کارکرد هیأت‌های مذهبی از نگاه مردم
اشاره: نقش هیأت های مذهبی و جایگاه مردمی آن بر هیچ کس پوشیده نیست. شاید بزرگ ترین پایگاه دینی ـ ملی در جامعه اسلامی ما هیأت ها و محافل مذهبی باشد. هر چه قدر، قدر و ارزش یک هیأت در میان مردم شناخته شده و والا باشد، میزان تأثیرگذاری آن بر مردم نیز بیش تر خواهد بود. باتوجه به این نقش ارزش مند، بسیاری از ضعف ها و قوت های فرهنگی را که در میان هیأتی ها و جوانان علاقه مند و محب اهل بیت(ع) دیده می شود، به نوعی می توان با هیأت های مذهبی و برنامه های آن مرتبط دانست.
یکی از مهم ترین نکاتی که متولیان هیأت های مذهبی باید به آن توجه داشته باشند، توجه به فرهنگ «نقد» و جا انداختن آن در هیأت است.
«مداح» و «منبری» هر کدام جایگاهی خاص دارند و با هدف خاصی در جامعه تربیت شده اند، بنابراین هنگامی که برای اداره مجلس و محفلی دعوت می شوند، باید زیر ذره بین نقد تمام اعضای هیأت به ویژه هدایت مدیر هیأت قرار گیرند تا میزان توان آن ها در نیل به هدف مورد نظر، بررسی و سنجیده شود.
هیأت های مذهبی از قدرت نرم بالایی برخوردار هستند و به شدت می توانند بر جامعه اثرگذار باشند؛ افزون بر این می توانند نقش بسزای را در توسعه خدمات اجتماعی ایفا کنند.
این موضوع سبب شد تا بار دیگر خبرنگار خبرگزاری رسا راهی سطح شهر شده و نظر برخی از شهروندان را درباره ویژگی‌های یک هیأت مذهبی جویا شود.
این گزارش میدانی در زیر تقدیم شما خوانندگان محترم می شود.
برای تهیه راهی بازار قم شدیم تا از نزدیک با مردم وارد گفت‌وگو شویم و نظرشان را در مورد یک هیأت تراز و جامعه پسند جویا شویم؛ وارد مغازه ای شدیم تا با جوانی اهل زنجان و با روحیه ای هیأت محور گفت‌وگو کنیم.
حمید عباسی که دارای لیسانس روانشناسی است می گفت خومان در قم یک حسینیه داریم که به نام حضرت رقیه(س) نامگذاری شده است؛ او بر این باور بود که هیأت مذهبی وظیفه فرهنگ‌سازی دارد و باید در اصل پیام قیام امام حسین(ع) را به مردم جامعه گوشزد کند.
به اعتقاد وی باید افراد جامعه را از کودکی با قیام امام حسین(ع) آشنا کرد تا با فرهنگ عدالت طلبی و حق طلبی رشد کنند، چراکه اگر این محقق شود در آینده افرادی سالم خواهیم داشت که پیام امام حسین(ع) را به نسل بعدی منتقل خواهند کرد.
این جوان 28 ساله معتقد بود هیأت ها توانایی بالایی برای اثرگذاری در جامعه دارند، اما مشکلات مالی گریبان گیر آنها شده است و نمی توانند به خوبی فعالیت کنند؛ از سویی دیگر نیز می گفت بسیاری از منبری ها نمی توانند درست معارف نورانی اهل بیت(ع) را تبیین کنند؛ او از روحانیون و مبلغان درخواست کرد تا به صحنه وارد شده و برای مردم بگویند مگر چه شده بود که امیرمؤمنان 25 سال خار در چشم و استخوان در گلو داشتند.
حمید می گفت وقتی یک هیأت در محله راه‌اندازی می شود همواره باید یک گروه دو یا سه نفره داشته باشد تا مشکلات اجتماعی را در آن محل رصد کنند و برای رفع آن مشکلات فعالیت با مراکز فرهنگی ارتباط برقرار کنند تا مشکلات را رفع کنند؛ از نظر وی اگر این کار صورت پذیرد افراد بیشتری جذب دستگاه امام حسین(ع) خواهند شد.
به باور او اگر برخی هیأت‌ها خرج یک شب شام دادن را خرج فقرا و جوانان مملکت کنند، بسیاری از مشکلات در زمینه های درمانی، ازدواج، تهیه جهیزیه و غیره حل می شود.
نکته جالبی که در حرف‌های حمید بود این است که از نظر او اگر جوانان مشکلات اجتماعی داشته باشند نمی توانند تمرکز بگیرند و در هیأت ها به جنبه های معنوی توجه کنند؛ بنابر اعتقاد وی اجتماع حسینی بنایش باید بر این باشد که مشکلات مردم را حل کنند.
او یک گلایه مندی هم از برخی مسؤولان داشت که به هنگام انتخابات میام مردم می آیند و قول می دهند مشکلات را حل کنند، اما بعد از اینکه رأی می آورند همه چیز را فراموش کرده و تجمل گرا می شوند؛ او می گوید انتظارات مردم ماورایی نیست و اگر مسؤولان بخواهند به راحتی قادر به حل آن مشکلات هستند.
وی بر این باور است که اگر مشکلات مادی جوانان حل شود به یقین در عرصه های مختلف اجتماعی خواهند درخشید، برای همین باید مسؤولان درد آنها را درک کنند و برای رفع آن مشکلات نیز تلاش داشته باشند.
بعد از حمید عباسی به سراغ یاسر صدری که در مغازه خود نشسته بود رفتیم و از او خواستیم تا انتظارات خود را از هیأت های مذهبی برایمان بازگو کند.
وی انتظار داشت که هیأت ها به اصل دین بپردازند و از ریاکاری و عوام فریبی دوری کنند، چراکه اینگونه رفتارها مردم را به شدتنسبت به دین بدبین می کند.
به باور یاسر افرادی که در هیأت ها هستند باید خود الگو بدانند، چون برخی افراد در هیأت ها حضور فعالانه ای دارند، اما روزانه هزار دروغ و کلک سوار می کنند تا به مقاصد مادی خود برسند و مشاهده این رفتار سبب زدگی آنها از دستگاه امام حسین(ع) می شود.
او می گوید مردم به هیأت می روند تا به معنویت برسند، اما برخی هیأت ها نه تنها معنویتی ندارند بلکه مردم را از ارزش های معنوی دور می کنند؛ به اعتقاد این شهروند گرامی رسالت اصلی هیأت های مذهبی این است که مردم را با پیام قیام امام حسین(ع) آشنا کرده و خوش اخلاقی را در وجود آنها نهادینه کنند.
یاسر می گفت با دیدن برخی هیأت های امروزی متوجه می شود که آنها از دین، تنها ظاهرش را دریافته‌اند و از محتوا غافل هستند؛ وی معتقد است هیأت های قدیمی همه جوانب اعم از نوحه خوانی، روضه خوانی، منبر پرمحتوا و غیره را در نظر می گرفتند و هیأت های امروزی باید از آنها الگو بگیرند.
این شهروند 32 ساله نقش هیأت های مذهبی را در توسعه خدمات اجتماعی کلیدی دانست و بر این اعتقاد بود که اگر فرم و محتوای هیأت های مذهبی درست شود، افراد دیگر نسبت به هم نوع خود بی تفاوت نیستند و سعی می کنند در بحث خدمات اجتماعی بیشتر فعالیت کنند.
به چهارمردان رسیدیم و از کنار مسجد امام زین العابدین(ع) در حال گذشتن بودیم که یکی از صاحب مغازه ها نظر ما را به خود جلب کرد؛ به سراغ وی رفتیم و سؤالمان را به وی در میان گذاشتیم؛ او که به علت مشغله زیاد بسیار کم می توانست به هیأت برود می گفت محافل مذهبی به ویژه دسته‌جات و موکب ها باید رعایت حال مردم را داشته باشند، چون برخی راه بندانی هایی که به سبب دسته‌جات به وجود می آید سبب می شود اشخاص نسبت به دستگاه امام حسین(ع) بدبین شوند.
به اعتقاد این شهروند 25 ساله هیأت ها برای توسعه خدمات اجتماعی به جای چند شب غذا دادن مشکلات مردم محله را حل کنند؛ مثلاً 5 شب غذای نذری دادن را تبدیل به دو شب کنند و باقی هزینه ها را خرج مشکلات مردم کنند، چون این روند می تواند بسیاری از افراد را جذب معنویت کند.
به باور او وقتی از سوی هیأت عزاداری امام حسین(ع) به اشخاص کمک شود، به یقین روی افکار و عقاید آنها اثر مثبت خواهد داشت و سبب خواهد شد که این افراد در آینده همین کار را در حق دیگران به جا آورند.
او یکی از کارکردهای اجتماعی هیأت های مذهبی را بصیرت افزایی دانست و از منبری ها درخواست کرد افزون بر بازخوانی مسائل گذشته از گوشزد کردن مسائل به روز غافل نباشند، زیرا نیاز امروز جامعه این است که مبلغان دین، بصیرت جوانان را نسبت به مسائل مختلف بالا ببرند تا در دام انحرافات گرفتار نشوند.
وارد خیابان چهارمردان که شدیم به سراغ یک مغازه لوازم خانگی رفتیم و پس از احوال پرسی با آقای علی جوهری از وی سؤال خود را پرسیدیم و اولین جمله ای که به ما گفت این بود که هیأت باید در محله اتحاد به وجود آورده و دل ها را به هم گره بزند.
وی بر این باور بود که یک محفل و مجلس مذهبی همانند هیأت و مسجد باید مرکز آموزش های قرآنی، اخلاقی، اعتقادی و تربیتی برای همگان به ویژه کودکان و نوجوانان بوده، همچنین کانون رجوع همسایگان و هم محله ای ها باشد و تنها در مراسم های عزاداری خلاصه نشود.
به اعتقاد وی خیران جامعه باید جمع شوند و در هر مسجدی یک صندوق قرض الحسنه تأسیس کنند تا مردم محله به هنگام رویارویی با مشکلات از آنجا وام بگیرند، علاوه بر این هیأت ها باید صدای مردم را به گوش مسؤولان برسانند.
علی اشاره ای داشت به منزل های کنار مساجد و می گفت شنیده شده قیمت این منازل که در جوار مسجد هستند ارزان تر از سایر جاها است و این نشان از این موضوع می دهد که برخی محافل و مجالس رعایت حال مردم را نمی کنند و تا دیروقت مراسم برگزار می کنند و به حال مردمانی که مریض و یا فرزند خردسال در منزل دارند توجه نمی کنند، برای همین دیگر کسی رغبتی به کنار مسجد زندگی کردن ندارد و این بسیار بد است؛ بنابراین هیأت های مذهبی باید بیشتر رعایت حال دیگران را داشته باشند تا خدایی نکرده به جای ثواب، گناه برایشان نوشته نشود.
در بخش پایانی گزارشمان وارد نانوایی شدیم و با علی آسیا که مشغول به شاگردی در این نانوایی است در مورد ویژگی های هیأت های مذهبی گفت وگو کردیم.
از نظر این جوان 24 ساله در محافل مذهبی باید نسبت به معرفت امام زمان(عج) بحث شود و محور همه امور برمدار ایشان تنظیم شود.
وی معتقد است که عاشورا باید متصل به مهدویت شود تا معنای حقیقی خود را نشان دهد و اثر خود را در جامعه بگذارد، چراکه وقتی فرد وظیفه خود را در مقابل امام زمان(عج) بدانند، دیگر از چارچوب دستگاه امام حسین(ع) خارج نمی شوند.
علی از اینکه در برخی هیأت ها به نسل جوان میدان داده نمی شود انتقاد داشت و می گفت موارد بسیاری دیده که به جوانان میدان داده نشده و همین سبب شده تا دیگر به مسجد و هیأت نیایند و از معارف امام حسین(ع) مقداری فاصله بگیرند./841/ز۵۰۱/س
حسین ثالث مؤید