آسیب شناسی پژوهش در حوزه
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پژوهش یکی از مهم ترین مؤلفه های تعیین کننده در رشد و بالندگی کشورها محسوب می شود؛ جمهوری اسلامی ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست، اما واقعیت این است که علی رغم اهمیت پژوهش و تاکیدات همیشگی رهبر معظم انقلاب بر این نکته مهم، متاسفانه در کشور ما چندان به این امر مهم بها داده نمی شود و مسؤولان کشور نیز پژوهش را یک امر درجه چندم به حساب می آورند.
ضعف ما در بخش پژوهش حقیقتی روشن است و باید اذعان کنیم فرهنگ پژوهش در ایران همچون کشورهای پیشرفته دنیا وجود ندارد، وقتی فرهنگی وجود نداشته باشد طبیعتا نباید انتظار داشت بودجه کافی نیز برای این امر اختصاص داده شود.
همین نگاه با اندکی ضعف و شدت در حوزه های علمیه نیز ساری و جاری است، تاملی کوتاه در فرمایشات رهبر معظم انقلاب نشان می دهد علی رغم گسترش کمی و کیفی پژوهش های دینی و حوزوی، ما در این عرصه در گام های آغازین قرار داریم و با کاستی ها، چالش ها و آسیب های مختلفی مواجه هستیم.
پیروزی انقلاب اسلامی، رسالت و ماموریت حوزه های علمیه را متحول و بیش از پیش سنگین کرده کرده است.
مقام معظم رهبری در سخنرانی های مختلف ضمن تبیین رابطه متقابل حوزه و نظام اسلامی، از حوزه ها به عنوان خاستگاه و مادر نظام یاد کرده اند؛ طبیعتا نظام اسلامی به عنوان مولود حوزه و روحانیت باید از عقبه تئوریک با مبانی عمیق و دقیق علمی برخوردار باشد و همین مساله مهم نقش آفرینی فعال مراجع، علما، اساتید و طلاب و فضلای حوزه و لزوم مجاهدت علمی آن را دوچندان می کند.
در نوشتار پیش رو سعی داریم مهم ترین آسیب ها و چالش های عرصه پژوهش در حوزه های علمیه را مورد واکاوی قرار دهیم.
لزوم آسیب شناسی پژوهش های حوزوی یکی از مهم ترین مسائلی است که باید دست اندرکاران و مسؤولان حوزه و مراکز حوزوی بدان توجه کنند، نقاط ضعف را شناسایی و برطرف سازند و نقاط قوت را نیز تقویت کنند.
جای خالی نقشه جامع در عرصه پژوهش های حوزوی
نیم نگاهی به فرمایشات رهبر معظم انقلاب و دیگر دلسوزان نظام نشان می دهد که علی رغم توسعه کمی و کیفی به دلیل فقدان نقشه جامع در عرصه پژوهش های حوزوی، تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله ها بسیار است.
نبود هماهنگی مراکز و مؤسسات پژوهشی
در حال حاضر دهها و شاید صدها مرکز و مؤسسه در قم و دیگر شهرهای کشور مشغول فعالیت های پژوهشی هستند و متاسفانه کمترین تعامل، هماهنگی و هم افزایی بین این مراکز وجود ندارد.
عدم هماهنگی مراکز پژوهشی حوزوی موازی کاری و هدر رفت منابع و بودجه های پژوهشی را به دنبال داشته و دارد.
آفت دیگر عدم تعامل نهادها و مراکز پژوهشی این است که بسیاری از عرصه ها و ساحت ها بدون متولی باقی مانده و در برخی عرصه ها نیز به لحاظ کار تحقیقاتی به حد اشباع رسیده ایم.
عدم حمایت از پژوهشگران
یکی دیگر از مشکلات جدی در مسیر پژوهش های حوزه، رها بودن پژوهشگران و نخبگان این عرصه است. متاسفانه در حال حاضر از نخبگان حوزوی حمایت چندانی صورت نمی گیرد و بسیاری از سرمایه ها و استعدادهای درخشان و برتر حوزه به دلیل تنگناها و مشکلات اقتصادی به کارها و فعالیت های جانبی روی می آورند و به یک معنا شاهد مهره سوزی در حوزه هستیم.
به نظر می رسد که اگر مدیران حوزه همین امروز به فکر علاج این مشکل نیفتند و نتوانند استعدادها و نخبگان خود را شناسایی، جذب و حمایت کنند نباید دیگران را ملامت کنند.
لزوم کاربردی سازی پژوهش ها
اگر منصفانه و واقع بینانه نگاه کنیم به این نکته پی خواهیم برد که علی رغم محدودیت های مالی و هجمه های صورت گرفته به حوزه و روحانیت، حوزه های علمیه همواره تلاش کرده تا در جهت حل و پاسخگویی به مسائل مبتلابه جامعه اسلامی گام بردارند؛ اما همچنان کاستی ها در این مسیر فراوان به چشم می خورد و به نظر می رسد باید برای جهت دهی پژوهش ها به سمت نیازهای روز جامعه و کشور برنامه ریزی دقیق تری صورت گیرد و مشوق های لازم در اختیار صاحبان پژوهش های کاربردی قرار داده شود.
ضعف اطلاع رسانی نهاد حوزه
علی رغم حجم انبوه دستاوردهای پژوهشی و علمی گسترده در حوزه های علمیه و نهاد روحانیت، متاسفانه جامعه و حتی نخبگان مراکز علمی نیز از این فعالیت ها اطلاعی ندارند و حوزه نتوانسته است در عرضه و اطلاع رسانی این دستاوردها به خوبی عمل کند و سوگمندانه باید گفت بخش های اطلاع رسانی وابسته به مرکز مدیریت حوزه های علمیه و دیگر مراکز و مؤسسات حوزوی در این زمینه نمره قابل قبولی دریافت نمی کنند.
شاید هفته ای در حوزه علمیه قم نباشد که نشست ها و میزگردهای تخصصی با موضوعات مرتبط با مسائل روز جامعه اسلامی از جمله اقتصاد، بانکداری، معضلات اجتماعی، سبک زندگی و دیگر موضوعات نوپدید برگزار نشود؛ اما متاسفانه ضعف اطلاع رسانی در نهاد حوزه و مراکز حوزوی سبب شده که این اخبار و رخدادها بازتاب چندانی در جامعه نخبگانی، علمی و رسانه ای پیدا نکند.
با روی کار آمدن آیت الله اعرافی در راس مدیریتی حوزه های علمیه انتظار می رفت تا در بخش اطلاع رسانی شاهد تحول خوبی باشیم؛ انتخاب حجت الاسلام والمسلمین رفعتی به عنوان سخنگوی مرکز مدیریت حوزه های علمیه نیز این امیدواری ها را بیشتر کرد اما مسائل اداری و بروکراسی های موجود امکان اطلاع رسانی دقیق و گسترده را از حجم انبوه فعالیت های علمی، پژوهشی و تحقیقاتی سلب کرده است.
به نظر می رسد وقت آن رسیده است که حوزه های علمیه و مراکز و مؤسسات وابسته بیش از پیش اهمیت اطلاع رسانی را درک کنند و با در پیش گرفتن روش های بهتر و تعامل مطلوب با اصحاب رسانه گرد و غبار مظلومیت از چهره حوزه ها بزدایند. /924/ی۷۰۳/ج