لزوم راه اندازی رشته تخصصی فرهنگ جهاد در حوزه

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین احمد عابدی با بیان این که حوزه علمیه به عنوان خاستگاه انقلاب اسلامی و پاسخ گوی تمام نیازهای نظام اسلامی است در حالی که نگاه به این نهاد ارزشمند، به عنوان مرجعی برای پاسخ گویی به مسائل فرعی فقهی است تا مسائل کلان و راهبردی، تصریح کرد: علت این نوع نگاه به حوزه ضعف خود ماه در مواجهه با چنین حوزه هایی است به عنوان مثال در خرید یک تن گندم به مسائل پرداخت پول، نسیه یا نقد، حلال یا حرام بودن پرداخته است اما آیا هیچ گاه وزیر اقتصاد یا کشاورزی، نظام اسلامی از راهبردهای اسلام راجع به اقتصاد از حوزه علمیه سوال می کند؟ ایا هیچ وقت پرسیده اند راهبرد اقتصادی ما صنعتی باشد یا کشاورزی؟

استاد عابدی در این گفت وگو خواستار ایجاد رشته تخصصی فرهنگ جهاد در حوزه شد.

متن کامل گفت و گو با حجت الاسلام والمسلیمن عابدی بدین شرح است.

با سلام و احترام و تشکر از این که وقت خود را در اختیار ما قرار دادید. سؤال اول این است؛ با توجه به نیازهای نظام اسلامی و شرایط کنونی بین الملل، ضرورت پرداختن به فرهنگ جهاد چیست؟

بحث جهاد از مباحثی است که ریشه در قرآن و آیات الهی دارد با بررسی آیات قرآن مشاهده می کنیم که بیش از 6۰۰ آیه از این کتاب الهی مربوط به جهاد می باشد و این در حالی است که کلی ایات مربوط به فقه که نظام حوزه های علمیه بر پایه آن شکل گرفته حدود ۵۰۰ آیه می باشد. دقت در این اختلاف، و کثرت و روایات در این زمینه، ما را به اهمیت بحث جهاد و دفاع و مسائل پیرامونی آن رهنمون می سازد.

مضافا بر این که، در دنیای امروز که توجه همه دنیا متوجه جهان اسلام است، متاسفانه جهان اسلام درگیر جنگ های داخلی شده، گرچه غالب این جنگ ها توسط بیگانگان به ما تحمیل می شود و از بیرون دنیای اسلام مدیریت می شود، اما به هر حال ضرورت دارد که ما نظر و دیدگاه دین را در موضوع جنگ و جهاد و شهادت، تبیین کنیم. به عنوان مثال، قران فراوان کلمه جهاد را به کار برده، و لکن جهاد هرگز به معنای آدم کشتن نیست. در حالی که در انجیلی که همین الان مسیحی ها دارند، کلمه سیف یا شمشیر به کار رفته، اما در قرآن هرگز کلمه شمشیر به کار نرفته؛ در قرآن آیات جهاد هم که هست، بیش تر جهاد علمی را می گوید و نه جهاد به معنای جنگ فیزیکی ؛ قرآن میفرماید: «و جاهد هم به جهادا کبیرا»؛ با مردم به وسیله قران جهاد کن. آن که به معنای جنگ و خونریزی است، در قرآن این گونه میفرماید: «و قاتلوا فی سبیل الله الذين يقاتلونكم و لا تعتدوا )؛ در راه خدا بجنگید با آن کسی که با شما میجنگد. یعنی قرآن کسی را اجازه می دهد بکشیم، که او آماده ما را بکشد. یعنی اگر ابتداء دشمنی به شما حمله کرده، آن موقع شما میتوانید از خود دفاع بکنید و با او بجنگید.

 بنابراین هیچ گاه قرآن چیزی درباره آدم کشتن و ابتدا به ساکن به کسی حمله کردن ندارد. هیچ وقت کافر بودن یا مشرک بودن کسی از نظر قرآن مجوز کشتن او نیست. بهترین شاهد این است که همه قبول دارند پیغمبر اکرم(ص) همیشه می فرمود پیرمردها را نکشید، زنها را نکشید، بچه ها را نکشید، این ها هم کافر بودند، پس معلوم می شود کفر مجوز قتل نیست و متاسفانه الان بعضی بازی خورده های به دست دشمنان، افرادی مثل همین سلفی های تکفیری یا داعش یا این گونه گروه ها، آیات را اشتباه فهمیده اند و به اشتباه دارند معنا می کنند. اصلا اگر آیه قرآن نبود، عقل هر کسی این را می پذیرد که ملاک و مجوز قتل این است که او میخواهد ما را از بین ببرد، نه اینکه او کافر است یا او مشترک است یا او مثلا این دین را ندارد.

سؤال بعد اینکه نقش حوزه علمیه در تبیین ابعاد فرهنگ جهاد، مثل مبانی فقهی و کلامی فرهنگ جهاد را توضیح بفرمایید؟

اولین کاری که حوزه به عنوان حافظ عزت تشیع و پاسخ گوی نیازهای نظام اسلامی در همه حوزه ها باید انجام دهد، بازشناسی و شناسایی دارایی های خود در حوزه جهاد و شهادت است. باید اسناد کتبی که حاصل زحمات علمای سلف در حوزه جهاد هست را شناسایی، تصحیح و آماده ارائه نماییم. بر خلاف تصوری که امروز از حوزه علمیه در عدم پاسخ گوی به مسائل کلان جهاد وجود دارد علما و روحانیون شیعی از دیرباز در راهبردها، استراتژی ها و حتی تاکتیک های مربوط به جهاد صاحب نظر و عامل بوده اند. که نمونه های متعدد آن در این مجال نمی گنجد. حوزه ی علمیه به عنوان خاستگاه انقلاب اسلامی و پاسخگوی تمام نیازهای نظام اسلامی متأسفانه کمتر به این مباحث پرداخته است. متأسفانه نگاه به این نهاد ارزشمند بیشتر نگاه به مرجعی برای پاسخگویی به مسائل فرعی فقهی است تا مسائل کلان و راهبردی و این نوع نگاه به حوزه به علت ضعف خود ما در مواجهه با چنین حوزه ها مسائل جزئی فقهی است که مثلا در خرید یک تن گندم پرداخت پول زود باشد یا دیر، نسیه هست یا نقد، حلال هست یا حرام ؟ ولی هیچ گاه وزیر اقتصاد یا کشاورزی نظام اسلامی از راهبردهای اسلام راجع به اقتصاد از حوزه علمیه سوال می کند؟ ایا هیچ وقت پرسیده اند راهبرد اقتصادی ما صنعتی باشد یا کشاورزی؟ بنای اسلام و قرآن در این زمینه چیست؟ و ایا اصلا اسلام در این زمینه نظری دارد یا نه؟ و این در حالی است که دین در این مورد حرف دارد ولی هیچ وقت حوزه های علمیه به عنوان پاسخ گوی دینی مردم مورد چنین سوالاتی قرار نمی گیرند.

در مسائل نظامی و مباحث مربوط به جهاد و دفاع نیز همین رویه وجود دارد، اگر از احکام اسیر سوال کردند یا دفن کشته ی دشمن یا حکم غنائم و غیره ما پاسخ گو و خوشحال از توجه افراد نظام اسلامی به احکام هستیم.واگر کسی از مبانی دین در دفاع یا راهبردهای اسلام در جهاد سوال داشت چه؟ اصلا حوزه های علمیه در این موارد مورد سوال قرار میگیرند؟ آیا هیچ وقت از روحانیون درباره تاکتیکهای جنگ سوال می شود؟ آیا ما توان پاسخگویی به این پرسش را داریم؟ و اصلا پاسخگوی به این سوالات چه کسی باید باشد؟ آیا ما به عنوان بخشی از بدنه حوزه علمیه تاکنون به جنگ های آینده فکر کرده ایم؟ در جنگ های آینده روی سلاح سرمایه گذاری کنیم یا آموزش؟یا در آموزش سهم آموزش های اعتقادی بیشتر باشد یا سایر اموزشها؟ ایا نظام اسلامی میتواند روی صلاح روانی یا کشتار جمعی سرمایه گزاری کند؟ آیا گمان نمی کنید ممکن است جنگ ها به گونه ای باشد که توپ و تانک بی اثر شود ولی روی اندیشه مردم اثر بگذارند؟ آیا دین در این مورد نظری دارد؟ و آیا این مباحث در حوزه اندیشه ی ما جایگاهی دارند؟ من به عنوان یک روحانی آیه «الذی یتخبطهٔ الشیطان من المسی » ^{بقره-۲۷۵} را چگونه تفسیر می کنم؟ آیا می شود از آیه و آیات مشابه آن برای تاکتیک ها و استراتژی های جهاد بهره ای برد؟ آیا می شود دعای «اللهم اشغل الظالمین بالظالمین» را به معنای تفرقه بیانداز و حکومت کن تفسیر کرد؟ آیا می شود در زمانی بدون استفاده از یک نیروی نظام اسلامی جنگها را پیش برد؟ این شیوه با رویکرد دین می سازد؟ یا بطور مثال استفاده از لفظ جنگ در غیر از جهاد نظامی صحیح است؟ صحیح است بگوئیم جنگ فرهنگی، جنگ اقتصادی یا خیر؟ اگر صحیح است باید لوازمش را بپذیریم یا نه؟ آیا کشته جهاد فرهنگی شهید است؟ ایا احکام شهید بر او بار می شود؟ جهاد اقتصادی چطور. آیا جهاد اقتصادی هم واجب کفائی و عینی دارد؟ ایا دین در این موارد نظری دارد؟ و هزاران هزار سوالی که امروز مبتلا به نظام و دستگاه های آن می باشد. دومین وظیفه حوزه علمیه به عنوان پاسخ گوی اصلی به این مباحث، استخراج مبانی جنگ و دفاع در اسلام است، مبحثی که شاید اصلی ترین مطالبه ی نظام جمهوری اسلامی از حوزه باشد. مسائلی از قبیل: مبانی مکتب دفاعی اسلام؛ دفاع مشروع و حد و حدود آن؛ عِده و عُده در جهاد و مسائل مربوط به آن؛ مسائل مربوط به امنیت و عدالت و حدود هریک؛ حدود استفاده از زنها در جنگ و صدها مسئله دیگر از این قبیل.

به عنوان آخرین سوال بفرمایید به نظر حضرتعالی تدوین و تاسیس رشته و مرکزی با عنوان فرهنگ جهاد در متن حوزه علمیه تا چه اندازه ضروری به نظر می رسد؟

نگاه ما در این فضا، نگاه یک طلبه ی دغدغه مندی است که در فضای جمهوری اسلامی نفس میکشد و برای شکر این نعمت در پی حل موانع و مسائل مورد ابتلاء نظام اسلامی در موضوع جهاد می باشد. ضرورت این رشته، از همه ی رشته هایی که الان بالفعل در حوزه وجود دارد بیشتر است. علت این است که عرضی کردم الان این همه مشکلاتی که در دنیای اسلام هست، چه این سلفی های تکفیری ، چه داعش، چه النصره، چه طالبان، این که واقعا یک فتنه بزرگ دنیای اسلام است، و چه آنچه که در غرب نسبت به قران و پیامبر دارد توهین می شود، نه کار فلسفه است نه کار رشته کلام و نه کار رشته تفسیر و فقه و اصول . یعنی آنکه الان ضرورت اول دنیای اسلام همین است که یک گروهی بنشینند این آیات شریفه ی قران را در موضوع جهاد و شهادت درست تفسیر کنند و بگویند که این آیات قرآن چه میخواهد بگوید. آیا آن برداشتی که آنها دارند درست است یا آنها مغرضانه دارند این آیات را به غلط جلوه میدهند و تفسیر می کنند. تصور من این است که به خاطر این خطری که امروز در دنیای اسلام هست و این درگیری های داخلی، ضرورت این رشته از همه رشته های موجود بیشتر است./1324/پ۲۰۳/ج