شمه ای از فضائل و مناقب حضرت زینب
اشاره: با توجه به اینکه دین مبین اسلام بر پرستاری و نگهداری از بیماران بسیار تأکید دارد و در این زمینه روایات بسیاری شخص پرستار را مورد لطف و آمرزش قرار داده است و همچنین بر عیادت از بیمار تأکید کرده و اینکه حضرت زینب(س) کسی است که پرستاری و دستگیری از بیماران یکی از سیره‌های ایشان بوده و پس از حادثه کربلا این عمل بیشتر نمود داشته و با این اعمال از قیام امام حسین(ع) محافظت و نگهداری کرد، از این رو خبرنگار خبرگزاری رسا با حجت‌الاسلام ابراهیم قاسمی استاد دانشگاه ادیان و مذاهب در مورد سیره زندگی و بررسی ابعاد زندگانی حضرت زینب(س) گفت‌وگویی داشت که متن آن بدین شرح است:
رساـ براي شروع گفت وگو، در مورد زندگي و شخصيت حضرت زينب(س) به اختصار توضيح دهيد؟
در پنجم جمادي الاولي سال پنجم يا ششم هجرت خانه نبوت با بي قراري تمام در انتظار مولودي بود كه تا چند لحظه ديگر پاي به اين جهان مي نهاد . پس از آن كه لحظه فرخنده فرا رسيد ، خبر مسرت بخش آن منتشر شد و عطر خوش اين ولادت كوچه هاي مدينه را فراگرفت . رسول گرامي اسلام(ص) پس از تبريك و تهنيت، نام او را «زينب» گذاشت تا به اين وسيله خاطره دختر مرحومه اش «زينب» را كه كمي قبل از ولادت اين كودك ، جهان را بدرود گفته بود زنده نگاه دارد. او بعدها در كسب فضايل و مناقب و كمالات انساني زبانزد عام و خاص گشت.
رسا ـ علت نامگذاري حضرت، به زينب چه بود؟
ستاره ي مدينه وقتي به دنيا آمد، امام حسين(ع) به سرعت خود را به پدر رساند و با اشتياق خبر تولد خواهرش را به او داد و منتظر لبخندي بر لب پدر شد ، امّا در كمال شگفتي اشك پدر را ديد كه بر گونه اش جاري شد. حسين سبب گريه پدر را پرسيد. امام فرمود« فرزندم به زودي خواهي دانست».
در اين ايام پيامبر اكرم (ص) در مسافرت بود ؛ لذا فاطمه (س) رو به علي (ع) كرد و پرسيد: پدرم در مسافرت است، نام اين دختر را چه بگذاريم؟ علي (عليه السلام) فرمود «من در اين كار بر پيامبر خدا (ص) پيشي نمي گيرم. منتظر مي شويم تا به زودي باز گردد.»
سرانجام پيامبر(ص) از سفر برگشت. ايشان طبق معمول قبل از ورود به خانه اش در خانه فاطمه(س) را كوبيد و چون داخل شد ، سيماي كودك فاطمه(س) را ديد. علي(س) پيش آمد؛ پيامبر(ص) را از تولد نوه اش مطلع كرد و از وي خواست نامي براي او انتخاب كند . پيامبر (صلي الله عليه و آله) فرمود «فرزندان فاطمه، فرزند من هستند، امّا منتظر وحي مي مانم تا خداوند نامي برايش برگزيند در همان هنگام جبريل نازل شد و عرض كرد«خداوند سلام مي رساند و مي فرمايد نام اين كودك را زينب بگذار؛ زيرا در لوح محفوظ اين نام را براي او نوشته ايم.»
آن گاه رسول خدا(ص) «زينب» را از مادرش خواست، بر گونه اش بوسه اي زد و فرمود «حاضرين و غايبين را وصيت مي كنم كه حرمت اين دختر را نگهدارند ؛ كه او همانند خديجه كبري(س) است.»
رسا ـ در تقويم اين روز به روز پرستار نامگذاري شده است، رابطه اين تولد و اين نامگذاري در چيست؟
از آن جايی که حضرت زينب كبري(س) از دوران طفوليت به پرستاري از بيمار، مصدوم و مجروح مي پرداخت، روز ولادت ايشان را روز پرستار نامگذاري کردند تا حضرت الگويي براي تمام مردم عالم مخصوصا پرستاران باشد. پرستاري از مادرش حضرت زهرا(س) در ايام بيماري ، نقطه آغاز اين زندگي است . بعد از ارتحال جانگداز رسول خدا(ص) حضرت فاطمه(س) در اثر فراق پدر و مصيبتهاي بعد از آن، در بستر بيماري افتاد. حضرت زينب(س) كه شاهد ناجوانمردانه ترين حوادث تاريخ بود ، از مادرش پرستاري و پذيرايي مي كرد . او در 6 سالگي ضمن پرستاري از مادر ، وي را براي ايراد خطبه تاريخي تا مسجد همراهي كرد و آنگاه تمام خطبه را حفظ نموده و به آيندگان منتقل نمود.
پرستاري از پدر بزرگوارش هنگام مجروح شدن در جنگهاي مختلف و هنگام ضربت خوردن ، از ديگر موارد خدمات حضرت زينب(س) است. همچنين روزهايي كه امام حسن مجتبي(ع) در اثر خيانت همسرش در بستر بيماري افتاده بود بهترين ياور و خدمتگزار آن بزرگوار خواهر گرامي اش حضرت زينب(س) بود. و بالاخره در صحنه دردناك كربلا ، زينب كبري(س) وظيفه پرستاري خود را به اوج رساند.
حضرت زينب(س) بارها به ياري امام سجاد(ع) شتافته و پرستاري و حفظ جان آن حضرت را سر لوحه برنامه هايش قرار داده بود كه به عنوان نمونه دو مورد بيان مي شود:
1. امام سجاد(ع) مي فرمايد «شبي كه فرداي آن پدرم به شهادت رسيد ، من نشسته بودم و عمه ام زينب نزد من بود و از من به نيكوترين صورت پرستاري مي كرد».
2. در عصر عاشورا هنگامي كه به خيمه ها حمله كردند دختر فداكار علي(ع) با از خود گذشتگي تمام امام سجاد(ع) را از ميان آتش نجات داد . يكي از سربازان دشمن مشاهدات خود را چنين گزارش كرده است «در هنگام غارت خيام بانوي بلند قامتي را ديدم كه مثل پروانه به گرد يك خيمه آتش گرفته دور مي زند ، گاهي به داخل خيمه مي رود و گاهي بيرون مي آيد، با سرعت نزد او رفتم و گفتم: اي بانو! مگر شعله آتش را نمي بيني؟ چرا مانند ساير بانوان فرار نمي كني؟ با صدايي بغض آلود گفت: اي مرد، ما شخص بيماري در اين خيمه داريم كه توان نشستن و برخاستن را ندارد ، چگونه او را رها كنم در حالي كه آتش از هر سو به طرف او شعله مي كشد؟».
رساـ چرا پرستاري شغلي مقدس و ارزشمند است؟
پرستاري از منظر اسلام آنچنان ارزشمند است كه حضرت خاتم الانبيا(ص) پرستاران راستين را دوستان پيامبران الهي قلمداد كرده، مي فرمايد «من قام علي مريض يوما وليلة بعثه الله مع ابراهيم الخليل فجاز علي الصراط كالبرق الخاطف اللامع؛ كسي كه يك شبانه روز از بيماري پرستاري كند، خداوند او را با ابراهيم خليل(ع) محشور خواهد كرد و او همانند برق خيره كننده و درخشان از صراط عبور مي كند».
اساساً اگر پرستار به وظايف محوله خود به درستي اقدام نمايد و در رفع نيازهاي بيمار از كوشش هاي لازم فروگذاري نكند، مورد رحمت خداوند قرار مي گيرد و با اين خدمت پسنديده، گناهانش پاك مي شود. رسول گرامي اسلام(ص) فرمودند «من سعي لمريض في حاجة قضاها، خرج من ذنوبه كيوم ولدته امه؛ هر كس در رفع نيازهاي بيماري بكوشد ، از گناهانش پاك مي شود همانند روزي كه مادرش او را به دنيا آورد».
رساـ وظايف پرستاران در اسلام چيست؟
در اينجا به برخي از وظايف پرستاران اشاره مي كنيم:
1 . تغذيه مناسب بيمار؛ شخص بيمار بر اساس روحيه آسيب پذير خود، نياز به رسيدگي و دلجويي و پذيرايي دارد و ممكن است خوردني هاي متنوعي را بخواهد. از منظر رسول اكرم(ص) پرستار بيمار اگر غذاها و خوردنيهاي دل خواه مريض را تهيه كرده و به وي بخوراند، در زمره بهشتيان خواهد بود . پيامبر اكرم(ص) فرمودند «من اطعم مريضا شهوته اطعمه الله من ثمار الجنة؛ هر كس غذاي دلخواه مريض را به او بخوراند خداوند از ميوه هاي بهشت به او مي خوراند».
2 . شرح داروهاي مريض؛ معمولا بيمار در اثر ناراحتي فكري و روحي نمي تواند داروهاي خود را كاملا بشناسد و در وقت معين از آن استفاده كند . چه زيباست كه پزشكان محترم و پرستاران بزرگوار به طور كامل چگونگي استفاده از داروها و منافع و عوارض آن را براي مريض شرح دهند . حضرت عيسي (عليه السلام) مي فرمايد «يلتذ المريض نعت الطبيب العالم بما يرجو فيه من الشفاء؛ بيمار از شنيدن توصيفهاي پزشك حاذق و شفابخش بودن داروها لذت مي برد».
3 . تقويت روحيه بيمار؛ رفع نگراني ها و احساسات منفي بيمار از جمله امور مهمي است كه در سرعت بخشيدن به سلامتي و بهبودي او مؤثر است؛ همچنانكه تشديد احساسات منفي و از دست دادن اميد به آينده اي بهتر ، بيماري او را مضاعف خواهد كرد . ارشاد و هدايت بيمار ، اميدوار كردن او به آينده اي بهتر و شنيدن درد دلهاي وي ، از جمله امور مثبتي است كه يك پرستار و يا پزشك مي تواند از آنها استفاده كرده و از آن نتيجه مطلوب دريافت دارد . پيامبر بزرگوار اسلام(ص) فرمودند «اذا دخلتم علي المريض فنفسوا له في الاجل ـ فان ذلك لايرد شيئا ـ وهو يطيب النفس ; هنگامي كه نزد بيمار مي رويد او را به زنده ماندن اميدوار كنيد ـ هر چند اين كار چيزي را برنمي گرداند ـ اما در شادماني روحش تاثير دارد».
4 . رعايت حال بيمار؛ پرستار وظيفه شناس همواره تلاش مي كند تا بيمار خود را در راحتي و آسايش نگه دارد، او با سخنان نسنجيده و كارهاي ناشايست، بيمار را نمي رنجاند. با رسيدگي به موقع ، خورانيدن داروها ، دادن غذاهاي شفابخش ، به بهبودي مريض سرعت مي بخشد . او گفتار رسول خدا(ص) را نصب العين خود قرار مي دهد كه در اين مورد فرموده است: «لا تؤذوه ولاتضجروه ; بيمار را اذيت نكنيد و دلتنگ و غمگين نسازيد».
شخص بيمار به جهت مشكلات خاصي كه دارد ممكن است به بهانه هاي مختلف و با كوچك ترين ناراحتي خشمگين شود . پرستاران آگاه و با تجربه اين نكته را در نظر داشته و به سخن امام صادق عليه السلام جامه عمل مي پوشانند كه فرمودند: «لاتغيضوه؛ بيمار را خشمگين نكنيد».
نشستن طولاني نزد مريض، سؤالهاي مكرر (به غير از پرسشهاي ضروري پزشكي) ، اعتنا نكردن به خواسته ها و نيازهاي وي ، و او را به حال خود رها كردن ، از جمله عوامل خشم بيمار است .
5 . درخواست دعا از بيمار : پرستاران مي توانند براي حل مشكلاتشان از بيماران تحت مراقبت خود ، التماس دعا كنند و مطمئن باشند كه آنان به خدا نزديك ترند . امام صادق(ع) فرمود: «هرگاه يكي از شما از برادر بيمارتان عيادت نمود ، از او التماس دعا نمايد چرا كه دعاي شخص با ايماني كه در حال بيماري است همانند دعاي ملائكه پذيرفته مي شود».
از منظر فرهنگ وحياني اهل بيت(ع) ايام بيماري فرصت مناسبي براي تصفيه باطن ، توبه از گناهان و رسيدن به خواسته هاي مشروع ، تفكر در زندگي گذشته و قدرداني از سلامتي و انديشيدن به آفريدگار جهان و نعمتهاي فراوان اوست . رسول بزرگوار اسلام(ص) اين حقيقت را اين گونه به سلمان فارسي توضيح داد: « اي سلمان ، بيماري تو آثار مثبت و خوبي برايت دارد ، تو در حال بيماري همواره به ياد خدا هستي ، دعاي تو در آن حال پذيرفته است و بيماري ، تو را از گناهان پاك مي كند ».
6 . دعا براي شفاي بيمار؛ پرستاران دلسوز ، افزون بر كوشش هاي ظاهري و خدمات معمولي مي توانند براي بهبودي و شفاي بيمار دعا كنند و با اين عمل رضايت خداوند را جلب كرده ، دل بيمار را به دست آورده و در شفاي او شريك باشند . پيامبر گرامي اسلام(ص) در عرصه خدمت به بيماران پيشگام بود ، از آنان دلجويي مي كرد ، گاهي پرستاري آنان را به عهده مي گرفت و براي سلامتي شان دعا مي كرد . امام علي (عليه السلام) نقل مي كند : شبي بيمار شدم ، پيامبر اكرم(ص) آن شب از من مراقبت و پرستاري كرد و تا طلوع صبح مواظب حال من بود . آنگاه در مسجد با اصحاب نماز جماعت به جاي آورد و در حق من دعا كرد: «اللهم اشف عليا وعافه فانه اسهرني الليلة مما به؛ خدايا ، علي را شفا ده و سلامتي بخش كه به خاطر بيماريش امشب تا صبح نخوابيده ام».
کلام اخر:
زينب كبري(س) داراي فضايل و مناقب بسياري مي باشد که کلمات و جملات از بيان آن ها قاصر است که البته برخي از القاب آن حضرت خود گوياي فضيلت هاي بي شمار آن بانوي بزرگوار است. تا آنجا كه يكي از بزرگان در اين باره مي گويد «فان فضائلها و فواضلها و خصالها و جلالها و علمها و عملها و عصمتها و عفتها و نورها و ضيائها و شرفها و بهائها تالية امها صلوات الله عليها ؛ فضائل و برتري هاي او و خصلت هاي جلالت قدر و علم و عمل و عصمت و عفت و نورانيت و روشنايي و شرف و زيبايي اش همچون مادرش زهرا(س) است./841/پ202/ج