علامه طباطبایی گوهر و صدف دین را توحید می داند

حجت الاسلام محمدرضا مصطفی پور مدیر گروه کلام پژوهشگاه علوم وحیانی معارج در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا، با اشاره به ایام بزرگداشت علامه طباطبایی(ره) به تبیین نظریه گوهر و صدف دین از دیدگاه علامه طباطبایی(ره) پرداخت و عنوان کرد: یکی از مسائلی که در خصوص دین شناسی مطرح شده، مسئله گوهر و صدف دین است.

وی افزود: این مطلب به این معنا است که آیا می توان گفت دین دارای گوهر و صدفی است؛ به گونه ای که اصل و اساس دین، گوهر آن است و آنچه پوشش آن است و آن گوهر را در درون خود پرورش می دهد، به عنوان صدف دین مطرح شود؟.

مدیر گروه کلام پژوهشگاه علوم وحیانی معارج تأکید کرد: این موضوع از مسائلی است که در کشور ما از سوی عده ای روشن‌فکر مطرح شده و مشابه آن در غرب از سوی عده ای از دین شناسان غربی، از جمله هگل در کتاب استقرار شریعت در مذهب مسیح مطرح شده است.

وی با اشاره به حضرت آیت الله جوادی آملی به عنوان یکی از نظریه پردازان در این مسأله ابراز داشت: ایشان در کتاب دین شناسی آن را مطرح می کند و چهار معنا برای گوهر و صدف دین بر می شمرد و در نهایت به انجا می رسد که در اسلام نمی توان از گوهر و صدف دین و تفکیک آن سخن گفت، بلکه همه آموزه های دین گوهرین است و دینداری کامل نیز به پایبندی به همه آموزه های دینی است.

حجت الاسلام مصطفی پور ادامه داد: اما علامه طباطبایی(ره) گوهر دین و دینداری را «توحید» می داند؛ یعنی محور اساسی آموزه های دینی توحید است و دیگر آموزه ها به توحید بر می گردد، به عبارت دیگر، توحید، هم گوهر حکمت نظری دین و جهان بینی است و هم گوهر حکمت عملی به شمار می رود.

وی با تأکید بر این که درباره گوهر و صدف دین مباحث فراوانی قابل طرح است، یادآور شد: این مباحث از قبیل چیستی دین، چیستی گوهر و صدف دین، خاستگاه بحث گوهر و صدف دین، و پرسش هایی از این دست است و اصلا انگیزه های کسانی که این مسئله را مطرح می کنند، چیست؟ و آیا در آموزه های اسلام می توان گوهر و صدف دین را مطرح کرد؟

استاد فلسفه و کلام با بیان این که برخی رابطه گوهر و صدف دین را طولی می دانند، گفت: بدین معنا که آیا صدف دین در ادامه گوهر دین مطرح می شود؟ و مسائلی مانند آن؛ غزالی در کتاب جواهر القرآن به مناسبت مباحثی که در حوزه قرآن مطرح می کند، بحث صدف و لب را مطرح کرده، معتقد است مجموعه علومی که ما از قرآن استفاده می کنیم، بعضی مربوط به صدف قرآن است.

وی اضافه کرد: او معتقد است همین الفاظ ظاهری قرآن و علومی که نشئت گرفته از توجه به الفاظ قرآن است؛ همچون ادبیات، صرف، نحو و مسائل دیگری که در این حوزه اند، یک سلسله علومی هم هست که مربوط به گوهر قرآن است؛ یعنی محتوای قرآن و اینکه قرآن به چه علومی می پردازد؛ یعنی بحث های خداشناسی به معنای عام شامل ذات خدا، صفات خدا، اسمای الهی و افعال الهی و مانند آن، که در واقع حدود ده نوع علم به محتوا و گوهر قرآن مربوط می شود.

حجت الاسلام مصطفی پور با بیان این که از منظر غزالی صدف و لباس قرآن، لغت عربی است که از آن علومی منشعب می گردد، ابراز داشت: مانند علم الأصوات، علم اللغه، علم النحو، علم القرائات و علم التفسير الظاهر؛ او بخشی از علوم را لباب می داند ولی علامه طباطبایی(ره) در این باره نظریات دیگری را مطرح می کند و گوهر دین و دینداری را «توحید» می داند./1330/ت۳۰۲/ج