کودتای سفید پدر برای پسر در دستگاه سلطنتی آل‌سعود
به گزارش خبرگزاری رسا، رژیم آل سعود یکی از رژیم‌های مستبد و غیر دموکراتیک منطقه است که اصولا پادشاه این کشور از میان خاندان «عبدالعزیز بن‌عبدالرحمن الفیصل آل سعود»، بنیانگذار نظام پادشاهی عربستان سعودی انتخاب می‌شود و سایر مقامات ارشد این رژیم نیز عمدتاً از همین خاندان هستند.
«ملک سلمان بن‌عبدالعزیز» که در 23 ژانویه 2015 میلادی رسماً به‌عنوان پادشاه عربستان انتخاب شد، از زمان روی کارآمدن قدرت زیادی را به پسرش محمد بن‌سلمان داد، تا جایی که با وجودی که وی سن کمی داشت، اما مسئولیت مهم وزارت دفاع را به او سپرد.
تیم جدید حاکم بر عربستان از همان ابتدا در زمینه سیاست خارجی، رویکرد تقابل با برخی کشورهای منطقه از جمله جمهوری اسلامی ایران را در پیش گرفت و این رژیم از فروردین‌ماه 1394 حمله بی‌رحمانه‌ای را علیه ملت بی‌گناه یمن آغاز کرد که بیش از دو سال است که از این حمله ناجوانمردانه می‌گذرد، در صورتی که هیچ دستاورد ملموسی برای رژیم سلطنتی آل سعود نداشته است.
تشدید حمایت از جریان‌های تکفیری ـ تروریستی در منطقه به‌ویژه عراق و سوریه، سرکوب شدید و اعدام عناصر فعال سیاسی و اجتماعی این کشور از جمله آیت‌الله شیخ نمر باقر النمر، ایجاد محدودیت شدید‌تر علیه شیعیان شرق عربستان و همچنین، حمایت گسترده از رژیم قبیله‌ای آل خلیفه در سرکوب معترضان از دیگر سیاست‌هایی بوده که تیم جدید حاکم بر عربستان سعودی از سال 2015 میلادی تاکنون اتخاذ کرده است.
اما، «سلمان بن‌عبدالعزیز»، پادشاه عربستان روز گذشته 31 خردادماه با صدور فرمانی «محمد بن نایف»(برادرزاده خود) را از منصب ولیعهدی برکنار و پسرش «محمد بن‌سلمان بن‌عبدالعزیز» را به‌عنوان ولیعهد و نائب‌رئیس شورای وزیران با حفظ سمت وزارت دفاع تعیین کرد..
پادشاه سعودی همچنین محمد بننایف را از همه مسئولیت‌هایش از جمله معاون ریاست شورای وزیران و وزارت کشور برکنار کرد و «عبدالعزیز بن‌سعود بننایف» را به‌عنوان وزیر کشور جدید معرفی کرد.
این در حالی است که طبق دستور جدید پادشاه عربستان قانون نظام سلطنتی تغییر یافته و شاه باید یکی از فرزندان یا فرزند اصلح فرزندان پادشاه مؤسس (عبدالعزیز بن عبدالرحمن الفیصل آل سعود) باشد و این برای نخستین‌بار در تاریخ رژیم آل سعود است که حکومت از پدر به پسر منتقل می‌شود، زیرا از زمان تأسیس پادشاهی آل سعود تاکنون تخت و تاج معمولا از برادر به برادر منتقل می‌شده است.
در ادامه فرمان‌های پادشاهی صادرشده، بندر بن‌فیصل بن‌بندر بن‌عبدالعزیز به‌عنوان معاون سازمان استخبارات (اطلاعات) عربستان، عبدالعزیز بن‌فهد بن‌ترکی بن‌عبدالعزیز به‌عنوان معاون امیر منطقه جوف، عبدالله بن‌خالد بن‌سلطان بن‌عبدالعزیز، مشاور دیوان پادشاهی، خالد بن‌بندر بن‌سلطان بن‌عبدالعزیز، سفیر عربستان در آلمان، عبدالعزیز بن‌ترکی بن‌فیصل بن‌عبدالعزیزريال معاون مدیر عامل هیئت ورزش عربستان، بندر بن‌خالد بن‌فیصل بن‌عبدالعزیز، مشاور دیوان پادشاهی، احمد بن‌سالم، معاون وزیر کشور، ترکی بن‌محمد بن‌فهد بن‌عبدالعزیز، مشاور دیوان پادشاهی و عبدالرحمن الربیعان، مشاور دیوان پادشاهی انتخاب شدند.
اگرچه شبکه سعودی العربیه و برخی رسانه‌های این کشور مدعی شدند که 31 عضو از 34 عضو کمیته بیعت با «محمد بن سلمان بن عبدالعزیز»، ولیعهد جدید این کشور بیعت کردند، اما به نظر می‌رسد که سیاست‌های جنگطلبانه محمد سلمان و ناکامی وی در جنگ یمن، شکست رژیم سعودی در جبهه سوریه و حمایت از تروریست‌ها از جمله عواملی است که انتصاب وی را با مخالفت جدی برخی اعضای خاندان سلطنتی آل سعود مواجه خواهد کرد.
این در حالی است که خبرگزاری رسمی عربستان نیز با انتشار عکسی تأکید کرد که محمد بننایف، ولیعهد سابق با محمد بن سلمان به عنوان ولیعهد بیعت کرده است.
قرار است، مراسم بیعت با ولیعهد جدید عربستان امشب بعد از نماز تراویح(نمازهای ویژه اهل سنت در ماه رمضان) در کاخ «الصفا» مکه مکرمه انجام شود، این در حالی است که ملک سلمان، پادشاه عربستان از همگان خواسته که با پسرش به‌عنوان ولیعهد جدید بیعت کنند.
بنابر گفته کارشناسان و تحلیلگران و فعالان عرصه شبکه‌های اجتماعی، پادشاه کنونی عربستان سعودی که از بیماری آلزایمر، کهولت و ناتوانی جسمی در مدیریت کشور رنج می‌برد، به نظر می‌رسد این اقدام را با هدف زمینه‌سازی برای انتخاب «محمد بن‌سلمان» به‌عنوان پادشاه این کشور انجام داده است.
همچنین، ناظران و تحلیلگران مسائل منطقه بر این باورند که انتصاب محمد بن‌سلمان جنگ‌طلب به‌عنوان ولیعهد، رژیم سعودی را به سوی ماجراجویی بیشتر و بی‌ثبات‌کردن منطقه پیش خواهد برد.
واکنش آمریکا به ولیعهدی محمد سلمان
دولت ترامپ که دارای گرایشی تندرو و افراطی است، به نظر می‌رسد از این انتخاب حمایت کند، زیرا گرایش جنگطلبانه محمد بن‌سلمان همان چیزی است که آمریکا آن را در منطقه می‌خواهد که این مسئله علاوه بر این که فروش بیشتر سلاح‌های آمریکایی را به دنبال خواهد داشت، سبب می‌شود که کشورهای منطقه درگیر جنگ‌ها و نزاع‌های داخلی شده و از این طریق امنیت پایدار اسرائیل تأمین شود.
در همین راستا، رییس شورای روابط خارجی آمریکا با انتشار پیامی به تغییرات انجام شده در هرم قدرت عربستان سعودی واکنش نشان داد و «ریچادر هاس»، رئیس این شورا در این پیام که در توئیتر منتشر کرده است، نوشت: «با این تغییر در عربستان کسی به قدرت رسید که دنبال ریسک کردن است؛ در کشوری که سال‌ها مردانی ریسک‌گریز در قدرت بودند».
مفهوم این پیام این است که آمریکا قطعا از ولیعهدی «محمد بن‌سلمان» حمایت خواهد کرد، چرا که این جوان بی‌تجربه با توجه به نفوذی که در دستگاه سلطنتی آل سعود دارد؛ به‌خوبی می‌تواند مجری سیاست‌های آمریکا در منطقه باشد.
در این میان چه بسا دیدار اخیر محمد بن‌سلمان با دونالد ترامپ، بیش از پیش او را برای قبضه قدرت در عربستان تشویق کرد.
نفوذ محمد بن‌سلمان در دستگاه سلطنتی آل سعود
«ملک سلمان بن‌عبدالعزیز»، پس از آن که در سال 2015 میلادی به قدرت رسید، تغییرات گسترده‌ای را در کابینه سعودی انجام داد که «مقرن بن‌عبدالعزیز» را از سمت ولایت‌عهدی برکنار کرد و محمد بننایف را ولیعهد و پسر خود را به عنوان جانشین ولیعهد سعودی منصوب کرد.
این انتصاب از همان ابتدا نشان داد که ملک سلمان قصد دارد که فرزند خود را به قدرت برساند، اما در تمام این مدت سعی کرد این کار را به تدریج و بدون شوک قبلی به جامعه سعودی انجام دهد، به طوری که وی ابتدا سِمَت وزارت دفاع که یک پست کلیدی است را به همراه جانشینِ ولیعهدی به وی سپرد تا مقدمات لازم را برای به قدرت رساندن وی فراهم کند.
اگرچه «محمد بن‌سلمان» تا امروز مسئولیت وزارت دفاع و جانشین ولیعهد را برعهده داشت، اما بنابر اذعان بسیاری از کارشناسان، بسیاری از تصمیمات اتخاذشده از سوی دستگاه سلطنتی آل سعود از جمله حمله به یمن، قطع روابط با قطر و محاصره این کشور، قطع رابطه با جمهوری اسلامی ایران و ماجراجویی در منطقه و... با نفوذ این شاهزاده جوان صورت گرفته است.
خبر فعالان شبکه‌های اجتماعی از پادشاهی محمد بن سلمان
این انتصاب امروز در حالی از سوی پادشاه عربستان صورت گرفت که دو روز پیش «حمد المزروعی»، معروف‌ترین وبلاگ‌نویس و فعال اماراتی نزدیک به محمد بن‌زاید، ولیعهد ابوظبی در یک توئیت نوشته بود: «محمد بن‌سلمان پادشاه آینده عربستان است.»
این توئیت فعال اماراتی تأکیدی روشن و صریح بر قریب‌الوقوع بودن سرنگونی امیر محمد بننایف بود که فرض بر این بود پادشاه آینده باشد.
یکی از فعالان معروف عربستانی در شبکه‌های اجتماعی نیز که با نام مستعار «مجتهد» فعالیت می‌کند، در حساب کاربری خود در توئیتر نوشت که «شاه سعودی به‌زودی به نفع پسرش از سلطنت کناره‌گیری می‌کند».
مجتهد این خبر را تحت عنوان «کودتای محمد سلمان» منتشر کرد.
وی همچنین چند روز پیش در توئیتی اعلام کرده بود که محمد بن‌سلمان با حمایت امارات به دنبال دست‌یابی به تاج و تخت پادشاهی در این کشور است به این ترتیب حالا محمد بن سلمان فقط یک مرحله با تبدیل شدن به شاه عربستان فاصله دارد.
وی در توئیتر خود نوشته که به همه کسانی که امید به زوال آل سعود دارند، این اتفاق را تبریک می‌گویم و در عین حال ادامه داد که بحران قطر، بن‌سلمان را تشویق کرد تا محمد بننایف را برکنار کند، زیرا می‌دانست ضعیف‌تر از آن است که در برابر این تصمیم مقاومت کند.
مجتهد همچنین تأکید کرده که یکی از نگرانی‌های پیش رو بازداشت‌های گسترده در میان اعضای خاندان پادشاهی و اتخاذ تصمیمات صوری برای بهبود جایگاه محمد بن‌سلمان خواهد بود.
بر اساس گفته مجتهد تا چند روز دیگر سلمان بن‌عبدالعزیز به سود پسر خود از قدرت کنار خواهد رفت و محمد بن‌سلمان به‌زودی شاه عربستان می‌شود.
مجتهد با به راه انداختن هشتگ کودتای محمد بن‌سلمان نوشته که خشم زیادی در خاندان پادشاهی بعد از تصمیم اخیر به وجود آمده و با وجود نگرانی گسترده‌ای که ایجاد شده مشخص نیست که این تصمیم با مقاومت اعضای خاندان پادشاهی مواجه خواهد شد یا اینکه این خشم کنترل می‌شود.
با توجه به اینکه اغلب افشاگری‌های مجتهد تاکنون اثبات شده، بعید نیست که تا چند روز دیگر عربستان شاهد انحصار علنی قدرت در دستان محمد بن‌سلمان 32 ساله باشد.
در این میان محمد بننایف، ولیعهد سعودی هیچ واکنشی به دستورات جدید پادشاهی نشان نداده است، حال آنکه معمولا در خصوص تصمیمات حساس کشور اظهار نظر می‌کرد همانطور که پیش از این در واکنش به دیدگاه معروف به «چشم‌انداز 2030» عربستان از محمد بن‌سلمان به عنوان بازو، برادر و دست راست یاد کرد و با این توصیفات کوشید از نقش بن‌سلمان کاسته و او را به عنوان یک معاون نشان دهد نه بیشتر.
در پایان این نوشتار باید بگوییم، از آن‌جا که رژیم آل سعود یک رژیم غیر دموکراتیک و استبدادی است، اقدام ملک سلمان در انتخاب فرزند خود برای این مسؤولیت مهم و زمینه‌سازی برای پادشاهی وی، مسأله‌ای عجیب و دور از ذهن نیست، چرا که در کشور عربستان حکومت مشروعیت و پشتوانه مردمی ندارد.
همچنین، اگر این انتخاب امروز به تیتر اول بسیاری از رسانه‌های جهان تبدیل می‌شود، فقط به خاطر قدرت و نفوذی است که عربستان سعودی به لطف دلارهای نفتی کسب کرده و جایگاه این کشور را در منطقه و جهان تا حدودی مهم ساخته است، وگرنه در حالی که امروز در بسیاری از کشورهای جهان مردم حق تعیین سرنوشت خود را دارند، در عربستان سعودی هنوز رژیمی قبیله‌ای حاکم است که بدون هیچ فرآیند دموکراتیک، قدرت از پدر به پسر و خویشاوندان نزدیک می‌رسد./۸۴۷/ب101/ف
جواد پارسامهر