تشریح فعالیت‌ها و برنامه‌های پژوهشگاه فقه نظام
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین محمد حاج ابوالقاسم در دیدار مدیر مسؤول و سردبیر پایگاه اطلاع رسانی فقه حکومتی وسائل و اعضای تحریریه این پایگاه اطلاع رسانی با بیان این که موضوع فقه نظام موضوعی است که سال‌های قبل توسط آیت‌الله اراکی مطرح شده است، خاطرنشان کرد: این مرکز از سال ها پیش با یک رویکرد خاص به شاخههای نوین فقهی فعالیت خود را آغاز کرد و کتاب‌های متعددی را در سطح حوزه نگاشته است.
وی تأسیس مرکز جامع علوم اسلامی را یکی از اقدامات مهم آیت‌الله اراکی در زمینه ایجاد پژوهشگاه فقه نظام برشمرد و تصریح کرد: این مرکز که حدود 9 سال از تأسیس آن می‌گذرد، نخستین مرکز فقهی تخصصی در آموزش فقه است که شاخههای تخصصی فقه حکومتی یا فقه نظام را دنبال می‌کند.
نماینده مردم زنجان در مجلس خبرگان رهبری با بیان این که فقه اقتصاد، فقه سیاست، فقه تربیت و فقه حقوق، چهار رشته دایر شده در پژوهشگاه فقه نظان است، افزود: این مرکز طلاب فاضلی را که چندین سال به تحصیل درس خارج مشغول شده‌اند، تحت تربیت قرار داده است تا آن که توانست طلابی متخصص تربیت کند که هم از لحاظ فقهی قوی هستند و هم به لحاظ شاخههای علوم انسانی واحد‌های مربوط به آن رشته را گذرانده‌اند.
وی اظهار داشت: از حدود یک سال قبل حلقه‌ای با طلاب متخصص مذکور تشکیل داده‌ایم و از هر گروه یک نفر دعوت کردیم و جلسه شورای تخصصی فقه نظام را راه‌اندازی کرده‌ایم.
نماینده مردم زنجان در مجلس خبرگان رهبری ابراز داشت: عمده فعالیت‌های در آغاز کار در پنج گروه فقه نظام سیاسی، فقه نظام تربیت، فقه نظام اقتصاد، فقه نظام حقوق و اصول و مبانی فقه نظام متمرکز بود؛ از این رو تدوین نظام مسائل هر یک از این رشته‌های تخصصی، نخستین اقدامی بود که انجام شد.
وی با تأکید به تجمیع فعالیت‌های جزیره‌ای پژوهشگاه‌ها، خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم حوزه را با این مسایل درگیر کنیم تا این مسایل به بدنه حوزه وارد شود، ضروری است تا مسائلی که در پژوهشگاه‌ها به صورت جزیره‌ای کار شده است، تجمیع شده و در هر یک از این شاخه‌ها یک علم با تمام ویژگی‌های خود پدید آید.
حجت الاسلام والمسلمین حاج ابوالقاسم، تدوین دانشنامه مجازی در هر یک از شاخه‌ها را دومین اقدام این مرکز دانست و گفت: پس از آن که نظام مسائل تدوین شد، به عنوان دومین اقدام، منابع مربوط به هر یک از شاخه‌ها، مطابق فهرست تنظیم شد تا توسط پژوهشگران، در پایگاه اینترنتی فقه نظام بارگزاری شود.
وی افزود: در گام بعدی در بخش‌هایی از فهرست که کاری انجام نشده است، با دعوت از پژوهشگاه‌ها و پژوهشگران، فراخوان مقاله داده شد تا در این شاخه‌ها فعالیت داشته و منابع کتاب و مقاله فهرست، غنی شود.
رییس پژوهشگاه فقه نظام، افزود: ترویج فقه نظام در جامعه حوزوی یکی از رسالت‌های اصلی پژوهشگاه است از این رو با تهیه کتاب‌های درسی، متون مناسب و فراهم سازی منابع مورد نیاز برای این شاخه‌ها می‌توان به این مهم دست یافت.
وی با بیان این که از لحاظ ساختاری کارهای لازم برای أخذ مجوز از نهاد‌های مربوطه صورت پذیرفته است، تصریح کرد: همه اعضای هیأت امنایی که در نظر گرفته شده است، با روی باز اعلام آمادگی کرده‌اند تا با این مجموعه همکاری فعال داشته باشند.
حجت الاسلام والمسلمین حاج ابوالقاسم ضمن بیان این مطلب که«بنده به عنوان خادم و عضوی از هیأت امنا هستم، افزود: آیت‌الله اراکی، آیت‌الله حسینی بوشهری، آیت‌الله محمدی عراقی، حجتالاسلام و المسلمین خسرو‌پناه و همچنین حجت الاسلام و المسلمین گُلی که از اساتید درس خارج حوزه است، اعضای هیأت امنای این پژوهشگاه هستند.
وی با اشاره به این که این پژوهشگاه دارای سه پژوهشکده است، خاطرنشان کرد: پژوهشکده فرهنگ، پژوهشکده اقتصاد، سیاست و حقوق(پژوهشکده دولت) و پژوهشکده اصول و مبانی سه پژوهشکده این پژوهشگاه هستند.
وی در ادامه به توضیح قسمت‌های مختلف پژوهشکده‌ها پرداختد و افزود: پژوهشکده اصول و مبانی دارای سه گروه است که گروه اول با عنوان اصول و مبانی فقه نظام است.
حجت الاسلام والمسلمین حاج ابوالقاسم، گفت: اصول فقه نظام با مبانی فقه نظام تفاوت‌هایی دارد، زیرا مقصود از مبانی فقه نظام، مبانی نظری فقه نظام است. بدین معنا که اساساً فقه نظام چیست و چه ضرورتی دارد، چه تفاوت‌هایی با فقه حکومتی و فقه فردی دارد؟ همچنین چه ابهامات و چه سوالاتی در این زمینه وجود دارد؟ که همه این موارد به منزله شناسنامه پژوهشگاه بشمار می‌رود.
وی در توضیح اصول فقه نظام گفت: اصول فقه نظام با استنباط فقه فردی متفاوت است و به مثابه اصول فقه، قواعد و مقرراتی را که برای استنباط فقه نظام مورد نیاز است، مورد مطالعه قرار می‌دهد؛ زیرا برای استنباط فقه نظام افزون بر اصول فقه فردی، یک اصول خاص و یک سلسله قواعد خاص مورد نیاز است تا آن که آن سلسله قواعد خاص مورد بررسی قرار بگیرد.
رییس پژوهشگاه فقه نظام، گروه دانشنامه نویسی را به عنوان دومین گروه پژوهشکده اصول و مبانی نام برد و عنوان کرد: این گروه به مثابه مرجعی برای سایر گروه‌ها شمرده می‌شود، بنابراین همه گروه‌ها فعالیت خود را در این گروه منعکس می‌کنند و این محتوا در فضای مجازی درج می‌شود و در حال حاضر فعلاً بخش فقه نظام سیاسی در حال بارگذاری است.
وی با اشاره به این که گروه «منطق‌الدلاله» گروه سوم پژوهشکده اصول و مبانی است، اظهار داشت: اصول فقه موجود ترکیبی از نیازمندی‌های متعدد و برای استنباط فقه فردی مورد نیاز است.
نماینده مردم زنجان در مجلس خبرگان رهبری، گفت: آنچه امروزه در اصول فقه با آن روبرو هستیم به اضافه مباحث بسیاری که در زبان‌شناسی مورد مطالعه قرار می‌گیرد، می‌تواند تفکیک شده و علم مستقلی با عنوان «منطق‌الدلاله» را پدید آورد.
وی با بیان این که «منطق‌الدلاله» دقیقا در نقطه مقابل «هِرمُنُوتیستها» است، خاطرنشان کرد: آنها معتقدند، فهم ضابطه‌مند نیست و به نوعی به دنبال افسارگسیختگی در پروسه فهم هستند که نتیجه قهری آن تکثر قرائت‌ها و غیرضابطه‌مند بودن فهم خواهد بود.
حجت الاسلام والمسلمین حاج ابوالقاسم تصریح کرد: در نگاه اسلامی و نگاه فقهای ما به لحاظ فکری آن است که فهم می‌تواند ضابطه‌مند باشد چرا که برای دلالت ضوابطی وجود دارد که این ضوابط، دلالت را به حجیت می‌رساند و اگر این ضوابط رعایت نشود، هیچ حجیتی برای مدلول ادعایی وجود نخواهد داشت.
وی افزود: این ضوابط در علمی تحت عنوان«منطق‌الدلاله» تدوین می‌شود که ترکیبی از مباحث الفاظ علم اصول، مباحث معنا شناختی و مباحث هِرمُنُوتیک است که در حال حاضر در فضاهای دانشگاهی به شدت مطرح می شود.
رییس پژوهشگاه فقه نظام با اشاره به این که پژوهشکده دولت یا اقتصاد و سیاست و حقوق سه گروه دارد، تأکید کرد: این پژوهشکده به دنبال ترسیم نظام اقتصاد اسلامی است که در این زمینه از دیدگاه‌های آیت‌الله اراکی بسیار استفاده می‌کنیم؛ زیرا ایشان در این زمینه سابقه متمادی دارند و بر اساس افکار آیت الله شهید صدر و توسعه آن، اقتصاد اسلامی را در شش مرحله تنظیم کرده‌ایم.
وی با بیان این که پیشرو‌ترین گروه در این پژوهشگاه، گروه فقه نظام سیاسی است، گفت: این گروه کل مباحث نظام سیاسی را در چند شاخه دسته‌بندی کرده‌اند، بنابراین با وجود این نظام مسائل تدوین کتب درسی برای ما تا حد زیادی تسهیل می‌شود.
نماینده مردم زنجان در مجلس خبرگان رهبری اظهار داشت: بخش سوم، فقه نظام حقوق و قانون‌گذاری است که فعلا در این بخش پژوهشگاه به طور کامل فعال نیست و در صدد فراهم کردن زمینه‌های فعال کردن آن هستیم.
وی با معرفی پژوهشکده فرهنگ گفت: پژوهشکده سوم، پژوهشکده فرهنگ است که گروه‌هایی در این پژوهشکده فعال هستند و از گروه‌های فعال این پژوهشکده، گروه فقه نظام تربیت است و هسته اصلی این گروه دوستانی هستند که در گروه فقه تربیت مرکز جامع در آستانه فارغ التحصیلی هستند و به صورت تخصصی در این زمینه فعالیت کرده‌اند.
حجت الاسلام والمسلمین حاج ابوالقاسم ابراز داشت: در پژوهشکده فرهنگ، غیر از گروه فقه نظام تربیت، فقه نظام ارتباطات و فقه نظام رسانه نیز وجود دارد که نظام مسائل آن نیز آماده شده و در بعضی بخش‌ها کارهای خوبی انجام شده است. همچنین در این پژوهشکده گروه فقه سبک زندگی نیز دایر شده است و اکنون نیز در حال تهیه نظام مسائل آن هستند.
وی فقه هنر و فقه ادبیات را دو گروه دیگر این پژوهشکده دانست و تصریح کرد: فقه هنر و فقه ادبیات، دو گروه دیگری هستند که پیش‌بینی شده است و هنوز به طور کامل فعال نیستند که امیدواریم در آینده نزدیک فعال شوند.
عضو مجلس خبرگان رهبری تصریح کرد: پژوهشگاه تا به حال تفاهم‌های متعددی با مراکز مختلفی داشته است که از جمله آنها تفاهمی است که این پژوهشگاه با دبیرخانه هیات حمایت از کرسی‌های نظریه پردازی و آزاد اندیشی شورای عالی انقلاب فرهنگی داشته است لذا تا به حال چندین کرسی ترویجی برگزار شده که مورد استقبال علاقه‌مندان نیز واقع شده است.
رییس پژوهشگاه فقه نظام افزود: گروه فقه نظام اقتصادی ما، طراحی نظام بازار اسلامی را ارائه کرده است و فقه نظام سیاسی، در نشستی که تا به حال داشته است، مساله مهاجرت نخبگان از منظر سیاسی را بررسی فقهی کرده است و گروه فقه حقوق نیز نشستی تحت عنوان بررسی فقهی عدم مغایرت در تصویب قوانین کشور را داشته اشت.
وی خاطرنشان کرد: یکی از فعالیت‌هایی که در دست اقدام است، برگزاری کنگره بین‌المللی فقیه فقه نظام با عنوان نکوداشت شخصیت برجسته فقه نظام(شهید آیت الله صدر) است، تا آن که در کنار آن بتوانیم در شاخههای مختلف به فعالان عرصه فقه نظام توجهی شده و آثارشان مورد ارزیابی قرار گیرد و از این پس با برگزاری سالانه این کنگره، جایزه‌ای با عنوان فقه نظام داشته باشیم.
وی تولید نشریات برای گروه‌های این پژوهشگاه را از دیگر کارهای در دست اقدام معرفی و ابراز داشت: تولید نشریات علمی پژوهشی برای هر گروه از دیگر کار‌هایی است که در معاونت پژوهش پژوهشگاه دست اقدام است، لذا برای دریافت مجوز‌های لازم اقدام صورت گرفته و بعضی از این نشریات یک شماره تا دو شماره از آن آماده شده است و به زودی در اختیار علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت.
حجت الاسلام والمسلمین حاج ابوالقاسم با بیان این که تلاش می‌کنیم با فعال کردن ظرفیتهای موجود در حوزه نیاز‌های فقهی نظام در عرصه‌های مختلف را پاسخ دهیم، تصریح کرد: از یک سو ظرفیتهای بسیار زیادی در حوزه وجود دارد و از سوی دیگر نظام به فعالیت‌های فقهی برای پاسخگویی به مسائل در عرصه‌های مختلف نیاز دارد، از این رو به هر اندازه که لازم باشد، از ظرفیتهای حوزه استفاده خواهیم کرد.
فعالیت های پایگاه اطلاع رسانی وسائل ارج نهادنی است
وی شناسایی ظرفیتهای حوزه را مهم خواند و افزود: نشریه علمی ترویجی تحت عنوان رصد فقه نظام تدارک دیده شده تا ظرفیتهای حوزه علمیه شناسایی شود، لذا اولین شماره این نشریه تا یک‌ماه آینده به چاپ خواهد رسید.
نماینده مردم زنجان در مجلس خبرگان رهبری، با اشاره به فعالیت‌های پایگاه اطلاع رسانی وسائل و فقه حکومتی، اظهار داشت: فعالیت‌هایی را که این دو پایگاه انجام می‌دهند، ارج نهادنی است چرا که این دو پایگاه تلاش بسیار مؤثری برای وارد کردن فضاهای فقهی به سطح عمومی حوزه انجام می‌دهند./878/200/ص