فقه سیاسی اسلام با انقلاب عملی شد

به گزارش خبرگزاری رسا، اگرچه در طول تاریخ معاصر جنبش های مختلفی در سراسر جهان شکل گرفت که تنها حرکتی برای کسب قدرت سیاسی به شمار می آمد اما چنین رویکردی در انقلاب اسلامی ایران وجود نداشت. به بیان دیگر شاهد رویکرد تک بُعدی نبودیم بلکه این انقلاب در عرصه های مختلف اجتماعی، فرهنگی، علمی و نیز در کنار بعد سیاسی، بروز و نمود یافت و این میدان هم در اندیشه امام خمینی(ره) و هم مقام معظم رهبری همیشه جدی و پررنگ بوده است.

با تکیه بر ماهیت و تفکر انقلابی در عرصه علوم انسانی جهاد کنیم

از این رو و در آستانه یوم الله ۲۲ بهمن بر آن شدیم تاثیر انقلاب اسلامی را بر عرصه علوم انسانی، فلسفه علوم و پیشرفت های علمی و تمدنی با تنی چند از کارشناسان حوزه و دانشگاه به بحث بگذاریم. در ادامه نظرات حجت الاسلام دکتر علی ذوعلم، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، حجت الاسلام دکتر روح الله حریزاوی، مدیر حوزه علوم اسلامی دانشگاهیان و حجت الاسلام دکتر سید سجاد ایزدهی، مدیر گروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی را می خوانید:

حجت الاسلام دکتر علی ذوعلم، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه مبنای تفکر انقلاب اسلامی اندیشه مستقل دینی بود که در مقام جبران عقب ماندگی های کشور برآمد، اظهار کرد: این انقلاب مقدمه ای در راستای تحقق تمدن نوین اسلامی به حساب می آید.

وی ادامه داد: آن مرز اساسی میان اندیشه اسلام ناب محمدی با اندیشه های سکولاریستی و اومانیستی از آغاز در انقلاب ما وجود داشته و این تمایزی آشکار بوده است، از این جهت است که از نظر رویکرد به علم و به ویژه در عرصه علوم انسانی نگاه متفاوتی نسبت به غرب داریم.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه امروز وظیفه داریم با تکیه بر ماهیت و تفکر انقلابی در عرصه علوم انسانی جهاد کنیم، ابراز کرد: تعالی کشور و مسیر پیشرفت در گروی آن است که در برابر همه تهدیدها به ویژه تهدیدهای فکری، مقاومت کنیم. تهدیدهایی که مربوط به عرصه اندیشه و فکر می شود چه بسا خطرناک تر هستند چراکه فرهنگ و اندیشه جامعه را نشانه می روند و در صورتی که مغایر با فرهنگ بومی باشند ضربه ای جبران ناپذیر وارد می کنند.

وی ادامه داد: یکی از اهداف انقلاب اسلامی ایران این بود که اسلام ناب محمدی را در عرصه های مختلف به جامعه وارد و از این ظرفیت عظیم بهره برداری کند، مساله ای که به زعم بیگانگان یک تهدید جدی محسوب می شد و به همین جهت است که امروز تمام تلاش خود را می کنند تا فرهنگ خودشان را به کشور ما وارد کرده و در حوزه های مختلف به کرسی بنشانند و به ویژه در میدان علوم انسانی این رویکرد را در دستور کار خود قرار داده اند.

استاد حوزه با اشاره به تدوین نقشه جامع علمی کشور گفت: نقشه جامع علمی و تاکید مقام معظم رهبری نسبت به آن و از سوی دیگر تلاش برای سیاست گذاری های دقیق علمی و فرهنگی می تواند مهمترین راهکار در راستای رشد اهداف انقلاب اسلامی باشد.

ذوعلم در بخش دیگری از مباحث خود با تاکید بر اینکه اصلی ترین هدف انقلاب اسلامی تقویت ارزش های مبناییِ دین بوده است، خاطرنشان کرد: این مساله ای است که امروز بیش از گذشته باید بدان توجه داشت و در جهت گسترش آن تلاش کرد، چراکه ماهیت اندیشه و فکر هر جامعه ای را ارزش های آن جامعه می سازند، اگر ارزش ها حفظ شوند در این صورت می توان به موفقیت در حوزه های مختلف امید داشت.

جمهوری اسلامی رویکرد الهیاتی به دین داد

حجت الاسلام دکتر روح الله حریزاوی، مدیر حوزه علوم اسلامی دانشگاهیان نیز در گفت وگو با خبرنگار، در مورد رشد و اعتلای فلسفه پس از وقوع انقلاب اسلامی و همچنین جایگاه این علم در شکل گیری نظام فکری انقلاب، اظهار کرد: باید توجه داشته باشیم که هیچ علمی بدون فلسفه نیست به این معنا که بدون چرایی تشکیل نمی شود، هر علمی یک غرض و قاعده ای دارد و یک سری مسایل را حل می کند و برا ی پیدایش آن اغراض است که آن علم پدید می آید.

وی ادامه داد: بر این اساس است که همه علوم فلسفه دارند و باید در همه دانش ها چرایی و چگونگی و روش شناسی مشخص شود؛ در دوران قدیم علما می گفتند که علوم، رئوس ثمانیه دارند. یعنی برای هر علم هشت محور متصور می شد که متشکل از هدف، روش، بازده آن علم و ... بود. بعد از انقلاب اسلامی چنین دیدگاهی در مورد علم شکل گرفت و جمهوری اسلامی یک رویکرد الهیاتی به دین ارائه کرد.

حریزاوی با بیان اینکه انقلاب اسلامی جهت دهی و سمت دهی علوم را مورد مطالبه قرار داد و علوم را به چالش کشید، ابراز کرد: این مطالبه حتی در مورد علوم حوزوی نیز صدق یافت و به عنوان مثال در علم کلام شاهد این تاثیر هستیم. در واقع علم کلامی که انقلاب اسلامی مطالبه می کرد شامل استخراج کلام انقلابی دین از لایه فردی بود. یعنی عقاید از فردیت جدا و به جهات اجتماعی مباحث اعتقادی توجه شد.

انقلاب رویکرد فقه را اجتماعی کرد

مدیر حوزه علوم اسلامی دانشگاهیان تاکید کرد: مثال دیگر در حوزه فقه است، تا قبل از انقلاب اسلامی کارکرد فردی فقه بیشتر مطرح بود و از حیث اجتماعی نیز تنها مقداری به روابط فرد در جامعه توجه می شد اما بعد از انقلاب، فقه در دو لایه دیگر نیز توسعه یافت که یکی فقه المسائل بود که تبدیل به فقه النظام شد یعنی ناظر بر مسائل و محورهای مترابط و اثرگذاری مباحث فقهی بر یکدیگر که به شکل میان رشته ای متبلور شد و لایه دیگر فقه در حوزه اخلاق بود که مطرح شد.

وی ادامه داد: اخلاق تا قبل از انقلاب متمرکز بر اخلاق فردی بود اما اکنون در این چهل سال، اخلاق های مضاف مورد مطالبه جدی جامعه و حتی دانشگاهیان واقع شده و شاهد رشد اخلاق در سایر علوم از جمله مهندسی، فناوری اطلاعات، اخلاق در حوزه هایی نظیر امنیت، رسانه و ... هستیم.

حریزاوی با بیان اینکه انقلاب اسلامی دین را به عرصه اجتماع کشاند، ابراز کرد: در واقع انقلاب اسلامی برای همه علوم چنین کارکردی را تعریف کرد، حتی برای علوم دانشگاهی، به بیان بهتر این مساله تبیین شد که حرکت به سوی علوم انسانی اسلامی وظیفه ای نیست که فقط به دوش حوزه ها باشد بلکه دانشگاه نیز باید وارد میدان شود.

وی ادامه داد: بنابراین، اثر انقلاب اسلامی در علوم این بود که پیوستِ کار جدیدی را برای علوم ترسیم کرد و وارد یک حرکت علمی شد. به هرحال می دانیم که تولید یک علم مضاف حداقل نیم قرن یا بیشتر نیاز به زمان دارد تا تقویت شده و مورد مناقشه اندیشمندان قرار گیرد. من در بخش های قبل این بحث اشاره به علوم مضاف کردم، از جمله فلسفه های مضاف، مهندسی مضاف، پزشکی مضاف و ...، این رشد و شکوفایی و گستردگی مساله ای بود که بعد از انقلاب اسلامی مطرح شد.

انقلاب فقه سیاسی اسلام را عملی کرد

حجت الاسلام دکتر سید سجاد ایزدهی، مدیر گروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نیز با اشاره به تاثیر انقلاب اسلامی بر رشد و تحول علمی به ویژه در عرصه فقه سیاسی، اظهار کرد: فقه سیاسی اسلام با وقوع انقلاب اسلامی به مرحله عمل رسید آن هم در زمانه ای که کمتر کسی جایگاهی را برای دین در سیاست قائل می شد.

وی ادامه داد: با وجود تمامی تلاش هایی که تاکنون در حوزه فقه سیاسی انجام شده است، من باز هم معتقدم که بسیاری از مباحث همچنان به نحو مطلوبی مورد بحث و بررسی قرار نگرفته است و جا دارد پژوهشگران در این مورد به ارائه نظریات خود بپردازند.

ایزدهی تاکید کرد: فقه سیاسی شیعه در طول چهل سال بعد از انقلاب اسلامی، نه تنها تحول داشت که جهش های فراوانی را تجربه کرد، به گونه ای که امروزه فقه سیاسی به مثابه یک گرایش تخصصی جدی در حوزه مطرح است و نگاشته های فراوانی در این رابطه وجود دارد و کرسی های درس خارج مفصلی در حوزه جریان دارد.

وی با بیان اینکه سرفصل های متعددی در مورد فقه سیاسی تا به امروز نوشته شده است، خاطرنشان کرد: با این وجود فقه سیاسی هنوز در عرصه فقه فردی و اجتماعی بروز پیدا نکرده است. اگر چنین شود بسیاری از مشکلات به مثابه یک نرم افزار داخل این فرآیند حل و مرتفع می شود./۹۶۹//۱۰۲/خ

منبع: شبستان