جهانی بودن اسلام نتیجه محوریت عقل و اخلاق در قرآن است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، مریم صانع‌پور مدیر گروه پژوهشی مطالعات زنان و صاحب اثر برگزیده پنجمین جشنواره بین المللی امام علی(ع) پژوهی با عنوان «اخلاق شهروندان دنیای مجازی با محوریت قرآن و نهج البلاغه» در حاشیه نشست خبری این اثر برگزیده که پیش از ظهر امروز در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد، گفت: در فضای مجازی برای ارتباط میان ملل مختلف با زبان‌های گوناگون، علائم و اصطلاحات کامپیوتری واحدی قرار داده شده تا امکان انتقال مفاهیم میان شهروندان این فضا به راحتی انجام شود.

وی با بیان اینکه به موازات علائم و اصطلاحات کامپیوتری واحد در فضای مجازی لازم است اخلاق واحدی نیز مبتنی بر مشترکات انسان‌شناسانه به منظور امنیت ارتباطات در این دنیای واحد وجود داشته باشد، عنوان کرد: این اخلاق واحد باید مورد پذیرش فرهنگ‌های مختلف چند صدایی باشد و نمی‌توان آن را تنها از یک فرهنگ بومی خاص گرفت و به فرهنگ‏های دیگر تحمیل کرد بلکه باید نشأت گرفته از ذات انسان باشد نه آموزه‌هایی که مربوط به تاریخ، جغرافیا و یا نژاد خاصی هستند.

مدیر گروه پژوهشی مطالعات زنان با اشاره به محتوای کتاب «اخلاق شهروندان دنیای مجازی»، ابراز داشت: این کتاب اهتمام دارد تا در یک رویکرد فلسفی، مفهومی و با تمرکز بر کلید واژه «ناس» یک منظومه اخلاقی بر مبنای اشتراکات انسانی ترسیم کند که مشروط به نژاد،جنسیت، قومیت، حتی ایمان دینی خاصی نیست تا از این دریچه پاسخگوی ارتباطات فرادینی و فرا فرهنگی شهروندان فضای مجازی با توجه به هویت‌های مختلف اجتماعی اعم از دینی و غیردینی باشد.

وی با اشاره به آیات و روایاتی درباره اهمیت و جایگاه اخلاق، گفت: خداوند در قرآن کریم به پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید، ما تو را نفرستادیم مگر به این منظور که رحمت و مهربانی را بر همه عالمیان بگسترانیم، همچنین نبی مکرم اسلام(ص) درباره مکارم اخلاق می‌فرمایند، من در میان خلق مبعوث شدم تا بزرگواری‌های اخلاقی را کامل کنم؛ بر این اساس اسلام مجموعه‌ مشترکات اخلاقی بر مبنای عقل و فطرت انسانی را در اختیار جامعه بشری قرار داده تا زمینه‌های ارتباط اخلاقی برای عموم افراد هموار شود.

صانع‌پور در ادامه افزود: در این اثر پژوهشی با استفاده از مباحث اخلاقی در قرآن و نهج البلاغه، منظومه‌ای اخلاقی بر مبنای اشتراکات انسانی مانند پاک نهادی افراد بشر، برادری و برابری میان آنها طراحی شده تا زمینه‌ ارتباطات مشترک میان افراد و جوامع انسانی مانند رحمت عمومی، وحدت عمومی، امنیت و صلح عمومی فراهم آید، به طوری‌ که در هر یک از اصول اخلاقی تمام زمینه‌های مشترک زیست اخلاقی و مبانی انسان شناسانه حاضر باشند، به این وسیله نظام اخلاقی منسجم برای ارتباطات فرامکانی و فرازمانیِ همزمان میان شهروندان فضای مجازی شکل می‌گیرد که می‌توان آن‌ها را بر مبنای آیه «كانَ النَّاسُ أُمةً واحِدَة» امت انسانی واحد قلمداد کرد.

وی با بیان اینکه در روزگار ناسازگار فعلی، اسلام که دین رحمت و اخلاق است، با اعمال افراطیون مسلمان‌نما مانند داعش متهم به خشونت و قساوت شده، افزود: قرآن به عنوان کتابِ تبیین و استدلال و نهج البلاغه به منزله تفسیر امام علی(ع) از قرآن می‌تواند بر مبنای فطرت مشترک انسان‌ها و با ارائه اخلاق جهان‌شمول و زمان‌شمول اسلامی در یک چشم انداز فرادینی بر مبنای تکریم انسان و نوع‌دوستی، میان تمام حق جویان، عدالت‌طلبان و فضیلت‌مداران عصر ارتباطات و اطلاعات، همدلی و برادریِ فرادینی و فرافرهنگی به وجود آورد.

مؤلف کتاب «اخلاق شهروندان دنیای مجازی» در ادامه اظهار داشت: جهانی بودن اسلام نتیجه محوریت عقل و اخلاق در قرآن است؛ در قرآن کریم و نهج البلاغه امام علی(ع) اصول اخلاق انسانی به عبارتی نشأت گرفته از عقل مستقل بشر است، بر اساس آیه «و ما ارسلناک الّا كَافَّةً لِّلنَّاسِ» می‌توان اصول اخلاق جهانی را از قرآن کریم استخراج کرد که مورد پذیرش هر انسان مسلمان و غیرمسلمان باشد، به طور مثال وفای به عهد، از آموزه‌های فطری اخلاق ارتباطی است که دین‌داران و بی دینان بر اساس عقل و فطرت آن را شایسته  و تخطی از آن را غیرانسانی و مغایر با فطرت بشر تلقی می‏ کنند.

وی با ابراز نگرانی از عملکرد شبکه‌های جهانی اطلاعات و ارتباطات که مرزهای ملی و فرهنگی را در دنیا از میان برداشته‌اند، تصیح کرد: بی‌اخلاقی‌ شهروندان فضای مجازی اعم از عهدشکنی، کینه توزی، خودخواهی و... یک سیل ویران‌گر را به راه خواهد انداخته که هیچ سدّی مانع آن نیست.

مدیر گروه پژوهشی مطالعات زنان با بیان اینکه فراگیری ارتباطات شهروندان دنیای مجازی، مستلزم توجه به هنجارها و ناهنجاری‌های اخلاقی است، گفت: رعایت این هنجارها سبب گسترش کرامت انسانی، هم‌نوع دوستی، مسئولیت‏ پذیری، احترام متقابل، رعایت حقوق در میان شهروندان جهانی، توسعه حقیقت، فضیلت و عدالت در فضای واحد می‌شود؛ زیرا فناوری‌های ارتباطی جدید، تعاملات هم‌زمان انسان‌ها را بر روی کره خاکی بدون محدودیت‌ جغرافیایی ممکن کرده است.‏

وی در پایان خاطرنشان کرد: بحران هویت اخلاقی انسان عصر حاضر که توسط شبکه جهانی احاطه شده‌، حاصل جبر اخلاق مدرنیته غربی است، این در حالی است که جهان امروز نیازمند اصول اخلاقی جامعی است که خیر مشترک همه انسان‌ها را تضمین کند. اصولی که برخلاف مدل تک صدایی و مدرنیته غربی، انحصارگرایی نژاد یا فرهنگ خاصی را برنتابد./966/پ۲۰۲/ب۱