ضرورت تقویت تعاملات علمی در عرصه بین الملل

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین احمد واعظی امروز در مراسم بزرگداشت «دائره المعارف قرآن کریم و رونمایی از جلد 15 آن» که به همت پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در تالار شیخ طوسی این پژوهشگاه برگزار شد، اظهار داشت: این دائره المعارف که امروز از جلد پانزدهم آن رونمایی می شود، اتمام کار نیست و ادامه خواهد یافت و گمانمان این است که 30 جلد خواهد شد.

وی گفت: اصلی ترین منبع معرفت دینی ما قرآن کریم است و اگر رسول گرامی اسلام(ص) فرمود «إِنِّی تَارِکٌ فِیکُمُ الثَّقَلَیْنِ کِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِی» برای اهل بیت(ع) و رسول الله(ص) منبع معرفت و معارف الهی، قرآن است و آنچه که در احادیث ما از معارف حقه الهیه و شریعت و آداب و اخلاق اسلامی متجلی است، همه برگرفته از مشکات وحی است.

رییس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم تصریح کرد: از اصلی ترین رسالت های حوزه های علمیه، پرداختن به قرآن و استخراج معارف بلند قرانی است.

وی به انجام پروژه های دشوار از سوی مراکز پژوهشی تأکید کرد و افزود: مراکز بزرگ پژوهشی و مؤسسات پژوهشی باید نسبت به کارهایی که معمولاً مشکل و دشوار است، اهتمام بورزند و تک نگاری ها مقدور آحاد افراد محققین است و کارهای جمعی، بزرگ و علمی که متأثر است که یک نفر بخواهد انجام دهد، باید مؤسسات و پژوهشگاه های علمی متکفل این امور باشند، دانش نامه ها، دائره المعارف ها، تفسیرهای قرآن و این گونه کارها اگر توسط مؤسسات تمشیت شود، هم شایسته این مراکز است و هم توانایی پشتیبانی علمی این مراکز را دارند تا بتوانند این کارها را با اتقان بیشتری انجام بگیرد.

حجت الاسلام والمسلمین واعظی اظهار داشت: در پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن که یکی از پژوهشکده های پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی است، کارهای قرآنی زیادی چه در قالب تک نگاری ها و چه در قالب کارهای سترگ علمی مثل تفسیر راهنما، فرهنگ قرآن، اکنون دائره المعارف قرآن کریم و دائره المعارف کودک و نوجوان که چند جلد آن نهایی شده است، صورت گرفته است و اینها بشارت های است که امیدواریم این توفیق در خدمت به قرآن بودن، مستدام باشد.

* بایسته های پژوهش در عرصه قرآن

وی به ضرورت رصد محافل آکادمیک قرآنی مستشرقین تأکید کرد و گفت: نکته اول ضرورت رصد آنچه که مستشرقین و محافل آکادمیک دنیا به ویژه در غرب نسبت به قرآن انجام می دهند، است؛ یکی از ضعف ها در حوزه های علمیه این است که نسبت به آنچه که امروز در محافل آکادمیک قرآن توسط مستشرقین انجام می گیرد، رصد لازم را نداریم و منتظر می مانیم تا اثری چاپ شود و قدری مطالعه می شود و این که به روز باشیم و رصد کنیم و از کارهای علمی که انجام می گیرد، مطلع باشیم، این طور نیست.

* فواید رصد محافل آکادمیک قرآنی مستشرقین

رییس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم تصریح کرد: این رصد کردن دو فایده دارد، یکی این که ما با متدها و روش های جدید تحقیق که آنها اعمال می کنند و با دیدگاه های جدیدی که در زمینه مطالعات قرآنی عرضه می کنند، آشنا می شویم و این نکته آموز است و فارغ از این نتایج، گاهی اوقات متدهای تحقیقی و برجسته کردن برخی از منابعی که مورد غفلت ما بوده و حجم دسترسی هایی که بعضا در منابع خطی و نسخه ها دارند و به یک معنا میراث علمی را در برخی از کشورهای اسلامی غارت کرده اند و در کتابخانه های معظم خود برده اند، عرضه اینها در پژوهش های قرآنی برای ما نکته آموز خواهد بود.

وی افزود: فایده دوم، عدم غافلگیری است؛ گاه اوقات تحقیقات و نوع نگاه آنها کاملا متفاوت و مغایر با قرائت رسمی و سنتی ما از قرآن است و آن نگاهی که در طول قرون و اعصار علمای اسلامی اعم از شیعه و سنی درباره وحی، قرآن، تدوین قرآن و مباحث پیرامون آن داشته اند، به اغراض مختلف دینی و غیردینی نگاه های کاملا مغایر و چالش برانگیزی را مطرح می کنند.

حجت الاسلام والمسلمین واعظی اظهار داشت: اگر به روز باشیم و از آثار در دست تحقیق مطلع باشیم و رصد کنیم، هرگز حوزه ما غافلگیر نمی شود و می تواند واکنش علمی مناسبت و بهنگام در مقابل این نوع نگاه های کاملا متفاوت عرضه کند.

وی گفت: در پژوهشگاه این مسأله را راه اندازی کردیم و عده ای از فضلای زباندان را جمع کردیم و با توجه به تسلطی که به زبان انگلیسی دارند، در کارهای اینچنینی ممحض شوند و رشد و غنای بیشتری پیدا کنند.

* لزوم تقویت تعاملات علمی در عرصه بین المللی

رییس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با بیان این که ضعف ما در تعامل علمی، در حوزه بین الملل است، تصریح کرد: دستاورهای قرآنی و تولیدات خود را با محافل علمی بین المللی و خارج از کشور خود(چه در جهان اسلام و چه در حوزه غرب) به اشتراک علمی نمی گذاریم که این ضعف در وجود دارد و یک تعامل تعریف شده و رو به تزایدی را شاهد نیستیم و باید تحقیقاتی که پیرامون قرآن انجام می گیرد، باید در تعامل علمی به محافل گوناگون علمی رسوخ کند و عرضه شود و این عرضه دستاوردهای قرآن پژوهانه ما در حوزه بین الملل، ضعیف است که باید تقویت شود.

وی مرجعیت علمی قرآن را سومین بایسته پژوهش در عرصه قرآن دانست و افزود: در کلام و نظر قبول داریم و اصرار می ورزیم که قرآن در شاخه های مختلف مطالعات اسلامی باید مرجعیت علمی داشته باشد اما در بحث نظری در این باره این مدل سازی، بحث های روشی و فرهنگ سازی چگونه در علم فقه، کلام و شاخه های مختلف مطالعات اسلامی ما عملاً و به شکل برجسته ای این مرجعیت علمی هویدا شود؟

حجت الاسلام والمسلمین واعظی اظهار داشت: به عنوان مثال در بحث نظام سازی، انواع نظام سازی های اجتماعی، تربیتی، اخلاقی، اقتصادی، سیاسی اسلام و نظامات اجتماعی چگونه می توان برای استخراج نظامات به خدمت قرآن بود و این مرجعیت چگونه تعریف می شود؟ بحث های نظری مهمی اینجا است که بدون بیان احساسی، رویکرد عاطفی و رویکرد علمی چگونه می توان مرجعیت قران را تعریف کرد و چگونه می توان در زمینه این مرجعیت در محیط نخبگانی فرهنگ سازی کرد؟

وی با بیان این که چهارمین بایسته، جدی گرفتن چالش های فکری است که از قِبَل نو اندیشی معاصر اسلامی متوجه قرآن می شود، گفت: برای دوستانی که مطالعاه دارند در زمینه نواندیشی جهان عرب، قرآن پژوهان و نواندیشانی در حوزه شمال آفریقا با رهاوردهایی از ناحیه نواندیشی معاصر اسلامی رو به رو هستیم که مرکز توجه خود را قرآن قرار داده و با طرح مباحث و نگاه هایی متفاوت با نگاه های سنتی و رایج در میان ما، نگاه های جدید را مطرح می کند؛ چه به شکل و اظهار نظرهای کلی و چه متمرکز شدن بر مباحث خاص فقهی که در قرآن آمده با نگرش های متفاوتی که نوع اینها معمولاً مفاهیم و ارزش های دنیای مدرن را و آنچه در بستر مدرنیته اتفاق افتاده، معمولاً تلقی به قبول می کنند و قرائتی از قرآن و آموزپه های قرانی به منظور سازگار کردن معرفت قرآنی با اقتضائات دنیای معاصر عرضه می کنند و اینها چالش های نظری جدی را برای ما مطرح می کند.

رییس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم تصریح کرد: حوزه های علمیه به ویژه قرآن پژوهان بر آن متمرکز شوند و پیشنهاد می شود که برخی از این مباحث می شود که قالب مدخل به خود بگیرد و برخی از این بحث های این چنینی ظرفیت این را دارد که مدخل شود و به شکل خاص به اینها پرداخته شود و اگر مباحث و چالش های این چنینی که برآمده از کارهای مستشرقین و نگاه های نوگرایانه و متفاوت برخی از نواندیشان دینی معاصر است، اگر در قالب مدخل بیاید، چه بسا طراوت این دائره المعارف را بیشتر کند.

* عرضه مناسب دستاوردهای پژوهشی در حوزه مطالعات قرآنی برای عموم جامعه

وی با اشاره به عرضه مناسب دستاوردهای پژوهشی در حوزه مطالعات قرآنی برای عموم جامعه افزود: اگر کار پژوهشی به هر دلیلی خوانده نشود، گویی انجام نگرفته است و اگر ما بذل امکانات کرده و کاری تولید کنیم اما توان و تلاش لازم را به خرج ندهیم که کار ما در لایه های مختلف جامعه خوانده شود، گویی آن کار انجام نگرفته است.

حجت الاسلام والمسلمین واعظی اظهار داشت: ضعف توزیع و عرضه به خصوص در دنیای امروز که فضای مجازی در اختیار ما قرار می دهد، چرا در معرفی آثارمان حتی برای علاقه مندان و نیازمندان دانش ضعف داریم؟

وی به ضرورت تقویت آورده های علمی به اشکال مختلف اشاره و خاطرنشان کرد: علاقه مندان و اهل فضلی در کشور که علاقه مند و تشنه اثری هستند، از انتشار فلان اثر مطلع نیستند و این ضعف باید جبران شود و بایستی آورده علمی خود را به اشکال مختلف به فضاهای عمومی و نخبگانی خود معرفی کنیم و در دسترس قرار دهیم که به بحمد الله در دفتر تبلیغات اسلامی که در کتابخوان همراه پژوهان صورت گرفته که نسخه الکترونیکی آثار تولیدی خود را می گذاریم، چه بسا دسترسی اهل فضل را نسبت به آورده های پژوهشی حوزه محقق کند./۸۲۲/پ۲۰۲/ب۱