پرسش‌های جدید، پاسخ نو می‌طلبد/ هنوز آداب فقهی برای استفاده از فضای مجازی نداریم
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین حمید شهریاری، رییس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه، امروز در درس خارج فقه فناوری‌های نوین که در مدرس 27 مدرسه علمیه امام کاظم(ع) برگزار شد، با اشاره به مباحث روز نخست این کلاس، بیان داشت: هر علمی یک موضوع و یک محمول دارد و مسأله علم نیز از موضوع و محمول تشکیل می‌شود.
وی اظهار داشت: در مباحث فقهی و اخلاقی از فعل و رفتار اختیاری انسان بحث می‌شود، از این رو رفتار اختیاری انسان موضوع علم فقه و موضوع علم اخلاق قرار می‌گیرد.
رییس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه ابراز داشت: اخلاق قاعدتاً در رابطه با کار‌های شخص(وصف جسمانی) همچون شجاعانه، حلیمانه، سخاوتمندانه، مهربانانه، خشمگینانه یا بزدلانه بحث می‌کند و همینطور در مورد اوصاف نفسانی همچون شجاعت، حلم، سخاوت، مهربانی و رأفت بحث می‌کند.
موضوعات علم اخلاق گسترده‌تر از موضوعات علم فقه است
وی با بیان این که تفاوت‌هایی میان مسائل فقه و اخلاق وجود دارد، خاطرنشان کرد: موضوعات علم اخلاق گسترده‌تر از موضوعات علم فقه است، چرا که علم فقه تنها از افعال اختیاری انسان بحث می‌کند ولی در علم اخلاق علاوه بر افعال اختیاری انسان از اوصاف نفسانی آن نیز بحث می‌شود.
این استاد حوزه افزود: اگر بحث اخلاقی مربوط به عمل و رفتار باشد، سبک زندگی را شکل می‌دهد و چنانچه مربوط به اوصاف نفسانی باشد در رفتار‌های انسان اثر گذاشته و با آن رابطه علیت پیدا می‌کند.
وی تصریح کرد: فقه و اخلاق در ناحیه محمولات باهم تفاوت‌های بنیادی دارند، چرا که محمولات فقهی شامل احکام تکلیفی خمسه و افعال وضعی می‌شود در حالی که محمولات اخلاقی شامل خیر، شر، خوب، بایسته، صواب و امثال اینها می‌شود.
معاون رییس قوه قضاییه با بیان این که دانش بشر در طی 300 سال اخیر به شدت گسترش پیدا کرده است، عنوان کرد: گستردگی دانش بشر یکی از ویژگی‌های عصر مدرن به شمار می‌آید.
وی ادامه داد: در گذشته افرادی با عنوان حکیم در جامعه بودند که به غالب امور مورد نیاز مردم علم داشتند ولی امروزه علوم به قدری گسترش یافته و تخصصی‌تر شده است که یک انسان توان یادگیری همه آن علوم را نخواهد داشت، به همین علت هر انسانی تلاش می‌کند تا در علم خاصی به تخصص برسد.
حجت الاسلام والمسلمین شهریاری با بیان این که رشد فناوری با رشد علم متفاوت است، گفت: به بهره‌مندی از ابزاری که دانش در اختیار بشر قرار می‌دهد، فناوری اطلاق می‌شود.
وی اظهار داشت: ممکن است شخصی دانش ساخت خودرو را داشته باشد اما ابزار و فناوری‌های لازم برای ساخت آن وسیله در اختیارش نباشد.
پیشرفت فناوری، زندگی بشریت را بسیار سهل و آسان کرده است
رییس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه ابراز داشت: تحولاتی که در فناوری به وجود آمده است، حیات انسان‌ها را در اجتماع کنونی دچار تغییراتی بنیادین کرده و تأثیرات مثبت و منفی فراوانی در سبک زندگی بشر به وجود آوده است.
وی تصریح کرد: برخی از رفتار‌های بشر تغییر ناپذیر است اما برخی دیگر با گذشت زمان نیز تغییر می‌کند. آیا تفاوت‌ها که با پیشرفت دانش و فناوری در سبک‌زندگی و رفتار ما ایجاد شده است، نباید فقه ما را نیز دگرگون و متحول سازد؟
مدیر مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم‌اسلامی نور با بیان این که فناوری موجب تغییرات رفتاری در انسان‌ها شده است، عنوان کرد: موضوع شناسی در حوزه فناوری بسیار مهم است. متأسفانه امروزه دایره حریم خصوصی به مقداری وسیع شده است که صد‌ها کتاب و مقاله در این باره تدوین شده است.
وی گفت: پس از تعریف فناوری‌های جدیدی که در جهان به وجود آمده است، باید تعیین شود که بشر امروزی در جهان معاصر باید چگونه رفتار کند و چه باید‌هایی را رعایت و از چه نباید‌هایی دوری کند.
استاد حوزه علمیه قم با بیان این که پیشرفت فناوری بر کمیت و کیفیت رسانه‌های تأثیر بسیاری گذاشته است، اظهار داشت: در ادوار گذشته نامه‌رسان‌ها و چاپار‌ها باید روز‌ها در راه می‌بودند تا بتوانند خبری را از مکانی به مکان دیگر انتقال دهند، اما با پیشرفت رسانه‌ها، امروزه در کسری از ثانیه اخبار در جای جای جهان منتشر می‌شود.
وی ابراز داشت: اگر امروزه دروغ پردازی در جامعه ما گسترش یافته است، به خاطر آن است که فناوری رسانه پیشرفت کرده است اما ما هنوز آداب فقهی استفاده از این شبکه‌ها را نداریم.
معاون رییس قوه قضاییه تصریح کرد: پیشرفت فناوری، زندگی بشریت را بسیار سهل و آسان کرده است، از یک سو ابزار جدیدی برای حفظ محیط زیست به دست آمده و از سوی دیگر همین فناوری موجب آلودگی بیش از پیش محیط زیست و به خطر افتادن سلامت انسان‌ها و انواع گیاه‌هان و حیوانات شده است.
وی با بیان این که با آمدن فناوری‌های نوین نهاد‌های مدنی وسازمان‌های مختلف تحولات زیادی داشته‌اند، خاطرنشان کرد: در گذشته یک دار الاماره بود، یک قاضی برای داوری و یک حکیم برای سلامتی انسان‌ها، اما امروزه یک حکومت دارای سه قوه است که قوه مجریه به تنها دارای صد‌ها سازمان مختلف است.
حجت الاسلام والمسلمین شهریاری ادامه داد: سبک زندگی ما از کم و کیف ارتباط با نهاد‌های مدنی، ملی، بین‌المللی و فراسرزمینی شکل می‌گیرد، چرا که در گذشته ارتباطات به صورت فرد به فرد بوده است اما در جهان مدرن یک نهاد تشکیل شده است و ارتباطات وسیعی با نهاد‌های دیگر ایجاد کرده است.
پرسش‌های جدید، پاسخ‌های جدید می‌طلبد
وی با بیان این که پرسش‌های جدید، پاسخ‌های جدید می‌طلبد، گفت: علما و اندیشمندان امروز ما با تطبیق فروع جدید بر آن اصول و چارچوب‌هایی که قدیم وجود داشته است، باید حرف‌هایی نو بزنند، چرا که پرسش‌ها نو و جدید شده است.
رییس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه با طرح پرسشی عنوان کرد: اموری جهان پیرامون ما را تغییر داده است، آیا فقهِ هزار سال پیش می‌تواند تکلیف ما را در رابطه با این نهاد‌ها مشخص کند، اگر پرسشی در رابطه با حرمت و کراهت و.. یا احکام وضعی مطرح شود، فقیه چه پاسخی در این رابطه دارد؟
وی تأکید کرد: باید اصولی در رابطه با آداب بانکداری، همکاری‌های بین‌المللی، ارتباطات، آداب ورزش و ترافیک که در عصر کنونی رایج شده است، نوشته شود.
مدیر مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم‌اسلامی نور با بیان این که مقررات در برابر سرعت فناوری، لاک پشتی حرکت می‌کند، اظهار داشت: فناوری همیشه جلوتر از قوانین و مقررات از جمله فقه حرکت می‌کند.
این استاد حوزه و دانشگاه عنوان کرد: ما در جهان مدرن زندگی می‌کنیم و مدعی هستیم که فقه تنظیم کننده زندگی ما است. از این رو اگر بنا باشد 80 درصد از زندگی ما هیچ نسبتی با فقه نداشته باشد، معلوم می‌شود که فقه پاسخگو نیست!
وی ابراز داشت: روزگار ما تغییر کرده است، فقها و بزرگان ما اگر می‌خواهند در وسط میدان اجتماع جدید باقی بمانند، باید به این مسائل توجه کنند. باید موضوعات این مسائل را بشناسند، راهکار ارائه دهند و به جوانان و افرادی که می‌خواهند کسب و کار جدید ایجاد کنند، دستور‌العمل‌های جدید بدهند./878/پ۲۰۱/ج