نگاه ایرانی صرف با روح مطالعات تمدن نوین اسلامی سازگار نیست

به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از  مهر به نقل از ستاد خبری دومین هفته علمی تمدن نوین اسلامی، غلامرضا جلالی رئیس کمیسیون مطالعات تمدن و تمدن شناسی دومین هفته علمی تمدن نوین اسلامی گفت: مطالعات تمدنی یا تمدن شناسی مفهوم علمی دارد زیرا مطالعات به این معنی است که هنوز کندوکاوها به مرحله علمی متقن دست نیافته و در عرصه مطالعاتی قرار دارد و به دانش تبدیل نشده است. ما در تمدن شناسی با دو موضوع سر و کار داریم: دانش های مرتبط با تمدن و مطالعات تمدنی. مطالعات تمدنی کشف زمینه ورود به بحث های جدید در حوزه تمدن شناسی را دنبال می کند و وقتی موضوع به مرحله پختگی رسید، مباحثی که از طریق مطالعات تمدنی به دست می آید زمینه را برای طرح پرسش های جدید در دانش تمدنی فراهم می کند.

مطالعات تمدنی بسترساز برای شکل گیری دانش تمدنی است

وی افزود: مطالعات تمدنی بستر ساز برای شکل گیری دانش تمدنی است که بزرگترین دانش بشری محسوب می شود زیرا همه دانش ها با تعامل با یکدیگر به تولید دانش تمدنی می رسند. دانش ها در تعامل با یکدیگر می توانند نیازهای تمدن گسترده را در حوزه های مختلف پاسخگو باشند. مطالعات در جهان غرب بسیار دارای دامنه است و حوزه های گسترده ای را از علوم اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، هنر و …شامل می شوند مانند مطالعات ایران شناسی، غرب شناسی، قومیت شناسی و …

جلالی اضافه کرد: از شاخه های مطالعاتی که در زمینه تمدن شناسی وجود دارد می توان به مطالعات در طبقه بندی علوم اشاره کرد که در ارتباط با جایگاه نقد در مطالعات گوناگون است مانند مطالعات نگاه انتقادی در دانش اجتماعی مسلمانان. مطالعات طبقه بندی علوم در جهان غرب رایج است و از این طریق برای کند و کاو در تمدن های مختلف استفاده می کنند اما در ایران این نوع مطالعات دامنه وسیعی ندارد و برخی از این گونه های از مطالعات که در ایران رواج پیدا کرده، جنبه تقلیدی دارد و متاثر از روش های غربی است.

مطالعات حوزه های گسترده ای دارد و در جامعه اسلامی نوپدید است اما کسانی که به دنبال این نوع مطالعات می روند متاثر از روش ها، فلسفه و عقلانیت غربی هستند

روش‌های تقلیدی در مطالعات برای تمدن نوین اسلامی کارساز نیست

جلالی با بیان اینکه روش های تقلیدی برای تمدن نوین اسلامی کارساز نیست، گفت: مطالعاتی که در ایران دنبال کنیم، باید دارای وجهه بومی باشند مانند مطالعات مربوط به تاریخ جهانی در تمدن اسلامی. تاریخ جهانی به صورت روزآمد مدیریت می شود و در نتیجه اندیشمندان تحت تاثیر مدیریت کلان در جهت افکار غرب قرار می گیرند ولی آیا ملت ایران تا به حال مطالعات در حوزه جهانی داشته است؟

وی در ادامه سخنانش گفت: مطالعات حوزه های گسترده ای دارد و در جامعه اسلامی نوپدید است اما کسانی که به دنبال این نوع مطالعات می روند متاثر از روش ها، فلسفه و عقلانیت غربی هستند. ما در هفته علمی تمدن نوین اسلامی می خواهیم همه ابعاد در مطالعات تمدنی دنبال شوند و از فلسفه اسلامی و عقلانیت حاکم بر جامعه ما تبعیت کنند و عرصه های مختلف را دربربگیرند و بتوانند بحث های نوپدید را در این حوزه وارد کند. به عنوان مثال در مجموعه مقالاتی که در این کمیسیون ارائه داده شده، کند و کاو در حوزه تاثیر علوم جغرافیا در تمدن نوین یا مطالعات طب اسلامی در تمدن و مطالعات درباره سادات به عنوان ظرفیت تمدن سازی بررسی شده است.

جلالی گفت: موضوعات مقاله کمیسیون مطالعات تمدن و تمدن شناسی جدید و تازه هستند زیرا در این حوزه ها در ایران کار نشده است و خلاقانه و بدون تقلید از نگاه خارجی و جدید است. اینکه آیا ما در مطالعات انتقادی می توانیم در تمدن نوین اسلامی استفاده کنیم؟ مطالعات انتقادی در غرب چه معنی دارد و آیا در تمدن نوین اسلامی همان معنی را می تواند داشته باشد؟ این نوع مطالعات در معادل تعابیر اسلامی و دینی ما چیست؟ آیا افرادی مانند ابونصر بیرونی یا فارابی مطالعات انتقادی نداشتند به این معنی که درست یا غلط را از هم بازشناسند و جایگاه متون را از هم مشخص کنند؟ این موارد می تواند فضای جدیدی را برای بازسازی میراث و نحوه استفده از منابع و نقد دانش ها و روش ها باز کند؟

رئیس کمیسیون مطالعات تمدن و تمدن شناسی همایش تمدن نوین اسلامی گفت: در مقاله های رسیده به این کمیسیون رویکردهای جدیدی وارد شده است زیرا بحث مطالعات تمدنی اصطلاحی علمی است. مطالعات صرفا به خواندن چند کتاب خلاصه نمی شود درحالیکه جنبه ساختاری و سیستمی دارد. مطالعات اگر در مظان تولید دانش جدید نباشد و فقط دارای جنبه کپی برداری باشد، از نظر ما مطالعات محسوب نمی شود بلکه مطالعات باید آگاهانه و نگاه تمدنی صورت بگیرد.

جلالی با اشاره به مقاله های آماده ارائه در کمیسیون گفت: شش مقاله برای کمیسیون آماده کردیم و شاید هفتمین مقاله هم برای ارائه آماده شود.

جلالی اظهار کرد: افرادی که مقاله ارائه دادند دارای دکترای تخصصی در موضوعاتی که ارائه دادند، هستند. ما نگاه کلان موضوع را با آنها در میان گذاشتیم و هر کس در حوزه تخصصی خود ارائه نظر کرد  تا نیازهای کلان اجتماعی را مرتفع کند. ما قبلا تعامل کمتری با رشته های مختلف در دانشگاه داشتیم مثلا رشته های طب سنتی با جغرافیا، رشته الهیات با علوم سیاسی و  تاریخ تمدن اسلامی در هم آمیخته شدند و وفاقی شکل گرفت و چکیده مقاله ها نوشته شد و در تهران به تایید کمیته مشترک همایش رسید و موافقت برای نگارش مقاله حاصل شد.

برای کار در حوزه تمدنی، تحقیقات میدانی در کشورهای اسلامی باید صورت بگیرد و تحقیقات کتابخانه ای که با رنگ و بوی ایرانی نوشته می شود با نیتی که در فراسوی تمدن نوین وجود دارد، سازگار نیست زیرا تمدن نوین اسلامی همه ملت های اسلامی را دربرمی گیرد

وی در ادامه سخنانس با اشاره به عدم انجام مطالعات کافی در حوزه تمدن و تمدن شناسی گفت: برنامه هایی که به صورت ستادی توسط مراکز مختلف اداره و افراد به آنها معرفی می شوند و دارای کمیته مشترک هستند، کار بی حاصل انجام نمی دهند ولی ما به قدری در زمینه مطالعات تمدن و تمدن شناسی دچار کمبود هستیم و زمینه این تحقیقات در کشور کم است که با این فعالیت های ضعیف و ارائه چند مقاله، کار چندانی صورت نمی گیرد.

جلالی اضافه کرد: برای کار در حوزه تمدنی، تحقیقات میدانی در کشورهای اسلامی باید صورت بگیرد و تحقیقات کتابخانه ای که با رنگ و بوی ایرانی نوشته می شود با نیتی که در فراسوی تمدن نوین وجود دارد، سازگار نیست زیرا تمدن نوین اسلامی همه ملت های اسلامی را دربرمی گیرد. ما در جهان اسلام خوشه فرهنگ های مختلفی مانند ترکی، اردو، فارس، اعراب و کلونی های اروپایی هستند. این گونه دستاوردها باید در مطالعات تجمیع شوند ولی در حال حاضر ما به رویکردهای برون مرزی توجه نکردیم و بیشتر نگاه داخلی داشتیم.

بهره گیری از حضور کشورهای مسلمان در مطالعات تمدنی

 رئیس کمیسیون مطالعات تمدن و تمدن شناسی دومین هفته علمی تمدن نوین اسلامی افزود: ما مطالعات تمدنی داریم اما باید از مصداق و نمونه های کشورهای مختلف اسلامی یاد کرد و وضعیت تمدن اسلامی در دیگر کشورها را دنبال کنیم. باید آکادمی و فرهنگستانی شکل بگیرد تا به صورت تلفیقی با حضور کشورهای مسلمان و تئورسین های برجسته به تعامل با یکدیگر بپردازند و از ایده های مهم مباحث تمدن نوین اسلامی مانند فلسفه تمدن، تاریخ ملل اسلامی، تحول در علم اسلامی و … استفاده شده و مشارکت های گوناگون ملتهای مختلف را بطلبد ولی اکنون چنین حرکت هایی صورت نمی گیرد.

وی در پایان سخنانش بیان کرد: با توجه به اهمیت موضوع مطالعات تمدنی باید سرعت کار افزایش پیدا کند و حمایت بیشتری شود تا ملت های مختلف شرکت داده شوند. این مشارکت باعث می شود ایران به لحاظ فرهنگی جایگاه ویژه ای را احراز کند./1325//102/خ