در زمانه ای که هنر مرده است رمان دینی امکان وقوعی ندارد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، سید محمدتقی چاوشی، عضو هیأت علمی پژوهشکده علوم وحیانی معارج، در دومین نشست از سلسله نشست های ادبیات دینی تحت عنوان رمان دینی که عصر امروز در دبیرخانه دائمی جشنواره هنرهای آسمانی قم برگزار شد، اظهار داشت: بحث از امکان وجود رمان دینی یک بحث فلسفی است و باید مبانی فلسفی آن را بررسی کنیم.

وی با اشاره به این که رمان مولود قرن 17 میلادی است و قبل از آن هنر در قالب های دیگری مانند شعر بروز و وجود داشت، افزود: در دوره پیشا مدرن عقل کلی بر عقل جزئی تقدم داشت ولی با رنسانس و آغاز دوره مدرن تخیل بر عقل غلبه پیدا کرد.

چاوشی با اشاره به این که در دوره مدرن تخیل هم معرفت بخش است، خاطرنشان کرد: عقل مدرن در تعریف خود دو مؤلفه را دنبال می کند که یکی خرافه دانستن دین است و دیگری سکولار دانستن علم و چیزهای فراتر از این تعریف در تعریف مدرن در جایگاه تخیل قرار می گیرد.

وی تعریف خیال در دوره مدرن را با تعریف آن در دوره پیشا مدرن متفاوت خواند و افزود: تخیل در دوره مدرن علاوه بر اسطوره پردازی معرفت بخشی هم می کند و همین عالم واقع را تبدیل به عالم خیال می کند؛ بنابراین با تخیل در قبل از مدرنیته که به معرفت و واقع کاری نداشت متفاوت است.

عضو هیأت علمی پژوهشکده علوم وحیانی معارج امکان وقوع رمان دینی را منوط به شرایط قبل از تحققش دانست و اظهار داشت: رمان وقتی تحقق پیدا کرد که تخیل بر تعقل مقدم شد و تخیل هویت جدیدی پیدا کرد و دیگر قادر نبود در قالب شعر بروز کند بنابراین تخیل با معنای جدیدش که معرفت بخشی بود در قالب رمان ظاهر شد؛ و از همین رو برخی فلاسفه معتقدند که در دوره مدرن هنر مرده است.

وی با بیان این که هنر دوره مدرن از شعر و موسیقی به رمان تغییر پیدا کرد، گفت: رمان، هویت هنر در دوره مدرن است و حتی برخی معتقدند که امروز رمان هم قالب خوبی برای هنر نیست و هنر هم مانند دیگر عرصه های زندگی بشر دچار آشفتگی است و آنچه نوشته می شود دست و پا زدن در فضایی است که تغییرات بزرگی را به دنبال خواهد داشت.

چاوشی با بیان این که امروزه امکان تحقق رمان هم وجود ندارد چه برسد به رمان دینی، اظهار داشت: تنها در صورتی می توان وقوع نوعی از رمان دینی را متصور شد که بین نویسنده و دین نسبتی برقرار باشد؛ زیرا کسی که با دین درگیر است امکان ندارد اثرش فارق از دین باشد.

وی با بیان این که رمان دینی به معنی اثبات خدا و عصمت معصومان در رمان نیست، افزود: رمان دینی بر اساس تفکر اگزیستانسیالیسمی نوشته ای است که نسبت نویسنده با دین را به خواننده القا می کند و به مخاطب خود نگاه نویسنده که دین دار است را می دهد؛ اگرچه که نامی از خدا و دین در آن نباشد.

عضو هیأت علمی پژوهشکده علوم وحیانی معارج فضای حاکم بر جامع امروز ما را فضایی کلامی دانست و گفت: فضای کلامی به معنی فضایی است که هر کس به دنبال بیان ادراکات خودش است و گوشی برای شنیدن، درک و قبول سخن دیگری وجود ندارد و در این فضا رمان دینی که نوعی تکلم در قالب هنر معنی می شود امکان وقوع ندارد.

وی افزود: به عقیده من امروز هنری وجود ندارد تا بخواهد رمان دینی تحقق پیدا کند و چیزی که می توانیم در این زمان آن را رمان دینی بنامیم فقط نسبت نویسنده با دین است نه چیزی فراتر از این./843/202/ب3