اثرگذاری پیشرفت‌های فناوری بر سبک زندگی
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از شورای عالی انقلاب فرهنگی، جلسه 254 کمیسیون علمی و فناوری دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی در محل این دبیرخانه برگزار شد.
در ابتدای این جلسه که به ارائه و بررسی نتایج طرح پژوهشی «تأثیر متقابل سبک زندگی و تکنولوژی» اختصاص داشت، ضمن اشاره به سابقه طرح این موضوع، تعاریف و ابعاد مختلف آن مختصرا مرور شد.
بر اساس این گزارش، هدف پژوهش انجام گرفته سنجش وضعیت فعلی سبک زندگی اسلامی خانواده‌های ایرانی و میزان استفاده آنها از فناوری‌هایی که ممکن است بر سبک زندگی آنها اثرگذار باشد، است و بر همین اساس 2 هزار و 200 نفر از ساکنان شهر تهران، با تقسیم این شهر به پنج منطقه به روش نمونه گیری تصادفی مورد رصد و پایش قرار گرفته‌اند.
در بخش دیگر این گزارش، نگرش عمومی مخاطبان نسبت به این موضوع که "در حال حاضر وضعیت زندگی ایرانیان را تا چه حد منطبق با سبک زندگی اسلامی می‌دانند" مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته که بر اساس نتایج این تحلیل و بررسی بیش از 60 درصد از جامعه آماری مورد پایش بر این اعتقاد بوده‌اند که بخش اعظم زندگی ما منطبق با سبک زندگی اسلامی است بر اساس نتایج این تحلیل و بررسی بیش از 60 درصد از جامعه آماری مورد پایش بر این اعتقاد بوده‌اند که بخش اعظم زندگی ما منطبق با سبک زندگی اسلامی است و در عین حال بیش از 70 درصد از همین جامعه آماری بر اثرگذاری ابزارهای فناورانه در تغییر سبک زندگی تاکید کرده‌اند.
همچنین بر اساس نتایج این پژوهش، در روابط شخصی، نوع تغذیه، مسئولیت اجتماعی، اعمال معنوی و اعمال عبادی زنان بیش از مردان به رعایت شدن مؤلفه‌های سبک زندگی اسلامی معتقد بوده‌اند و در حوزه مدیریت بدن گروه مردان بیشتر به رعایت شدن سبک زندگی اسلامی اعتقاد داشته‌اند و این در حالی است که در روابط شخصی، نوع تغذیه، مدیریت بدن و اعمال عبادی ـ یعنی همان عامل‌هایی که زنان آنها را منطبق‌تر با سبک زندگی اسلامی دانسته‌اند ـ مردان بیشتر از زنان معتقد بوده‌اند که سبک زندگی اسلامی در اثر فناوری تغییر کرده است.
بر اساس نتایج نهایی این پژوهش، تغییرات و پیشرفت علمی و تکنولوژیک، ایجاد اتوماسیون اداری و مدرنیزه شدن ایران عامل‌های علّی متأثرکننده سبک زندگی ایرانی و تبلیغات فرهنگ غربی، مواجهه ایرانیان با فرهنگ غربی، و فقدان خوراک مناسب فرهنگی در داخل، عوامل مداخله‌گری بوده‌اند که بر شدت و ضعف یافتن آثار عوامل علّی تأثیر گذاشته‌اند.
رهیافت این پژوهش برای بهبود وضعیت فعلی بر انجام پژوهش‌های کاربردی، به‌روزآوری و انطباق مفاهیم اساسی سبک زندگی اسلامی با شرایط روز، جذابیت‌آفرینی و تبلیغ عمومی به منظور رعایت سبک زندگی اسلامی، ایجاد قوانین تشویقی در صورت مراعات سبک زندگی اسلامی مبتنی است که در نهایت می‌تواند به پاسداری از امنیت ملی و تقویت هویت دینی و ملی ایران منجر شود.
به عقیده پژوهشگر، بالاتر بودن اعتقاد عمومی به رعایت سبک زندگی اسلامی از 60 درصد، با وجود اثرگذاری بالای تکنولوژی بر سبک زندگی، در کنار سایر شواهد این پژوهش، گویای آن است که در صورت مدیریت صحیح، فناوری می‌تواند بستری برای استفاه‌های مثبت فراهم کند، اما در صورت خلأ مدیریت و ناتوانی از تولید خوراک فکری مناسب فرصت‌های فراهم‌شده به واسطه فناوری در جهت ایجاد تغییراتی با ماهیت تهاجمی به کار گرفته خواهد شد در صورت مدیریت صحیح، فناوری می‌تواند بستری برای استفاه‌های مثبت فراهم کند، اما در صورت خلأ مدیریت و ناتوانی از تولید خوراک فکری مناسب فرصت‌های فراهم‌شده به واسطه فناوری در جهت ایجاد تغییراتی با ماهیت تهاجمی به کار گرفته خواهد شد.
بر اساس این پژوهش، با توجه به عدم امکان خودداری از استفاده از فناوری به دلیل فراگیری آن در همه ابعاد زندگی و تعیین‌کننده بودن آن در امر پیشرفت، گسترش و مدیریت آن متناسب با وضعیت فعلی جهانی و شرایط بومی و مذهبی کشور ضروری است.
اولویت‌بندی و تعیین چگونگی ایجاد قوانین حمایتی برای کسانی که به سبک زندگی اسلامی پایبند هستند، ساماندهی پژوهشی برای شناسایی نقاط جذاب فرهنگ عامه به منظور استفاده از آن در پشتیبانی اولویت‌های سبک زندگی اسلامی و مطالعه الگوهای حفاظت از سبک زندگی در کشورهای غربی و شرقی به منظور کسب تجربه برای به کاربندی در ایران، پیشنهادات این پژوهش است.
به گزارش مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی، پس از ارائه این گزارش اعضاء کمیسیون به بیان نظرات و پیشنهادهای خود پرداختند که اهم آن عبارت است از:
لزوم توجه به تاریخ سیاسی ایران در تبیین سبک زندگی ایرانی به ویژه با تکیه به دانش روانشناسی، نیاز به نظریه‌ای ملی برای تبیین رفتار ایرانیان، ضرورت انجام پژوهش‌هایی با توجه به سایر فناوری‌های تأثیرگذار همچون فناوری زیستی و فناوری فضایی، ضرورت گسترش جغرافیای پژوهش به سطح کل کشور، بی‌توجهی به پارادایم تربیتی حاکم بر جامعه و خانواده در پژوهش، نیاز به تعریف و ترسیم جامعه و تیپ آرمانی برای سنجش سبک زندگی متناظر با آن و فاصله موجود با تیپ آرمانی، عدم امکان دستیابی به تعریفی از تیپ آرمانی با تکیه به پرسشنامه، لزوم توجه به ارتباطات به عنوان ویژگی حاکم بر جهان فعلی در عین اثرگذار بودن جغرافیا و هویت ملی، نیاز به تفکیک تأثیرات زمان و مکان از نقش ساختار و توجه به اصالت ساختار و تعادل ساختاری و برتری ندادن به تاریخ و زمینه بر ساختار، نادرست بودن مقهور شدن در مقابل دستاوردهای فناوری غرب، لزوم اتخاذ رویکرد آینده‌پژوهانه و آینده‌نگرانه در موضوع سبک زندگی، ضرورت کنترل مسکن، غذا و لباس به عنوان عناصر دارای اثرگذاری متقابل با باورهای مذهبی و اجتماعی، لزوم توجه به اثرپذیری علم از باورهای عالم در روند تبدیل شدن به ابزار و تبدیل شدن این تأثیرات به امواج گسترده فرهنگی و اثرگذاری بر امور و ساحت‌های مختلف، ضرورت انجام بررسی‌های میدانی و تخمین میزان دینداری در جامعه با برخی نمادها طی چند سال اخیر به منظور تشخیص مسیر پیموده شده توسط جامعه، امکان کمک گرفتن از الگوی مباحث سبک‌شناسی در ادبیات در بحث سبک زندگی، ضرورت تعریف چارچوب نظری و تعیین نقش‌های مثبت و منفی فناوری از بعد نظری اسلامی و نه در واقعیت جامعه امروز و سنجش میزان تطابق آن با سبک زندگی رایج در بازه‌ای زمانی از گذشته تا حال و آینده./998/د۱۰۲/س