سبک زندگی رضوی از منظر آ‌یت الله مکارم شیرازی

به گزارش خبرگزاری رسا،‌ در عصری به سر می بریم که ضرورت پایه ریزی سبک زندگی صحیح  اسلامی به شدت احساس می شود[1] زیرا عادت به تکرار زندگی روزمره [2] شناخت مفهوم واقعی  زندگی را در هاله ای از  ابهام و سرگردانی قرار است[3] لذا برای برون رفت از این بحران اجتماعی باید  الگو پذیر باشیم و از آموزه های اسلامی به ویژه سبک زندگی حضرت رضا(ع) الگو بگیریم[4]، تا در در دنيا و آخرت سربلند و در ميدان زندگى پيروز و در سير الى اللّه موفّق باشیم.[5]

 برنامه ریزی و مدیریت زمان در سیره رضوی

بی شک پيشرفت و تكامل در شئون مختلف اجتماعى و سبک زندگی اسلامی تنها در سايه برنامه ريزى دقيق و مديريت آگاه، امكان پذير است.[6]در این میان سوء مديريت و بى برنامگى چه در زندگى فردى و چه در زندگى اجتماعى چالش برانگیز است  و اگر برنامه ريزى صحيح و حساب شده صورت پذيرد از وقوع بسیاری از بحران ها پيشگيرى مى گردد.[7]

در این زمینه در حدیثی در مورد امام رضا علیه السلام می خوانیم: «كَانَ إِذَا أَرَادَ أَنْ يَكْتُبَ تَذَكُّرَاتِ حَوَائِجِهِ كَتَبَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ أَذْكُرُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ يَكْتُبُ مَا يُرِيدُ؛ هر گاه كه مي خواست يادداشت نيازهايش را بنويسد، اين گونه مي نوشت: « / بسم الله الرحمن الرحيم / »، اگر خدا خواهد به ياد مي آورم و آنگاه هر چه مي خواست مي نوشت». [8]،[9]

 از این روایت  استفاده می شود که امام هشتم علیه السلام برنامه ی روزانه برای خود تهیه می کرد و کارهایی که می خواست انجام دهد یادداشت می نمود. [10]

 البته امام علیه السلام با آن ولایت و صفاتی همانند (عیبة علم الله) و امثال آن نیازی به نوشتن برنامه نداشتند این کار از ایشان به سبب ارائه ی سرمشقی به شیعیانشان بوده است که آنها هم باید در زندگی دارای برنامه دقیق و مدیریت زمان باشند و مطابق آن جلو روند. این مسأله در دوران ایشان رایج نبود ولی امروزه افراد باشخصیت دفترچه ای دارند و در آن برنامه ی روزانه ی خود را تنظیم می کنند.[11] اینگونه است که تمام کسانی که به جایی رسیده اند افرادی بودند که برنامه ی منظمی داشتند. افرادی مانند صاحب جواهر و یا علامه ی مجلسی که کتاب عظیم بحار الانوار را نوشته است با برنامه ی منظمی جلو رفته اند.[12]

لذا برای استفاده از عمر باید برنامه ریزی دقیق داشت، برای کارهای روزمره و حتی برای تفریح سالم، تلاوت قرآن و غیره باید برنامه ریزی داشت.[13] همانگونه که امام رضا علیه السلام برای نظم امور ابتدا نام خدا را می برد و از او مدد می طلبید و بعد امورات و تذکرات که به آن احتیاج داشت را یادداشت می فرمود.[14]

  هم چنین  روشن ترین قانون حاکم هستی همین نظام آفرینش است؛ گردش منظم ماه و خورشید و سایر منظومات، بدن انسان و عجائب آن؛ نظام ثابت حركت ماه به دور زمين و حركت زمين به دور خورشيد) كه سبب پيدايش منظم شب و روز سال و ماه و فصول مختلف است، سبب نظم زندگى انسانها و برنامه ريزى براى امور تجارى و صنعتى و كشاورزى است كه اگر اين سير منظم نبود[15]زندگى بشر هرگز نظام نمى يافت.[16]

 آری در این جهان پر نظم اگر کسی بی نظم باشد سبک و سیاق زندگی مطلوب و منطقی خود را از دست رفته خواهد دید.[17] بلکه همگان باید زير سايه تعاليم انبيا و اوليا و پيامبران و امامان ، و پس از آنها علما و دانشمندن بوده با يك برنامه ريزى صحيح و مدوّن و دراز مدّت رشد و تعالی را در زندگی اسلامی رقم زنند.[18]

آراستگی در عین ساده زیستی

آراستگى و رسيدگى به ظاهر سر و صورت و استعمال بوى خوش از جمله ويژگى هاى مؤمنان شمرده شده است؛ با آراستگی مى توان روند تكاملى جامعه را تسريع بخشيد و همبستگى اجتماعى و پيوندهاى نوع دوستانه را عميق تر كرد و رشته هاى اخوت و برادرى را ميان همگان تقويت نمود. [19]

اینگونه است که امام رضا عليه السلام مى فرمايد: «الطيب من أخلاق الأنبياء؛ استعمال بوى خوش از اخلاق پيامبران است».[20]،[21]

طبيعى است آن كس كه در عصر ما زندگى مى كند، از شاخصه هاى زندگى مناسب براى او، داشتن لباس مناسب اين عصر است، لذا اگر نتواند لباس مناسب را براى خود تهيه كند، نشانه فقر و عدم توسعه است.لذا  در سطح زندگى مناسب، لباس و پوشاك نيز دخالت دارد. لباس مناسب در واقع با هر عصر و زمانى سنجيده مى شود. بدين معنا كه از شاخص هاى زندگى مناسب، داشتن پوشاك متناسب آن عصر و جامعه است.[22]

امام على بن موسى الرضا عليه السلام هنگامى كه از سوى جمعى از دوستانش به وى پيشنهاد مى شود كه لباس زبر و خشن بر تن كند، مى فرمايد: «إنّ أهل الضَّعف من موالىّ يحبّون أن أجلس على اللُّبود، وألبس الخشن، وليس يتحمّل الزّمان ذلك ؛ برخى از دوستان كوته فكر، دوست دارند كه من بر روى نمد بنشينم و جامه زبر و خشن بر تن كنم، در حالى كه زمانه اقتضاى آن را ندارد».[23]،[24]

اين يكى از اصول مشترك در زندگى همه امامان معصوم عليهم السلام بوده كه علاوه بر آراستگى باطن و روح و روان، ظاهرى زيبا، پاكيزه و آراسته داشته اند.[25]

لذا امام رضا عليه السلام مى فرمايد :«مِنْ أَخْلاقِ الأنْبياءِ التَّنَظُّف؛[26]پاكيزه بودن از اخلاق انبياست».[27] زیرا از جمله شرايطى كه براى انبيا ذكر مى كنند اين است كه صفاتى كه باعث تنفّر است در آنها نباشد. همچنين انبيا اخلاقى كه مايه تنفّر است را هم نبايد داشته باشند، به عنوان مثال نبايد تندخو و خشن باشند، چون نقض غرض مى شود، چرا كه خداوند نبى را براى جلب مردم فرستاده است و اگر تندخو باشد مردم از او دورى مى كنند.[28]

از اينجا مى فهميم كه چرا امام رضا(ع) به عطريّات و وسايل خوش بو اهمّيت مى داد، و مقيّد به نظافت بود،[29] طابق اين حديث امام عليه السلام يكى از اخلاق انبيا را نظافت معرّفى كرده كه شامل نظافت ظاهرى و باطنى مى شود، يعنى آنها هم نظافت اخلاقى و هم نظافت ظاهرى داشتند.[30]

بعضى خيال مى كنند همين مقدار كه انسان ايمان محكم، و باطنى پاك داشته باشد كافى است، و ظاهر و شكل و قيافه، هرگونه باشد عيبى ندارد، چنين خيالى از نظر اسلام خيال باطل مى باشد، بلكه به عكس بخشى از برنامه ها و دستورهاى اسلام مربوط به نظافت، زيبايى و آراستگى ظاهر، مثل قيافه و لباس و رنگ و بو است، براى روشن شدن اين مطلب، لازم است به بررسى آن از جهت آيات، روايات و سيره بزرگان دين بپردازيم.[31]

[1] در جمع رئیس و مدیران دانشگاه علوم پزشکی استان قم 01 اردیبهشت 1394

[2] 93/02/22

[3] 87/10/04

[4] 91/07/26

[5] پيام امام امير المومنين عليه السلام ؛ ج 3 ؛ ص408

[6] پيام قرآن ؛ ج 10 ؛ ص18.

[7] دائرة المعارف فقه مقارن ؛ ج 2 ؛ ص418.

[8]  تحف العقول؛ ص 443.

[9] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛ http://www.eshia.ir.

[10] همان.

[11] همان.

[12] همان.

[13]بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛ http://www.eshia.ir.

[14]بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛ http://www.eshia.ir.

[15] تفسير نمونه ؛ ج 23 ؛ ص101.

[16] همان؛ ص 102.

[17] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛ http://www.eshia.ir.

[18] والاترين بندگان ؛ ص84.

[19] دائرة المعارف فقه مقارن ؛ ج 2 ؛ ص455

[20] ( 2). همان، ج 6، ص 510، ح 1، باب الطيب.

[21] دائرة المعارف فقه مقارن ؛ ج 2 ؛ ص414

[22] دائرة المعارف فقه مقارن ؛ ج 2 ؛ ص213

[23] ( 1). بحارالانوار، ج 76، ص 309، ح 23.

[24] دائرة المعارف فقه مقارن، ج 2، ص: 214

[25] گفتار معصومين(ع)، ج 1، ص: 84

[26] ( 1) بحارالانوار، ج 78، ص 335؛ تحف العقول، حكمت 4.

[27]

[28] گفتار معصومين(ع) ؛ ج 1 ؛ ص83

[29] گفتار معصومين(ع)، ج 1، ص: 84

[30]

[31] گفتار معصومين(ع)، ج 1، ص:۸۴

/۱۳۲۳/۱۰۱/ب2