درسی بیفزاید».

به راستی مسأله زیادی تعطیلات در حوزه های علمیه از مسائل غیر قابل انکار است اما این نکته نیز نباید فراموش شود که بخش عمده ای از محصلین در حوزه علمیه قم از جمله مبلغان دینی هستند که در ایام مهم سال از جمله ماه مبارک رمضان، دهه نخست محرم و دهه آخر صفر را برای تبلیغ به شهرهای دیگر می روند و این جز با تعطیلی دروس صورت نمی گیرد و حتی چند سالی که مسأله راهپیمایی بزرگ اربعین و فرصت بزرگ تبلیغ در این راه نیز فراهم شده است.

همه این مسائل و توجیهات وجود دارد ولی به هر حال این مسأله قابل پذیرش نیست که روزهای پنج شنبه دروس تعطیل باشد ولی تعطیلی دروس در این روز و همچنین در مناسبت های مهم مذهبی از جمله سنت های دیرین در حوزه علمیه است که البته بنا به گفته های مدیران حوزه قرار است از میزان آنها کاسته شود؛ چنانچه در سال جاری تحصیلی حوزه های علمیه بخشی از دروس جنبی و تفسیر قرآن در این روز برگزار می شود.

مسأله اصلی در تعطیلی های زیاد حوزه کنترل آن است؛ می شود در ایام تبلیغی و مناسبت های لازم دروس تعطیل شود اما با یک برنامه ریزی جدی و دقیق روزهای قبل و بعد آن کنترل شده و تاریخ برگزاری یک درس فاصله زیادی با تمام شدن ایام تعطیل نداشته باشد.

آیا آیت الله اعرافی در دو مسؤولیت بزرگ خود موفق خواهد بود؟

آیت الله مروجی طبسی همچنین از مدیریت جدید خواست با توجه به سنگینی وظایف در حوزه های علمیه برای رسیدگی بهتر به امورات برخی از مسؤولیت های دیگر را رها کرده و خود را ممحض در رسیدگی به امور حوزه کند؛ غیر از آیت الله مروجی بازهم می شنویم از اساتید و بزرگانی که معتقدند فعالیت آیت الله اعرافی در دو نهاد بزرگ ایشان را از هر دو باز می دارد.

به هرحال هرچند فعالیت یک مدیر در یک نهاد بزرگ در موفقیت و به نتیجه رساندن آن نهاد تأثیر غیرقابل انکاری دارد و فکر او را ممحض در یک مسؤولیت می کند ولی نمی توان این مطالب را به صورت مطلق گفت چرا که اولا فردی همچون آیت الله اعرافی از توانایی های علمی و عملی بالایی برخوردار هستند و ثانیا افراد و مدیران زیادی بوده اند که در چند موضع اعمال مسؤولیت می کرده ولی در عین حال در همه مسؤلیت ها موفق بوده اند و ثالثا جامعة المصطفی العالمیة نیز از مراکز بزرگ حوزوی است که به مدیر ارشد و کارآمدی همچون خود آیت الله اعرافی نیاز دارد و تا پیدا شدن فردی مناسب برای این مسؤولیت به نظر می آید بهترین گزینه شخص مدیر حوزه های علمیه باشد.

از اولویت های دیگر مطرح شده در کلام این استاد حوزه علمیه مسأله ضرورت برگزاری دروس به صورت منظم بود؛ ایشان گفتند: «باید نسبت به درس طلاب نظارت شود و حضور و غیاب در تمام مقاطع سال تحصیلی صورت گیرد یعنی نباید به گونه ای باشد که کلاس های درس آزاد ابتدا شلوغ، وسط سال خلوت و مجددا در آخرسال پر جمعیت شود».

چرا درس های حوزه در میان سال خلوت می شود؟

یکی از معضلاتی که طلاب در حوزه های علمیه همیشه با آن دست و پنجه نرم می کنند مسائل مالی و معیشتی است و گاهی دیده می شود یک روحانی با استعداد در عرصه های آموزشی و پژوهشی به دلیل مشکلات مالی رو به مشاغلی می آورد که در شأن یک روحانی نیست به همین دلیل آیت الله مروجی طبسی این نکته را نیز به مدیریت جدید حوزه گوشزد کرده و از ایشان خواستند برای حل این معضل گامی بردارند.

 

در ادامه به سراغ سخنان آیت الله محمد عندلیب همدانی از استادان درس خارج حوزه علمیه می رویم که وی تکیه صحبت خود را روی مسأله انقلابی ماندن حوزه های برده و با تأکید بر این که با شعار نمی توان کارها را به پیش برد گفت: «انقلابی بودن حوزه این نیست که دائما شعار دهیم، شعار کار بسیار آسانی است، آنچه از یک طلبه فاضل بر می آید این است که مشکلات علمی، فنی و فقهی که بر سر راه مسؤولان و نظام هست بررسی کرده و برای آن ها راه حل پیدا کند».

این عضو جامعه مدرسین مسأله انقلابی ماندن حوزه را بیشتر به تلاش و همت خود طلاب می داند و از مدیر جدید حوزه می خواهد طلبه ها را در این راه کمک کرده و از آنها نظر خواهی کند؛ اگر صحبت این استاد حوزه های علمیه را در کنار سخنان آیت الله ممدوحی بگذاریم به نتیجه جالی می رسیم از آنجایی که هر دو استاد انقلابی ماندن حوزه ها را در گرو روحیه انقلابی خود طلاب می دانند ولی در این میان آیت الله ممدوحی این مسأله را در گرو اساتید انقلابی و آیت الله عندلیب همدانی در گرو همت و فعالیت خود طلاب می داند، بنابراین طلاب حوزه های علمیه باید خود کاری برای این موضوع کرده و انقلابی ماندن حوزه ها را تنها وظیفه مسؤولان و مدیران حوزه ندانند.

ضرورت تحول در متون آموزشی

از دیگر محورهای مهم بیان شده در کلام آیت الله عندلیب همدانی مسائلی از جمله ضرورت تغییر و تحول در متون آموزشی حوزه های علمیه بود که البته یک شبه و دو روزه شدنی نیست و نیاز به برنامه ریزی کلان و جامع دارد و همچنین وی به مسأله ارتباط حوزه با بدنه جامعه اشاره کرد و گفت: «یک مسأله مهم ارتباط داشتن مدیر جدید با بدنه حوزه است که آن را مدرسان و طلاب عزیز تشکیل می دهند؛ مدیر حوزه باید با آن ها ارتباط نزدیک تری داشته باشد، چه بسا یک طلبه پایه یک یا دو پشنهاد خوب و دقیقی برای بهبود امور حوزه داشته باشد».

مسأله تحول در متون آموزشی حوزه نیز از مسائلی است که سالیان گذشته رهبر معظم انقلاب مطرح کرده و خواستار عزم جدی برای این امر شده اند ولی تا امروز این کار کمتر صورت گرفته، هرچند گوشه و کنار همین حوزه علمیه قم افرادی همچون حجج اسلام و المسلمین محمدحسین ملک زاده و محمدتقی اکبر نژاد از اساتید حوزه سعی در پیراستن علم اصول از زوائد داشته و کتاب هایی نیز تألیف کرده اند اگر چه در این راه با مخالفت ها و بعضا بی احترامی ها و تهمت هایی نیز همراه بوده اند.

از نکات قابل توجه در سخنان این عضو جامعه مدرسین این است که ایشان توجه صرف مدیر جدید حوزه به امور آموزشی و پژوهشی را کافی ندانسته و بر مسأله اخلاق و تهذیب نفس تأکید و پافشاری کرده اند و گفتند: «تزکیه نفس صرفا با برگزاری جلسات درس درست نمی شود بلکه مدیر جدید حوزه های علمیه از مدیران مدارس در برنامه های اخلاقی نظر خواهی کند».

 

آیت الله سید محمد غروی عضو شورای عالی حوزه های علمیه و عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم نیز یکی از افرادی است که درباره تغییر در مدیریت حوزه و ضرورت تحول در آن به گفت‌وگوی تفصیلی با ایشان پرداخته ایم.

نظام اسلامی در حدوث وابسته به حوزه است

وی معتقد است که نظام اسلامی در اصل حدوث وابسته به حوزه بوده و تا اکنون نیز حوزه نقش بسیار اساسی و کلیدی در پابرجایی نظام داشته است، نظام اسلامی زمانی می تواند از سلامت و استحکام برخوردار باشد که مورد حمایت حوزه علمیه باشد و حوزه نقش هدایتگری و حمایتی خود از نظام اسلامی را ایفا کند.

این عضو شورای عالی حوزه های علمیه بر این عقیده است، نکته ای که مقام معظم رهبری مطرح کردند بسیار مهم بود و روح فرمایشات ایشان این است که حوزه باید توجه به نظام داشته باشد، نیازهای نظام را تأمین کند و نسبت به آسیب ها و خطرهایی که متوجه نظام است حساس باشد؛ همچنین در وقت لازم باید در مسائل ورود داشته باشد.

وی در مورد بحث انقلابی ماندن حوزه های علمیه که رهبر معظم انقلاب اواخر سال گذشته در دیدار با مجمع نمایندگان طلاب حوزه علمیه مطرح کردند بر این باور است که «حوزه باید یک دید خاصی نسبت به نظام اسلامی داشته باشد».

همه ما می دانیم انقلاب اسلامی ما از دل حوزه های علمیه برخواست و شخصیتی رهبری این انقلاب را بر عهده گرفت که پرورش یافته همین حوزه و کلاس های درس آن یعنی امام خمینی(ع) بود؛ حال این استاد حوزه علمیه براین عقیده است وقتی انقلاب اسلامی ما از حوزه نشأت گرفته مگر می شود طلبه ای نسبت به انقلابی ماندن حوزه دغدغه ای نداشته باشد.

معنای انقلابی ماندن حوزه

وی عقیده دارد: «انقلابی بودن بیشتر ناظر به این است که حوزه حکومت دینی را از خود و اسلام بداند و از حکومت دینی و نظام اسلامی حمایت کرده، در این زمینه سرمایه گذاری کند و نقش هدایتگری نیز داشته باشد، اگر ما بخواهیم این مسأله را به زبان دینی بیان کنیم به گونه ای دیگر است چون واژه انقلابی و انقلابی بودن مفاهیم دینی نیستند، مفهوم اصلی که ما داریم جهاد و مجاهده در راه خداوند است».

یکی از مسائل دیگری که این عضو شورای عالی حوزه های علمیه بر روی آن پافشاری می کرد و معتقد بود که مدیریت جدید حوزه های علمیه باید به آن اهمیت بیشتری بدهد مسأله استقلال حوزه بود؛ وی بر این عقیده است که دست دولت و دولتی ها باید از اداره حوزه کوتاه شود و حوزه های علمیه همچنانکه از گذشته دور از نظر اقتصادی روی پای خود ایستاده است در همه زمینه ها به استقلال برسد و این گونه نشود که غیرحوزوی ها برای این نهاد بزرگ تصمیم گیری کنند.

این عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم می گوید: «بدون تعارف کلید نباید دست این دولت و دولت های دیگر باشد که اگر خواستند پیچ را شل و سفت کنند، اگر فلان جریان آمد حوزه خود را با آن هماهنگ کند و اگر جریانی دیگر آمد حوزه خود را با آن ها هماهنگ کند تا بتواند ادامه حیات دهد، این غلط بوده و بر خلاف استقلال حوزه است».

 

از میان این بزرگان خوب است اشاره ای به صحبت های حجت‌الاسلام والمسلمین جواد حبیبی تبار مدیر گروه فقه خانواده مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی و عضو هیأت علمی مؤسسه تخصصی حقوق حوزه علمیه داشته باشیم که ایشان در گفت‌وگو با خبرگزاری رسا صحبت های خود را روی متون آموزشی حوزه متمرکز کرده و خواستار تغییر متن های سنگین و غیرلازم به متونی ساده اما پرمحتوا شدند.

انتقاد از متون کتاب های حوزه

به عنوان مثال ایشان گفتند: «در برخی کتاب‌های حوزوی مرجع ضمیر در چند صفحه قبل ذکر شده است که این پیچیدگی عبارتی باعث می شود که طلبه در مرحله نخست به دنبال فهم عبارت باشد تا بتواند به پیام آن دسترسی پیدا کند در حالی که استفاده از متون پیچیده که خود نیازمند صرف انرژی اضافی است ضرورتی ندارد».

این مسأله قابل توجیه نیست که برخی از استادان و بزرگان حوزه علمیه جمود صرف روی برخی کتب داشته و آنها را وحی منزل می دانند در حالی که هر کتابی دوره ای دارد و کتابی که برای بیش از دویست سال پیش نوشته شده نمی تواند در دنیای امروز کار ساز باشد؛ از این بزرگان می خواهیم توجیه مجتهد پروری این کتب را نیز مطرح نکنند چرا که دیده نشده فردی با خواندن مکاسب محرمه مجتهد شود و برفرض هم شده باشد، مگر نمی شود متونی به قوت مکاسب اما با مسائل جدید و به روز اقتصادی نوشت که هم نقش مجتهد پروری داشته باشد و هم باری را از روی دوش طلاب در فهم امور مالی دنیای امروز بردارد.

نباید از این مسأله غافل بود که زمانی یک محتوای علمی می تواند به عنوان یک متن درسی قرار بگیرد که علاوه بر برخوداری از محتوای قوی و عمیق، ساختار و چینش درستی داشته باشند و باعث سردرگمی مخاطب آن درس نشود به همین دلیل به راحتی نمی توان صوت استادی را پیاده سازی کرد و به عنوان متن درسی قرار داد و یا درس خارج شخصی را به عنوان کتاب قرار دهیم.

از همین رو این استاد حوزه علمیه مسأله عدم ترتیب بندی دروس در کتاب های حوزوی را یکی دیگر از ضعف های متون علمی حوزوی دانست و معتقد بود بسیاری از این کتاب ها اصلا درسی نیستند چرا که آداب کتب درسی در آن ها رعایت نشده است، به عنوان نمونه یکی از اصول کتاب های درسی ذکر خلاصه در آخر هر بحث است که در کتاب های حوزوی قدیمی این مسأله دیده نمی شود.

فقط فقه و اصول کافی نیست

اما نکته ای که بیشتر در کلام این پژوهشگر حوزوی به نظرم جالب آمد این بود که ایشان توجه صرف به فقه و اصول را در حوزه کافی نمی دانند؛ «این دقیقا همان چیزی است که باید ساعت ها روی آن بحث و گفت‌وگو صورت بگیرد؛ آیا ما در حوزه علمیه فقط فقیه می خواهیم؟ آیا دانستن چند قاعده اصولی می تواند گره از مشکلات دینی روز جامعه باز کند؟» البته ما در این مجال نمی خواهیم به طور کل زیرآب فقه و اصول را بزنیم بلکه سخن ما در راستای صحبت های همین استاد حوزه علمیه است که بله فقه و اصول از علوم زیربنایی حوزه است ولی چرا دروس مهمی همچون کلام، تفسیر و عقاید باید در حاشیه قرار گرفته و کلاس های آن فقط یک روز در هفته برگزار شود.

 

در این میان اما توجه حوزه علمیه به عرصه بین الملل از مسائل مورد اهمیت در نگاه یکی دیگر از اساتید سطح عالی و خارج حوزه علمیه، حجت الاسلام والمسلمین سید احمد میرعمادی است که البته ایشان نماینده ولی فقیه در استان لرستان نیز هستند؛ حجت الاسلام والمسلمین میرعمادی در بخشی از سخنان خود این گونه بیان می کند: «طرح تحول نظام حوزه که مدنظر مقام معظم رهبری بود در آموزش، پژوهش، کادرسازی، تبلیغ و نیازهای جوامع بشری و جهان اسلامی باید دنبال شود که طرح عظیمی است، اگر این این طرح دنبال شود حوزه می تواند نقش بین المللی خود را ایفا کند».

البته این استاد حوزه علمیه در بخش دیگری از صحبت های خود با خبرنگار ما یکی از اساسی ترین نیازهای حوزه را برای بالندگی بیشتر انقلابی ماندن آن می داند و به همین دلیل در صحبت های ایشان توجه کردن به فرمایشات رهبر معظم انقلاب زیاد به چشم می خورد.

آیت الله بوشهری در حوزه آرامش ایجاد کرد

ایشان همچنین انتخاب آیت الله اعرافی را به سمت مدیریت حوزه های علمیه امری مثبت و خوب ارزیابی کرده و از زحمات آیت الله حسینی بوشهری تشکر و قدردانی کرد و معتقد بود که این آیت الله بوشهری بود که توانست یک آرامش خوبی را حوزه های علمیه انتقال دهد؛ ایشان گفتند: «آیت الله حسینی بوشهری شخصیتی بزرگوار است که با اخلاق حسنه و تعامل خود توانسته یک آرامشی در حوزه های علمیه کشور به وجود بیاورد».

همچنین این نماینده ولی فقیه معتقد است آیت الله بوشهری در زمینه آموزش حوزه، گسترش حوزه های علمیه، شوراهای حوزه در استان ها، تقویت تزکیه و تهذیب فعالیت های بسیار خوبی انجام دادند و برنامه های خوبی را دنبال کردند که جای تقدیر دارد و می تواند زمینه های خوبی برای تحول در نظام حوزه باشد.

در کل از سخنان این استاد سطح عالی حوزه علمیه می توان به دو نکته اساسی دست یافت؛ نخست از این جهت که حوزه علمیه باید در سطح جهان پاسخ گوی نیازها باشد، توجه ویژه به امر بین الملل اساسی و ضروری است و دوم آن که حوزه های علمیه باید همیشه و در همه حال تابع محض رهبری معظم باشد و مهمترین سخن رهبری که امروز باید در حوزه های علمیه اجرا شود انقلابی ماندن است.

 

یکی دیگر از مصاحبه هایی که با بزرگان و اساتید حوزه داشتیم، صحبت با حجت‌الاسلام نصرالله پژمان فر رییس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی بود که وی نیز به بیان اولویت هایی که باید مدیر جدید حوزه های علمیه در دستور کار خود قرار دهد پرداخت و گفت: «انتظاراتی که از حوزه‌های علمیه برای ورود به عرصه‌های مختلف وجود دارد انتظار رو به رشدی است که اگر ما نتوانیم پا به پای سطح انتظارات بالا برویم و کیفیت توسعه و تربیت را بالا ببریم طبیعتا با یک چالش جدی مواجه خواهیم شد».

مدارس علمیه موجود پاسخگوی نیاز جامعه نیست

این نماینده مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی معتقد است مدارس علمیه موجود پاسخگوی نیاز جامعه نیست و باید از سوی مدیریت جدید حوزه های علمیه برای این مسأله زیرساخت های لازم فراهم شود؛ این استاد حوزه علمیه معتقد است: «باید کاری کنیم که برگشت طلاب به جامعه به نحوی باشد که وقتی طلبه به محل زندگی خویش برگشت بتواند به راحتی تبلیغ معارف دین مبین اسلام را انجام دهد».

به عقیده این نماینده روحانی در مجلس شورای اسلامی، درس خواندن برای برخی از طلاب امری سخت و غیرممکن است به همین خاطر باید زمینه ای فراهم شود تا طلاب در مدارس علمیه دروس را به آسانی درک کرده، بفهمند و بتوانند مطالعات مفیدی داشته باشند؛ این استاد معتقد است: «باید برای ایجاد انگیزه در بین طلاب فضایی را فراهم کنیم که درس خواندن برای طلبه سهل باشد و هیچ استرس و دغدغه فکری نداشته باشد».

نماینده مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی همچنین ورود طلاب به مباحث و گفتمان انقلاب اسلامی را مسأله ای ضروری می داند و می گوید کار باید در حوزه به گونه ای پیش برود که همه طلاب به نوعی در این زمینه صاحب نظر و تئوری باشند و معتقد است این مسأله برای حیات و بقای حوزه‌های علمیه امری ضروری است.

 

حجت الاسلام والمسلمین سید سجاد ایزدهی عضو هیأت علمی گروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و همچنین از نویسندگان و پژوهشگران برتر حوزه علمیه قم نیز به بیان انتظارات خود از مدیریت جدید حوزه های علمیه پرداخت و بیشتر روی مسأله پژوهش تأکید داشت و معتقد بود این مسأله هنوز جایگاه اصلی خود را در در حوزه های علمیه پیدا نکرده است.

نیازهای حوزه علمیه امروز با حوزه قبل انقلاب تفاوت کرده است

این استاد حوزه علمیه در بخشی از سخنان خود گفت: «نیازهای حوزه علمیه امروز با حوزه قبل انقلاب تفاوت های زیادی کرده است؛ اگر قبل از انقلاب تنها انتظار از حوزه تعلیم مبانی دینی و اعتقادی به شکل ساده بود امروز حوزه گسترش پیدا کرده و باید پاسخ گوی نیازهای نظام اسلامی باشد به همین دلیل نمی توان از مسأله پژوهش غفلت کرد».

البته این استاد حوزه علمیه معتقد است تمام وظایف برعهده مدیر نیست، و عقیده مند است هرچند مدیر حوزه های علمیه می تواند در مدیریت امکانات و جذب ایده ها نقش گسترده ای داشته باشد ولی عملیاتی کردن امور به کمک مجموعه نیروها و نخبگان نیاز دارد تا بتواند فضای حوزه را روز آمد کند.

این پژوهشگر حوزوی همچنین راه اندازی شبکه هوشمند پژوهشی در حوزه علمیه را مسأله ای حیاتی و ضروری می داند و معتقد است در کنار فضای پژوهشی که باید در حوزه های علمیه راه اندازی شود شبکه گسترده پژوهشی نیز لازم است تا فضا را برای تصمیم گیری بهتر مدیران آماده کرده و آنها نیز این تصمیم گیری ها را برای تصویب در اختیار شورای عالی حوزه های علمیه قرار دهند.

همچنین در بخش دیگری از سخنان این استاد و پژوهشگر حوزوی به نکته جالب دیگری برخوردیم، آنجایی که ایشان معتقد است خیلی از بزرگان و کاربلدهای حوزه زود بازنشسته شده و خانه نشین می شوند در حالی که اگر بخواهیم حوزه ای فعال و شاداب داشته باشیم در کنار توجه به نیروهای جوان و کارآمد باید از افراد قدیمی و باتجربه نیز استفاده کنیم.

 

حجت الاسلام والمسلمین ابوالفضل ساجدی، عضو هیأت علمی مؤسسه امام خمینی(ره) و سردبیر نشریه ترویجی علمی «معرفت» یکی دیگر از اساتیدی است که با ایشان به گفت‌وگو نشسته ایم که ایشان بر روی مسأله اطلاع رسانی دست گذاشته و معتقد است مدیریت جدید حوزه های علمیه باید کاری کند تا خدمات جامعه طلاب و روحانیون بهتر به مردم اطلاع رسانی شود.

وضعیت اطلاع رسانی در حوزه ضعیف است

خیلی از رسانه هایی که کمی با حوزه و روحانیت زاویه دارند و حتی برخی از رسانه های انقلابی نسبت به این نهاد بزرگ بی مهری می کنند که بخشی از این تقصیر به گردن اطلاع رسانی های ضعیف از جانب خود حوزه است؛ به همین خاطر این استاد حوزه معتقد است: «وضعیت اطلاع رسانی اخبار حوزه‌ها در رسانه وضعیت مطلوبی نیست، حوزه در دوران حاضر رسالت بزرگ فرهنگ سازی دینی را برعهده دارد، و این حوزه با چنین رسالت های بزرگی مورد غفلت قرار گرفته است».

این استاد حوزه علمیه نتیجه این که برخی از مردم می گویند حوزویان عده ای کم سواد،تنبل و مفت خور هستند را نیز نتیجه همین اهمال و سستی در اطلاع رسانی دقیق می داند و تأکید دارد باید رسانه های حوزوی رسالت اصلی حوزه علمیه را به مردم نشان دهند و به آنها بفهمانند یک روحانی وظایف خطیری دارد و کار آنها صرفا حضور در جلسات فاتحه خوانی و روضه خوانی نیست هرچند این گونه جلسات هم ارزش خود را دارند.

این عضو هیأت علمی مؤسسه امام همچنین به ضرورت پیوند جامعه و روحانیت اشاره کرد و این مسأله را نیز یکی دیگر از وظایف رسانه ها و بخش اطلاع رسانی حوزه ها دانست و گفت: «اگر روحانیان در عرصه خانواده حضور جدی داشته باشند و مثل پزشک خانواده، روحانی خانواده وجود می داشت بسیاری از مشکلات فرهنگی را مشاهده نمی کردیم،  ایجاد پیوند میان روحانیت و خانواده ها سبب کاهش بسیاری از آسیب های اجتماعی، فرهنگی و ترویج دین خواهد شد که رسانه ها می توانند در ایجاد این پیوند نقش مؤثری را ایفا کنند».

شاید در جمع بندی از صحبت های این استاد حوزه علمیه بتوان به چند نکته اساسی اشاره کرد؛ نخست آن که باید هرچه بیشتر و بهتر خدمات حوزه و حوزویان به جامعه اطلاع رسانی دقیق شود که این مسأله کاری شبانه روزی را می طلبد، دوم آنکه در طول تاریخ انقلاب و دفاع مقدس هرگاه مردم از روحانیت جدا شده ضرر دیده است به همین خاطر باید رسانه های دینی و حوزوی در این عرصه نیز ورود جدی داشته باشند و در آخر  این که یک رسانه حوزوی باید فرهنگ سازی کند که روحانیت در جامعه چه وظایف خطیری را برعهده دارند.

 

مجمع نمایندگان حوزه های علمیه یکی از نهادهای انقلابی درون حوزه است که همواره منشأ خدمات قابل توجهی در حوزه علمیه بوده است؛ حجت‌الاسلام علیرضا غیبی، یکی از اعضای همین مجمع است که به نمایندگی از طلاب و فضلای تبریز در این نهاد فعالیت می کند.

برای دانش آموزان علاقه مند به حوزه علمیه فرهنگ سازی کنیم

وی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا چند قدم جلوتر را دیده و معتقد است باید از همین الان برای دانش آموزان و دانشجویانی که در آستانه ورود به حوزه و یا علاقه مند به حضور در حوزه علمیه هستند فرهنگ سازی کنیم و برکات حضور در حوزه علمیه را برای این افراد بازگو کنیم و فرهنگ طلبگی را نشان دهیم.

این عضو مجمع نمایندگان طلاب بر این باور است که بهتر است طلاب در هنگام ثبت نام و ورود به جوزه توجیه شوند و انگیزه‌ها و اهداف حضور در حوزه برای آنها تبیین شود، چراکه اعتقاد دارد این کار باعث می‌شود که آنها در انتخاب درست و اهداف بهتر دید بازتری داشته باشند.

وی عقیده دارد هرچند در دوره اختبار و تثبیت باید استعداد یابی کاملی صورت بپذیرد ولی مهمتر از آن باید انگیزه و هدف از حضور این دسته از افراد در حوزه مشخص شود، چراکه سابقه داشته افرادی بدون هدف و با انگیزه های غیرالهی وارد حوزه شده اند در آینده دچار مشکلات زیادی شده اند.

مجموعه خبرگزاری رسا، در پایان آرزومند موفقیت هرچه بیشتر آیت الله اعرافی در مسؤولیت محوله به ایشان دارد و امیدوار است حوزه علمیه و طلاب آن در دوران مدیریت ایشان روزهای خوب و علمی را سپری کرده و به درجات عالی برسند./1330/گ501/س

داود جعفری