هفت آسیب در کتب و پژوهش های حوزوی از نگاه آیت الله مکارم شیرازی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حضرت آیت الله مکارم شیرازی در هجدهمین همایش کتاب سال حوزه که امروز در مدرسه علمیه امام کاظم(ع) برگزار شد، با اشاره به این که همایش کتب سال حوزه علمیه بسیار پربار و فعال و بالنده است و حوزه برای آثار فرزندان خودش ارزش و قیمت قائل است، اظهار داشت: برخی می گویند طلاب در حوزه چه می کنند که وقتی ببیند در سال بیش از 800 عنوان کتاب برای شرکت در همایش کتاب سال ارائه می شود و در نهایت حدود 40 کتاب انتخاب می شود که در آن به نیازهای تمدن اسلامی توجه شده است متوجه می شوند ما حوزه بالنده ای داریم و طلاب خط علمای گذشته را در پیشرفت اسلام و مکتب اهل بیت(ع) ادامه می دهند و یکی از مصارف وجوهات نیز برای همین مسأله است.

وی با بیان این که امروز باید کارهای حوزوی مثبت عرضه شود و سؤالات نیز پاسخ داده شود، یکی از فعالیت های مهم در این عرصه را برنامه کتاب سال حوزه دانست و تأکید کرد: یکی از مسائل عجیب آن است که اسلام در محیطی ظهور کرد که محیطی جاهلانه و خرافی بود ولی در همین فضا قرآن و سنت پیامبر و اهل بیت(ع) اهمیت فوق العاده ای به علم و دانش و قلم داده خود معجزه است.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی با بیان این که قرآن به قلم قسم یاد کرده است، ابراز داشت: قلم سابقا یک تکه چوب نی بوده است ولی همین قلم به قدری مقام پیدا می کند که خداوند در سوره قلم به آن قسم یاد می کند و نون هم اشاره به دواتی است که رنگ را از آن می گرفتند و بعد خداوند بحث عقلانیت را به دنبال این قسم ذکر می کند که نشان می دهد قلم و پژوهش با عقل رابطه مستقیم دارد.

وی تصریح کرد: قرآن کریم برای کتابت ارزش زیادی قائل است، تا جایی که می گوید ملائک الهی اعمال شما را می نویسند و یا اینکه می دانیم انبیاء الهی اولوالعزم کتاب داشته اند و طولانی ترین آیه قرآن نیز در مورد نوشتن است و در کلمات معصومان نیز احادیث زیادی در مورد این مسأله مهم وارده شده است.

استاد برجسته درس خارج ادامه داد: از جمله آن روایتی از امام علی(ع) است که می فرماید «همانگونه که باغ جسم و روح انسان را سیراب می کند کتاب ها هم بستان های علما هستند» و یا امام صادق(ع) می فرماید: «یکی از منت ها و نعمت های بزرگ خداوند به همه انسان نوشتن و حساب است و اگر این کتابت نبود دچار اشتباهات و غلط ها می شدند».

وی با اشاره به توجه بیش از حد دین اسلام به قلم و کتابت و پژوهش عنوان کرد: در حوزه های علمیه از گذشته بزرگان و علما دست به قلم بوده اند و کتاب های زیادی نوشته اند و ما هم باید بنویسیم و بر آثار گذشتگان بیافزاییم و به آیندگان تحویل بدهیم تا این حرکت متوقف نشود؛ حوزه های علمیه نباید تنها مصرف کننده باشند بلکه باید به فکر تولید نیز بیافتند و این استعدادهای خوبی که در حوزه هست باید در تولید علم برای آیندگان استفاده شود.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی با تصریح بر این که علم و دانش پایانی ندارد، ابراز داشت: شما می بینید هرچه تفسیر برای قرآن نوشته می شود بازهم مطالب تازه ای از آن یافت می شود، بنابراین علم و دانش ادامه دارد و این همایش کتاب سال نیز حوزه علمیه را پربار و فعال نشان می دهد، چراکه کتاب هایی معرفی می شوند که همگی در جهت مبارزه با خرافات و جهل و ظلم نوشته شده اند.

وی با تأکید بر این که در کنار هر نعمتی آسیب هایی هم هست، به بیان هفت مشکل در برخی از پژوهش های حوزوی اشاره کرد و عنوان داشت: یکی از مسائلی که می تواند دامن نویسندگان را بگیرد آسیب های ادبی است؛ مغلق نوشتن افتخار نیست چراکه ما در مورد قرآن می گوییم به زبان عربی فصیح است، به همین دلیل باید از ادبیات مغلق و تطویل پرملامت و مختصر نویسی مخلّ پرهیز شود و نسبت به مذاهب و ادیان دیگر نیز با دشمنی و عداوت برخورد نشود و ادب و احترام رعایت شود.

این مرجع تقلید افزود: مسأله دوم آن که باید از نوشتن آثار تکراری پرهیز شود و دلیل این مسأله آن است که امروز حلقه اتصالی بین پژوهشگران و مراکز علمی برای جلوگیری از تکرار نویسی نیست و عیب بزرگ آن است است که مراکزی علمی نیروها را جذب می کند ولی کارهای آنها بازدهی کمی دارد و سوم آنکه باید از سرقت های ادبی و غیرادبی پرهیز شود و اگر مطلبی از دیگری گرفته می شود منبع آن بیان شود، چراکه باید در نوشتن آثار صادقانه کار کرد و حق زحمت هرکس پرداخت شود.

وی با اشاره به مشکل چهارم از توجه به بحث های دور از محل ابتلا و نیاز نام برد و ابراز داشت: امروز آن قدر مسائل مهم اقتصادی و اجتماعی مورد نیاز وجود دارد ولی برخی این مسائل مهم را رها می کنند و مسأله ای که هیچ ابتلایی ندارد کتاب هزار صفحه ای نوشته می شود و پنجم آنکه برای حجیم شدن کتاب نباید از محل موضوع خارج شد و نباید از هر مبحث و مطلبی برای تبدیل 30 صفحه به 300 صفحه استفاده کرد.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی در تبیین ششمین نکته در پژوهش، با بیان این که در نوشتن کتاب و مقاله عجله و شتاب اشتباه است، خاطرنشان کرد: نوشته وقتی از دست انسان خارج شد دیگر برنمی گردد و تیری است که پرتاب شده است و به همین دلیل در نوشتن اثر خیلی باید مشورت کرد و ضعف و قوت ها نیز به صورت جدی مورد توجه قرار بگیرد و به همین جهت اگر کتابی به صورت جمعی نوشته شود آسیب و خطای کمتری دارد و پخته تر و جامع تر می شود که این مسأله تجربه زندگی علمی و پژوهشی خود من است.

وی خاطرنشان کرد: آخرین تذکری که لازم است بیان شود، آن است که حاکمیت فرهنگ غربی و دانشگاهی بر نوشته های حوزوی کار صحیحی نیست، چراکه برخی حوزویان از روش های غربی و دانشگاه های غربی استفاده می کنند که کار درستی نیست، به عنوان نمونه فهرست منابع و مأخذ که باید در پاورقی ذکر شود در آخر کتاب نوشته می شود که به نظر درست نمی آید، چراکه باید به فکر رساندن خواننده باشیم و باید کتاب هایی در حوزه نوشته شود که نگاه به دردهای مردم داشته باشد و تولید علم قوی تری در آنها دیده شود./1330/پ201/ج