علوم انسانی نرم افزار مدیریت جهان معاصر به شمار می آید
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نخستین کنگره بین المللی قرآن و علوم انسانی عصر امروز در مجتمع آموزش عالی امام خمینی(ره) قم به کار خود پایان داد.
آیت الله علیرضا اعرافی مدیر حوزه های علمیه سراسر کشور در این همایش با بیان این که پیروزی جبهه مقاومت بر کفر و تکفیر جای خرسندی و شکرگذاری دارد به بیان مطالبی در مورد کنگره بین المللی قرآن و علوم انسانی پرداخت و اظهار داشت: باید از اصحاب رسانه که در انعکاس اخبار و مفاد این نشست ها تلاش می کنند متشکر باشیم.
وی افزود: یکی از مسائل مهم آن است که در آغاز تولد و مرحله جدیدی از تفسیر و شکل گیری یک دوره جدید از تفسیر های موضوعی معطوف به رشته های علمی نوین هستیم، هرچند این مرحله در المیزان سابقه روشنی دارد ولی آن چه امروز از سوی دانش پژوهان خوش فکر در حال شکل گیری و رقم خوردن است پدیده ای ذی قیمت در فضای حوزه است.
آیت الله اعرافی با اشاره به این که نمی خواهیم در سخنان خود مبالغه کنیم، ابراز کرد: ما هم در نظام رشته ها، هم در نظام های پژوهشی و هم در مقالات و آثار علمی طلیعه یک مرحله نو در توسعه مرزهای تفسیر را به ویژه در جامعه المصطفی را شاهدیم.
وی ابراز داشت: همه تعبیرات بلندی که در مورد قرآن شنیده ایم و خوانده ایم و باور داریم مطمئنا روند صعودی تفسیر هیچگاه متوقف نمی شود و مرزهای دانش تفسیر در همه قلمروها رو به گسترش است و از رسالت های همه ما و شما و علاقه مندان به احیای تمدن نوین اسلامی این است که کمر همت را ببندیم.
رییس جامعه المصطفی العامیه در بخش دیگری از سخنان خود با تأکید بر این که شکل گیری رشته هایی در حوزه میان رشته ای و پیدایش تحقیقات نشانه های این مرحله نو است، خاطرنشان کرد: این مرحله نو بسیار خطیرو حساس است و نیازمند ورود نگاه های جامع و اجتهادی نیز هست.
وی عنوان کرد: این نشست ها در این زمینه می تواند مؤثر باشد و نکته دیگری که همه باید به آن توجه داشته باشیم، علوم انسانی و اجتماعی جدید به نحوی نرم افزار مدیریت جهان معاصر به شمار می رود که این نرم افزار با همه دستاوردهایی که داشته و نباید کم شمرده شود در تار و پود و شالوده خود به پاره ای از اندیشه های بنیادین نا صواب مبتلا و دچار است.
آیت الله اعرافی با بیان این که تبدیل این نرم افزار با شعار و حرف قابل تحقق نیست، عنوان کرد: این کار از حوزه و دانشگاه برمی آید و بدون ورود در این مسأله بسیاری از کارهای ما لنگ می ماند؛ چه برای نظام سازی و چه برای دولت سازی و چه برای تمدن سازی اسلامی نیازمند تغییر این نرم افزار و معادلات فکری و معرفتی حاکم بر پارادایم های معاصر هستیم از این رو باید تفسیر به توسعه مرزهای خود بپردازد.
وی تصریح کرد: مسأله دیگر توسعه یک دانش و تعمیق آن بدون یک روش مستحکم و استوار میسر نیست و راز پیشرفت مستمر فقه غنی ما تعامل دستگاه فقه با دستگاه روش اصول ما است و این دو در یک رابطه متقابل همیشه به گسترش یکدیگر کمک رسانده اند.
مدیر حوزه های علمیه سراسر کشور با بیان این که در قلمرو فقه و اصول هم نقدهایی وجود دارد، ابراز داشت: دستگاه فقه غنی ما با دستگاه اصول دقیق زمینه بسط و گسترش اندیشه های فراوان را فراهم کرده است که در تفسیر این مسأله کمتر دیده می شود.
وی عنوان کرد: شب گذشته در محضر حضرت آیت الله مکارم شیرازی در مراسم درس اخلاق به ایشان گفتم ای کاش نگاه اجتهادی به علم اخلاق داشته باشید و انبوهی از ظرایف و دقایق اخلاقی در متون روایی ما و قرآن وجود دارد که یک انعکاس اجتهادی در فضای دانش اخلاق پیدا نکرده است.
آیت الله اعرافی با اشاره به این که در تفسیر خوشبختانه شاهد روش شناسی تفسیر هستیم، یادآور شد: در این حوزه کارهایی تولید شده ولی حقیقتا ما به عنوان نهادهای حوزوی در این عرصه کم کاری کرده ایم؛ همیشه به این فکر کرده ام که چه روش شناسی، مبنا و پایه بحث تفسیر اتخاذ شده است که وجود دارد اما نیاز به کار بیشتری دارد.
وی ابراز داشت: اصول و قواعد ناظر بر تفسیر بخشی در اصول فقه هست و بخشی از آن هم نیست، حتی وقتی قرآن را با روایات مقایسه می کنید به اصول و قواعد خاصی در حوزه قرآن نیاز دارید، چراکه دلالات قرآنی با حدیثی تفاوت می کند.
رییس جامعه المصطفی العامیه در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: از جمله مسائلی که در تفسیر قرآن اهمیت بالایی دارد و باید گسترش پیدا کند نگاه فرا مدلولی به آیات قرآن است، چراکه وقتی به اصول مراجعه می کنیم می گوییم سنت از قول و فعل و تقریر تشکیل شده است.
وی عنوان داشت: اقوال صادر شده از خداوند و همچنین احادیث کیفیت و قوانین حاکم بر صدور آنها چیزی غیر از مدالیل است، این که بگوییم قرآن چگونه سخن گفته و چگونه نازل شده نیاز به متدولوژی و کارهای تحقیقی ویژه ای دارد.
آیت الله اعرافی با بیان این که شکل نزول و قاعده حاکم بر نزول قرآن می تواند الهام بخش برای کارهای علمی باشد، گفت: این یک نمونه است که البته در این حوزه کارهایی شده ولی متدولوژی ندارد تا بتوانیم در حوزه علوم انسانی و غیر آن از این مسأله بهره بگیریم.
وی تصریح کرد: مسأله دیگر مقوله مهم تفسیر موضوعی به معنای شهید صدری است، البته این تفسیر موضوعی غیر از استنطاق نیست که ما از آن هر روز در فقه به کار می گیریم؛ دو نوع فقه داریم یک فقه مأثور داریم که از متن گرفته می شود ولی یک فقه مستخرج داریم که با رفتن به سراغ احادیث به دست نمی آید ولی وقتی موضوع را عرضه می کنید شما را به لایه های پیچیده مدالیل می برد.
مدیر حوزه های علمیه سراسر کشور با بیان این که همین تفسیر موضوعی نیاز به قواعد بیشتری برای تحکیم دارد، گفت: منظومه سازی آیات و روایات نیز هنر بسیار بالایی می خواهد، چراکه در فقه هم این مسأله وجود دارد یعنی شما یک آیه را می توانید در 10 منظومه جای بدهید، بنابراین این هم بحث مهمی است که می توان از آن در علوم انسانی استفاده کرد.
آیت الله اعرافی با اشاره به این که دامنه دلالی قرآن فراتر از روایات است، خاطرنشان ساخت: برای کشف این دامنه دلالی با نکات زیادی مواجه می شود که در اصول ما هنوز حلاجی نشده است ولی اگر ناظر به حوزه تفسیر قرار بگیرد قطعا مسائل مهم تر و جدیدتری به دست ما می دهد.
وی در پایان ابراز داشت: امیدواریم این نشست ها که با سختی های زیادی هم برگزار شده است، بتواند با همت پژوهشگران در قالب نشست های تخصصی دیگر استمرار پیدا کند و در گرایش قرآن و علوم انسانی زیاد است و ان شاءالله می خواهیم هرسال در دو مورد از این گرایش ها ورود پیدا کنیم./1330/پ۲۰۱/ج