نشست «آسیب شناسی نظریه های علم دینی و اسلامی سازی معرفت» برگزار شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نشست «آسیب شناسی نظریه های علم دینی و اسلامی سازی معرفت» شامگاه یکشنبه در نمایندگی جامعه المصطفی العالمیه(ص) تهران برگزار شد.

در این نشست، آقایان خسرو باقری به عنوان ارائه کننده بحث و حسن عبدی به عنوان ناقد به بیان دیدگاه و نظرات خود پرداختند.

خسرو باقری، استاد دانشگاه  علم دینی را تلاش بشری با اتکاء به سرمایه های معرفتی، فرهنگی و... ولی با تلاش عینی برای نگریستن به جهان هستی دانست.

علم دینی رقیب علم نیست بلکه به دنبال توسعه علم است

وی افزود: البته در بحث معرفت شناسی و علم دینی به هر میزان پنجره نگاه ما بزرگتر باشد می توانیم نگاه همه جانبه تری داشته باشیم.

باقری با تأکید بر این که در علم دینی باید به موضوع دید واقعی داشته باشیم، خاطرنشان کرد: علم دینی از یک تصوری درباره دین و علم متولد می شود به همین دلیل اسم ترکیبی به شمار می رود. یعنی هم باید علم باشد و هم باید دینی باشد.

وی ادامه داد: علم دینی یک تلاش عینیت ورز است، دینی بودن آن نیز پشتوانه و پنجره های نگریستن نسبت به دین را فراهم می کند. البته علم دینی جزو ضروریات دین نیست.

این استاد دانشگاه با یادآوری این نکته که علم دینی جزو رسالت های اساسی دین به شمار نمی آید بلکه جزو نیازهای بشر است، گفت: انسان علم نیاز دارد و این علم می تواند از بسترهای مختلفی مانند دین استفاده کند.

وی بیان داشت: دین هیچ گاه ادعا نکرده که تمام مشکلات بشری اعم از اقتصادی، پزشکی و... را حل کند، پیامبران نیز چنین ادعایی نداشته اند بلکه رسالت اصلی دین چیز دیگری بیان شد.

باقری تأکید کرد: فراهم کردن علم دینی یک امکان است و این هیچ گونه آفتی به رسالت دین نمی زند. البته برخی می گویند یکی از پاشنه های آشیل علم دینی این است که تجربه در معرض ابطال است. یعنی اگر علم دینی است جنبه دینی آن چگونه می خواهد تن به ابطال بدهد؟ در حالی که دین از نوع سخنان علمی نیست. از جنس تجربیات نیز نیست، البته دانش بوده، ولی دانشی که مبتنی بر تأملات عقلی است.

وی یادآور شد: آیا می توان با آزمایش فلسفه را اثبات کرد؟ بلکه نبرد عقلانی تکلیف فلسفه را اثبات می کند، ادعای دین نیز از همین جنس موضوعات است، سنخیت معرفت دینی چون تجربی نیست پس با تجربه قابل ابطال نیست. با این وجود ممکن است مطرح شود که آیا دین برای ساختن فلان علم مناسب است یا خیر.

استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: دین نیامده که بر روی آن علم بیاوریم، به همین دلیل اگر روزی به این نتیجه برسیم که علم دینی را نمی توان فراهم آورد مشکلی برای دین به وجود نخواهد آمد.

وی همچنین یکی از مهم ترین مباحث مطرح شده در علم دینی را مفهوم شناسی دانست و گفت: باید مشخص کنیم مقصودمان از علم، دین و علم دینی چیست.

باقری اظهار کرد: دین همان متن است، یعنی کتاب و سنت محور بوده و عقل و اجماع باید مطالب خود را حول همین محور استخراج کنند. عقل ابزاری برای بیان مطالب کتاب و سنت است. عقل و نقل در کنار هم هستند ولی نباید داخل هم قرار گیرند.

استاد دانشگاه تأکید کرد: چگونه می توان عقل را منبع دین دانست در حالی که در میان عقلای جهان ملحد و متدین داریم، عقل در طول کتاب و سنت است نه در عرض آن. این که عقل را منبع مستقلی در دین بدانیم کار درستی نیست.

وی ادامه داد: دین در مقام بیان کلیات است، حتی هدف قرآن نیز بیان درس تاریخ و یا تشریح منظومه شمسی نیست. قرآن در مقام بیان نظریه علمی روشن و تامی نیست.

باقری در پایان سخنان خود ضرورت علمی دینی را جست وجوی پیش فرض های قوی تر عنوان کرد و گفت: علم دینی رقیب علم نیست بلکه به نوعی توسعه علم است

در ادامه این نشست حسن عبدی به عنوان ناقد با بیان این که از علم و دین تعاریف مختلفی مطرح شده است، گفت: برخلاف گفته برخی دین تنها مجموعه متون دینی نیست، بلکه متون دینی شامل کتاب، سنت، اجماع و عقل می شود، در این صورت منحصر کردن دین به آیات و روایات مناسب نیست.

وی ادامه داد: در بحث علم دینی یا معرفت شناسی نخست باید انواع معرفت و رابطه میان آن ها بیان شود، البته نظریات درباره ساختار معرفت باید به صورت جامع و روشن بیان شود و مخاطب را مورد ابهام قرار ندهد.

این کارشناس مسائل دینی با بیان این که در علم نباید نسبت به گزاره های عقلی صرفاً به عنوان پیش فرض که در آن اثبات و ابطال وجود ندارد، نگاه کنیم، خاطرنشان کرد: علم عقلی روش خاص خود را دارد، باید داوری داشته باشیم، اگر داوری داشته باشیم می گوییم تنها گزاره های عقلی درست و مطابق واقع می تواند مبنای علم قرار گیرد.

وی افزود: در تولید علم دینی باید گزاره های درست را مبنای کار خود قرار دهیم، برای تولید نظریه علم دینی باید مشخص شود جایگاه علم دینی در هدایت بشر چیست، اگر علم دینی می تواند در هدایت بشر تأثیرگذار باشد در این صورت نمی توان به دین نگاه دایره المعارفی یا تنها نگاه به ابعاد هدایت گونه آن داشته باشیم.

عبدی تأکید کرد: البته نخست باید مشخص شود خود دین درباره علم دینی چه گفته است. باید به چنین پرسش هایی که آیا تمام مطالب دین برای هدایت بشر تأثیرگذار است یا خیر پاسخ داده شود و اگر برای هدایت تأثیرگذار نیست چرا بیان شد.

وی افزود: اگر در نظریه علم دینی بنا باشد هر فردی چشم انداز خاص خود را داشته باشد و به جهان نگاه کند، دو موضوع مطرح می شود؛ نخست این نظریه را چه کسی بیان می کند؟ دوم در این صورت به تعداد افراد نظریه پرداز، نگاه خواهیم داشت که در این صورت به نظریه علم دینی نمی رسیم بلکه این می شود نظریات مختلف علم دینی. در این صورت چگونه می توان به یک اهداف رسید!

کارشناس مسائل دینی تصریح کرد: علوم دینی در حقیقت علوم عقلی به شمار می آیند که رابط آن ها باید با علوم تجربی مشخص شود. همچنین باید این دو بحث را از هم جدا کنیم./993/200/ب2