منتقدان معرفت‎شناسی خودشان در دام معرفت‌شناسی مدرن هستند

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین حمید پارسانیا عصر امروز در سلسه نشست های فلسفه تکنولوژی با موضوع «تکنولوژی در آینده انقلاب اسلامی ایران» که در سالن اجتماعات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد، اظهار داشت: امروز با پدیده ای به نام فناوری مواجه هستیم و آن فناوری چند لایه معرفتی در پیشینه و پس خود دارد که نزدیک ترین لایه اش، علوم فنی ـ مهندسی است که درگیر فناوری هستند؛ لایه قبل آن، علوم پایه و یک لایه قبل تر، مباحث عمیق تری است که علوم پایه از آنها تغذیه می کند و آن نوع معرفت شناسی و هستی شناسی است؛ اینها در حوزه علوم حصولی و مفاهیم و گفت و گو ها است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: شاید یک لایه عمیق تری هم وجود داشته باشد که در نظر، این سطوح  و عمل این تکنولوژی را به دنبال آورده است و آن هم هویتی است که انسان مدرن پیاده کرده است؛ شاید ریشه این وقوع در همان حادثه هبوط انسانی است که آیات سوره طه مراحل و برخی از این مسائل را بیان می کند که انسانی که اعراض از حق می کند و ذکر حق می کند و این اعراض در طی تاریخ مراحلی را دنبال می کند تا نقطه عطفی برای او به وجود می آید؛ این مسأله یعنی هستی شناسی قبل از این که به صورت یک شناخت نظری در بیاید، یک شناخت وجودی است که برای انسان در اعراض از حق و هبوط رخ می دهد؛ بر این اساس این جهانی شدن، دنیوی و سکولار شدن ناظر به بعد رویکرد به هستی و بعد هستی شناسی مطرح می شود.

رییس قطب بنیادهای نظری و نظام متقن علوم انسانی دفتر تبلیغات اسلامی تصریح کرد: این دنیوی شدن و توجه به این عالم و اراده معطوف به این عالم و اصل قرار دادن این عالم، همان اعراض به معطوف حق است که در واقع تسلیم حق شدن است، بلکه نتیجه این مسأله این نمی شود که در تعریف علم در بسیاری از مسائل دیگر یک مسیر را می آورد. علم هم همان قدرت است؛ دانایی، توانایی است و ما هر چیزی را برای سلطه بر این عالمی می خواهیم و فناوری، همین امری است که تسلط انسان را بر این عالم امروز به وجود آورده و می بینیم که انسان با این رویکرد به سوی فن می رود.

وی افزود: به لحاظ تطورات تاریخی جایی که این هستی شناسی زبان پیدا می کند، در مقطعی به شکل ماتریالیزم آشکار می شود و به لحاظ معرفت شناسی به صورت پوزیتیویزم شناخته می شود؛ این مقدار نگاه به این که عقبه این تکنولوژی این سطح از هستی شناسی و معرفت شناسی است، مورد توجه به متعمدین بر هویت جهان مدرن قرار گرفته که ماکس وبر ویژگی جهان مدرن را عقلانیت ابزاری می داند.

حجت الاسلام والمسلمین پارسانیا افزود: یکی دو دهه بعد از او هم برخی از متعمدین در آنجا به این مسأله توجه داشته اند که این جهان، مبتنی بر یک هستی شناسی و معرفت شناسی خاصی است.

استاد حوزه و دانشگاه گفت: هستی شناسی بیشتر و پیش تر از این است؛ کسانی که در موضع انتقاد به هستی شناسی یا معرفت شناسی قرار گرفته اند، خود نیز در اسارت یک نوع معرفت شناسی و به موازات آن انسان شناسی قرار دارند که هویت تکنولوژی روی آنها واقع شده است.

رییس قطب بنیادهای نظری و نظام متقن علوم انسانی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم اظهار داشت: بسیاری از منتقدین که دارند به این افق هستی شناسی و یا معرفت شناسی نقد می کنند، هنوز در دامن هستی شناسی یا معرفت شناسی مدرن هستند؛ ماتریالیسم و پوزیتیویسم دو مورد از تعیّنات هستی شناسی و یا معرفت شناسی است که تکنولوژی روی آن شکل گرفته است.

وی افزود: این لایه سابق یعنی همان هستی شناسی و معرفت شناسی پیشین هنوز تحت سیطره مفاهیمی قرار دارد که متعلق به این جهان و عالم مدرن نیست، یعنی این اراده معطوف به قدرت و هدف که منعطف به قدرت در این عالم روحش این نیست که حتما ماتریالیسم باشد یا پوزیتیویسم باشد، بلکه تحت پوشش یک مفاهیمی که برای یک نگاهی است که نگاه به حقیقت دارد و آن مفاهیم را با خود می آورد و و پوشش میگیرد و تحریفی در آن معانی رخ داده و دیر یا زود این پوشش را پس خواهد زد.

رییس قطب بنیادهای نظری و نظام متقن علوم انسانی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم تصریح کرد: این هستی شناسی، رویکرد به این عالم است و این معرفت شناسی که در اینجا وجود دارد، در یک مقطعی حس گرایی و نفی عقل است؛ عقلی که نور است و انسان را به سوی حقیقت می رساند، این عقل به صورت یک عقل سابجکتیو با پوزیتیویسم ها، معرفت عقلی به معرفت حسی تنزل داده می شود و سطوح دیگر آن که متعالی تر آن انکار می شود، در افق معرفت حسی هم چیزی به نام حقیقت و کشف نداریم./822/پ202/س