انقلاب اسلامی در روستاهای بوشهر
پژوهش های متعددی باید درباره نقش روستاییان در انقلاب اسلامی ایران انجام شود تا این نکته را روشن کنند که انقلاب ایران، انقلابی صرفاً شهری نبود.
به گزارش خبرگزاری رسا، تاریخ اجتماعی می‌کوشد نقش مؤلفه‌های مختلف در شکل گیری و حدوث رویداد‌ها را توصیف و بررسی کند. از این رو طبقات اجتماعی و نقش آن‌ها در حدوث و وقوع رویداد‌های تاریخ مورد علاقه پژوهشگران تاریخ اجتماعی است. این رویکرد چیزی فراتر از علائق مورخان سنتی است که می‌کوشیدند تاریخ را در انحصار طبقات و گروه‌های خاص قرار دهند. بسیاری از گروه‌هایی که در روایت‌های مورخان سنتی نادیده گرفته می‌شدند، اکنون مورد علاقه پژوهشگران تاریخ اجتماعی هستند. این گروه‌ها عرصه وسیعی از روستاییان و قبایل کوچنده تا پیشه وران و اصناف شهری را شامل می‌شوند.
بی گمان پیروزی انقلاب اسلامی مردم ایران در بهمن ۱۳۵۷ به رهبری حضرت امام خمینی (ره)، نتیجه کوشش اقشار و اصناف مختلف مردم ایران بود. این انقلاب را نه می‌توان به شهر، ناحیه و جغرافیای خاصی منسوب کرد و نه می‌توان آن را نتیجه مبارزات گروه و قشر خاصی شمرد. این انقلاب به راستی انقلابی مردمی بود. جغرافیای حدوث این رویداد سترگ پهنه جغرافیایی ایران بود و اصناف و گروه‌های مختلف مردم از مرکز کشور تا مرز‌های جغرافیایی آن در پیشبرد مبارزات انقلابی نقش داشتند. بازسازی و به دست دادن تصویری از تاریخ انقلاب اسلامی محدود به جغرافیا و قشر خاصی نیست. نوشتار حاضر می‌کوشد با توجه به تجربه‌های پژوهشگران تاریخ اجتماعی به بازسازی بخشی از مبارزات مردم بوشهر در انقلاب اسلامی بپردازد. نویسنده کوشیده است نقش روستاییان در این رویداد‌ها را بازسازی کند تا بستری مناسب برای فهم نقش روستاییان در انقلاب اسلامی مردم ایران را فراهم کند. پژوهش‌های متعددی باید درباره نقش روستاییان در انقلاب اسلامی ایران انجام شود تا این نکته را روشن کنند که انقلاب ایران، انقلابی صرفاً شهری نبود. نوشتار پیش رو بخش اول پژوهش سند محوری است که نقش روستاییان بوشهر در انقلاب اسلامی ایران (از ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۶) را به توصیف و بررسی نشسته است.
اسناد
برای تدوین این نوشتار بیش از بیست سند برجای مانده از ساواک مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. بیشتر این اسناد نتیجه مکاتبات ژاندارمری و ساواک [۱]، منابع ژاندارمری [۲]، و بخشی دیگر محصول مکاتبات داخلی ساواک [۳]است. یکی از اسناد از سوی پایگاه ششم شکاری تهیه شده است. تهیه کننده یا تهیه کنندگان گزارش، گرایش‌های انقلابی نزد اهالی بارگاهی را به شکل مصاحبه غیرمحسوس به دست آورده اند. اطلاعات بیشتر نیز به هنگام شرکت اهالی ده بارگاهی در مجلس ختمی که در ده کلل برگزار شده، به دست آمده است. [۴]گزارش‌های مربوط به فعالیت شهید ابوتراب عاشوری، بیشتر در محیط شهری و توسط مأمورین شهربانی و ساواک تولید شده اند. [۵]اسناد این پژوهش درکتاب"انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر" و کتاب"شهید حجت الاسلام و المسلمین شیخ ابوتراب عاشوری به روایت اسناد ساواک" منتشر شده اند. اسناد یاد شده دارای ضمیمه یا ضمائم بوده اند که در بایگانی‌های برجای مانده از ساواک نشانی از آن‌ها در دست نیست. تصاویر بیشتر این اسناد به ضمیمه نوشتار حاضر آمده است.
موقعیت اداری بوشهر
اسنادی که مبنای پژوهش حاضر قرار گرفته اند، محدوده جغرافیایی استان بوشهر امروزی را پوشش می‌دهند. استان بوشهر امروزی، از ۱۳۱۶ تا ۱۳۳۹ بخشی از استان فارس (به مرکزیت شیراز) به شمار می‌آمد. در سال ۱۳۳۹ فرمانداری کل بنادر و جزایر خلیج فارس (با مرکزیت بوشهر) از استان فارس جدا شد. در اسناد سال‌های ۱۳۴۴ و ۱۳۴۵ از ساواک جزایر و بنادر (بنادر و جزایر) خلیج فارس [۶]و ساواک خلیج فارس (ساواک فرمانداری کل بنادر و جزایر خلیج فارس) [۷]یاد شده است. این فرمانداری کل دارای ۲۷۶۵۳ کیلومتر مربع مساحت، از جانب شمال به استان‌های خوزستان و فارس، از مشرق به استان فارس و از جنوب و مغرب به خلیج فارس محدود می‌شد. در سرشماری عمومی نفوس و مسکن (آبان ماه سال ۱۳۴۵)، فرمانداری کل بنادر و جزایر خلیج فارس (جمعیت ۲۵۱.۹۲۱ نفر) دارای دو شهرستان بندر بوشهر (۱۷۵.۹۹۱ نفر) و شهرستان دشتستان (۷۵.۹۳۰ نفر) و چهار کانون جمعیتی بین ۵.۰۰۰ تا ۲۵.۰۰۰ نفر (بوشهر: ۲۳.۵۴۷ نفر، برازجان: ۲۰۳۵۷ نفر، خارک:۵.۴۶۴ نفر، بندر دیلم:۵.۲۵۵ نفر) بود. جمعیت مناطق کمتر از ۵.۰۰۰ نفر یعنی مناطق روستایی ۱۹۷.۲۹۸ نفر بود. این آمار نشان می‌دهد که بیش از ۷۸% مردم فرمانداری کل بوشهر در روستا‌ها زندگی می‌کردند. در این سرشماری ۹۹.۵% مردم این فرمانداری کل، مسلمان بوده و میزان باسوادی در آن ۴۰.۹۱۶ نفر (معادل ۳ / ۲۱% جمعیت ۷ سال به بالا؛ ۱۸.۱۶۴ نفر در مناطق شهری و ۲۲.۷۵۲ نفر در مناطق روستایی) بوده است. [۸]در اسناد سال ۱۳۴۶، ۱۳۴۷ و ۱۳۴۹ از ساواک بنادر و جزایر خلیج فارس، گاه با افزودن نام (بوشهر) سخن رفته است. [۹]در اسناد سال‌های ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۲ از ساواک فرمانداری کل بنادر (ساواک بنادر و جزایر خلیج فارس)، ساواک فرمانداری کل بوشهر و ساواک فرمانداری کل بنادر جنوب یاد شده است. [۱۰]جایگاه اداری فرمانداری کل بوشهر در سال ۱۳۵۲ به استان بوشهر (با مرکزیت شهرستان بوشهر) ارتقا پیدا کرد. [۱۱]در اسناد اواخر سال ۱۳۵۲ از ساواک استان بوشهر (به ریاست سلیمی؛ احتمالاً به عنوان اولین رئیس ساواک استان بوشهر) یاد شده است. [۱۲]در سرشماری عمومی نفوس و مسکن (آبان ماه ۱۳۵۵) مساحت استان نسبت به سرشماری عمومی نفوس و مسکن (آبان ماه ۱۳۴۵) یعنی دوره فرمانداری کل تغییری نکرده بود. در این سال، استان بوشهر دارای ۲ شهرستان شامل ده بخش و ۳۲ دهستان بود. در این سال میزان جمعیت باسواد استان (شش ساله به بالا) به ۳۹% رسیده بود. از ۳۳ هزار جمعیت باسواد این استان، ۱۲.۵۵۱ نفر در روستا‌ها می‌زیستند. حال آن که در ۱۰ سال قبل این آمار عدد ۲۲.۷۵۲ نفر را نشان می‌داد. [۱۳]اکنون با گذشت ده سال این آمار با کاهش ده هزار نفری نیز مواجه بود. احتمالاً دلیل این وضعیت را باید در مهاجرت روستاییان به شهر‌ها و ارتقای برخی مراکز جمعیتی به شهر، جستجو کرد.
برای درک وضعیت جغرافیایی استان بوشهر (در سال ۱۳۵۵) به نقشه شماره یک این نوشتار رجوع کنید. در نقشه‌های شماره دو و سه، نقشه دو شهرستان بندر بوشهر و شهرستان دشتستان (برازجان) به تفکیک دهستانها، نقاط شهری و نقاط بین ۲.۰۰۰ تا ۵.۰۰۰ جمعیت مشخص شده اند. در جدول شماره یک نیز اطلاعات آماری مربوط به جمعیت این استان بر حسب جنس و تعداد خانوار در مناطق شهری و روستایی آمده است.
روستا‌ها (جامعه مورد مطالعه)
روستا‌ها از نظر بافت و تعداد جمعیت، تنوع و پیچیدگی، موقعیت جغرافیایی و مسائل دیگر دقیقاً مانند هم نیستند. روستا‌هایی که به شهر‌ها نزدیک هستند یا بر سر راه‌های ارتباطی و کرانه‌ها قرار دارند شرایط ویژه‌ای دارند. این روستا‌ها در مسیر انتقال اخبار و اطلاعات قرار دارند و نسبت به روستاهای دورافتاده از راه‌های ارتباطی و مراکز شهر‌ها متفاوت هستند. کثرت رفت و آمد‌ها بر افزایش جمعیت و تنوع و پیچیدگی ساختار جوامع روستایی مؤثر است. رشد جمعیت نیز خود باعث پدید آمدن مشاغل و امکانات فرهنگی می‌شود. این روستا‌ها معمولا دارای مدرسه، مسجد و برخی پایگاه‌ها و مؤسسات فکری و تمدنی هستند.
این گونه روستا‌ها نسبت به سایر روستا‌ها در پیوند بیشتری با تحولات شهر‌ها و جوامع اطراف هستند. وجود اماکن و مؤسسات فرهنگی و تمدنی (مسجد، حسینیه، مدرسه و.)، قرار داشتن بر سر راه‌های تجاری یا سرپل‌های ارتباطی امکان درگیر شدن با تحولات جوامع اطراف و پیوند خوردن با آن‌ها را برای چنین روستا‌هایی فراهم می‌کنند. چنین روستا‌هایی خود می‌توانند به آرامی روستا‌ها و قراء پیرامونی خود را تحت تأثیر قرار دهند. روستا‌هایی که در اسناد ساواک مورد توجه مأموران حکومتی (ژاندارمری و ساواک) قرار گرفته اند، بی گمان اولاً در دسترس مأموران- به ویژه ژاندارمری- بوده اند، ثانیاً احتمالاً نزدیک مراکز شهری بوده و بر سر راه‌های ارتباطی قرار داشته اند، ثالثاً دارای مؤسسات فرهنگی و تمدنی، چون مسجد، حسینیه، هیئت‌های مذهبی، مدرسه و .. بوده اند. نام برخی از روستاهای بوشهر که در اسناد آمده چنین است:
قریه محمد عامری [۱۴]ده مال قائد [۱۵]قریه شهنیا (از توابع بند دیر) [۱۶]دهگانه (بین برازجان و گناوه) [۱۷]خیارزار (برازجان) [۱۸]ده کهنه (برازجان) با سه هزار نفر جمعیت [۱۹]بنار قائد (برازجان) [۲۰]ده قاید (برازجان) [۲۱]بهرام آباد [۲۲]بارگاهی (سه کیلومتری شمال برازجان) [۲۳]کلل (جاده گناوه) [۲۴]اراده نویسنده در انتخاب این روستا‌ها نقشی نداشته است؛ بلکه آگاهی‌های موجود در اسناد این امکان را به ما می‌دهند که فعالیت‌های انقلابی در روستاهای یاد شده را بررسی کنیم. بخشی از فعالیت‌های انقلابی در روستا‌ها از دید مأموران حکومتی پنهان مانده است. این پنهان ماندن از سویی نتیجه رعایت احتیاط از جانب انقلابیون و از سوی دیگر نتیجه عدم اشراف منابع امنیتی و انتظامی به فعالیت‌های انقلابیون در روستاهاست. وسعت مناطق روستایی و پراکندگی روستا‌ها عملاً هر گونه سلطه و اشراف امنیتی بر این حوزه را ناممکن می‌نمود.
نیرو‌های فعال انقلابی
با مطالعه این اسناد می‌توان گفت برخی گروه‌ها در گستراندن فعالیت‌های انقلابی در روستاهای استان بوشهر نقش اساسی داشته اند. روحانیون، معلمان و دانشجویان نقشی اساسی را در آگاه سازی مردم روستایی و پیوند دادن آن‌ها با انقلاب اسلامی ایفا کرده اند. در این اسناد هر گاه از فعالیتی انقلابی در روستاهای استان بوشهر سخن می‌رود، می‌توان نقش این گروه‌ها را مشاهده کرد.
اسناد برجای مانده از ساواک، اعتقاد و پایبندی مردم به رهبری حضرت امام خمینی (ره) را به وضوح نشان می‌دهند. شبکه‌ای از روحانیون در سراسر ایران، دستورها، پیام‌ها و اعلامیه‌های آن حضرت را به مردم می‌رساندند و انقلاب اسلامی را در سراسر کشور به پیش می‌بردند. پایبندی مردم به رهبری حضرت امام خمینی (ره) و آرمان‌های ایشان را می‌توان در شعار‌های انقلابی دید. مردم در تظاهرات و راه پیماییها، رهبری حضرت امام خمینی (ره)، ایجاد حکومت اسلامی و سقوط رژیم شاهنشاهی را فریاد می‌زدند.
روحانیون عناصر آگاهی بخشی بودند که پیام انقلاب را به روستا‌ها می‌بردند. شیخ معلمی فعالیت‌ها خود را به روستاهای منطقه (روستای دهگانه، بین برازجان و گناوه) گسترش داده بود. [۲۵]دو برادر روحانی به نامهای شیخ علی و شیخ احمد محدث اهل بندر ریگ، در گستراندن پیام انقلاب به دهکهنه برازجان نقشی اساسی داشتند. برخی از روحانیون در دو فضای شهری و روستایی مبارزات انقلابی را به پیش می‌بردند. [۲۶]فعالیت‌های انقلابی شیخ ابوتراب عاشوری در برخی روستاهای منطقه نمونه دیگری از تلاش‌های هدفمند و آگاهانه روحانیون را نشان می‌دهد. [۲۷]راه اندازی هیئت‌های مذهبی، برگزاری جلسات مذهبی [۲۸]به ویژه در مناسبت‌های مذهبی (مانند ماه صفر، ایام فاطمیه (س) و..) و اعزام مبلغان آگاه از فعالیت‌های روحانیون برای گسترش پیام انقلاب به روستا‌ها بود. [۲۹]آن‌ها در ایام و مناسبت‌های مذهبی به روستا‌ها می‌رفتند [۳۰]و با استفاده از مساجد و منبر‌های روستایی [۳۱]به انتقاد از اوضاع کشور (مانند اوضاع فرهنگی، برنامه‌های رادیو و تلویزیون) [۳۲]و سیاست‌های حکومت پهلوی می‌پرداختند. روحانیون انقلابی می‌کوشیدند مردم روستا‌ها را از همکاری با مأموران دولتی به ویژه در اجرای اصلاحات مورد نظر رژیم (انقلاب سفید یا انقلاب شاه و ملت) و شرکت در انتخابات بازدارند [۳۳]یا مردم را به بستن حسابهایشان در برخی بانک‌ها تشویق کنند. [۳۴]انتقادات و آگاه سازی‌های انقلابی در گزارش‌های مأموران امنیتی به گونه بدگویی نسبت به حکومت، تحریک مردم علیه دولت و رژیم شاهنشاهی، تبلیغات مضره و اغوا و گمراهی مردم توصیف شده اند. [۳۵]این روحانیون بخشی از شبکه روحانیون انقلابی بودند که سرتاسر کشور را زیر نفوذ خود داشت. روحانیون انقلابی که در این اسناد به آن‌ها اشاره شده با شهر‌های مجاور و مراکز جمعیتی بزرگتر منطقه در ارتباط بودند. [۳۶]برخی از آن‌ها به ویژه با حوزه علمیه قم در ارتباط بودند [۳۷]و اخبار و پیام‌های انقلاب را در منطقه منتشر می‌کردند.
برخی گزارش‌ها به فعالیت‌های روحانیون در گردآوری سهم امام (وجوه شرعیه) توسط روحانیون اشاره دارند. بخشی از این وجوه پس از گردآوری صرف امور خیریه (مانند ساختن آب انبار، مسجد و ..) می‌شد؛ بنابراین گزارش‌ها بخشی دیگر از این وجوه به نجف اشرف و خدمت حضرت امام خمینی (ره) ارسال می‌شد. رژیم این فعالیت‌ها را به شدت تحت نظر داشت. مأموران رژیم می‌کوشیدند برخی عناصر محلی را علیه این روحانیون تحریک کنند و با طرح شکایت از جانب آن‌ها یا سایر اهالی، مقدمات اداری برای برخورد با این دسته از روحانیون را فراهم آورند. [۳۸]بخشی از تاریخ انقلاب اسلامی در روستا‌ها با فعالیت انقلابی معلمین و آموزگاران روستایی پیوند خورده است. [۳۹]یکی از وجوه بارز زندگی معلمان روستایی که مورد توجه ساواک بود، اعتقادات مذهبی و گرایش‌های انقلابی آن‌ها بود. [۴۰]معلمین روستایی به دلیل داشتن تحصیلات و ارتباط با مراکز شهری از آگاهی انقلابی برخوردار بودند. بخشی از تلاش معلمان انقلابی متوجه آگاه کردن دانش آموزان بود. [۴۱]این تلاش‌ها وقتی به ثمر می‌نشست که آموزگاران و معلمان روستایی در کنار روحانیون، دانشجویان و دیگر گروه‌های انقلابی در روستا‌ها فعالیت می‌کردند. [۴۲]دانشجویان و فارغ التحصیلان دانشگاهی نیز پیام آوران آگاهی انقلابی به درون روستا‌ها بودند. نادر فریدونی ساکن قریه خیارزار برازجان که فعالیت‌های او مورد توجه مأموران ساواک قرار گرفته بود، تلاش می‌کرد جوانان روستایی را به مبارزات انقلابی دعوت کند. به گزارش مأموران حکومتی وی "صحبت‌های غیرمعقول و خلاف مصالح مملکت" می‌کرد و"شعر‌های انتقادی"می خواند. [۴۳]فعالیت‌های انقلابی محدود به قشر یا گروه خاصی نبود. اسناد موجود از فعالیت‌های کشاورزان و بنایان روستایی نیز یاد کرده اند. [۴۴]گاه تعداد افراد شرکت کننده در یک جلسه به چهل نفر می‌رسید. البته گاه پیشه یا وابستگی‌های صنفی و حرفه‌ای افراد توصیف نشده و تنها به نام افراد روستایی اشاره شده است. [۴۵]پیشوند حاج و کربلائی در نام بر خی افراد احتمالاً نشانه جایگاه و اعتقادات مذهبی افراد انقلابی است. [۴۶]وابستگی‌های خانوادگی نیز در گسترش و پذیرش دعوت انقلاب مؤثر فرض شده است. برخی اسناد به پیشینه فعالیت‌های انقلابی در برخی خانواده‌های روستایی خبر می‌دهند. خانواده باقرنژاد در ده کهنه نمونه‌ای از خانواده‌های انقلابی اهل روستاست. در حالی که فرزند خانواده به دلیل فعالیت‌های انقلابی در تهران زندانی بود، پدر خانواده در کار گسترش پیام انقلاب در روستا بود. [۴۷]فعالیت‌های برادران حسینی در روستای بنار قائد نمونه‌ای دیگر از فعالیت‌های انقلابی (به شکل خانوادگی) در این منطقه است. [۴۸]بخش دیگری از چگونگی ارتباط روستاییان با انقلاب در پیوند و نزدیکی آن‌ها با شیخ ابوتراب عاشوری بروز پیدا کرده است. حاج سید احمد هاشمی زمیندار و مالک منطقه به شیخ ابوتراب کمک مالی می‌کرد. وی خانه و زمین در سنگی جدید یا محله سید‌های شهر بوشهر در اختیار شهید عاشوری گذاشت و با شیخ رابطه‌ای گرم و خانوادگی داشت. از سوی دیگر روستاییان عالی چنگی و روستاهای مربوط به حوزه فعالیت شیخ ابوتراب با وی رفت و آمد داشتند. [۴۹]
بی گمان پیروزی انقلاب اسلامی مردم ایران در بهمن ۱۳۵۷ به رهبری حضرت امام خمینی (ره)، نتیجه کوشش اقشار و اصناف مختلف مردم ایران بود. این انقلاب را نه می‌توان به شهر، ناحیه و جغرافیای خاصی منسوب کرد و نه می‌توان آن را نتیجه مبارزات گروه و قشر خاصی شمرد. این انقلاب به راستی انقلابی مردمی بود. جغرافیای حدوث این رویداد سترگ پهنه جغرافیایی ایران بود و اصناف و گروه‌های مختلف مردم از مرکز کشور تا مرز‌های جغرافیایی آن در پیشبرد مبارزات انقلابی نقش داشتند. بازسازی و به دست دادن تصویری از تاریخ انقلاب اسلامی محدود به جغرافیا و قشر خاصی نیست. نوشتار حاضر می‌کوشد با توجه به تجربه‌های پژوهشگران تاریخ اجتماعی به بازسازی بخشی از مبارزات مردم بوشهر در انقلاب اسلامی بپردازد. نویسنده کوشیده است نقش روستاییان در این رویداد‌ها را بازسازی کند تا بستری مناسب برای فهم نقش روستاییان در انقلاب اسلامی مردم ایران را فراهم کند. پژوهش‌های متعددی باید درباره نقش روستاییان در انقلاب اسلامی ایران انجام شود تا این نکته را روشن کنند که انقلاب ایران، انقلابی صرفاً شهری نبود. نوشتار پیش رو بخش اول پژوهش سند محوری است که نقش روستاییان بوشهر در انقلاب اسلامی ایران (از ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۶) را به توصیف و بررسی نشسته است.
اسناد
برای تدوین این نوشتار بیش از بیست سند برجای مانده از ساواک مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. بیشتر این اسناد نتیجه مکاتبات ژاندارمری و ساواک [۱]، منابع ژاندارمری [۲]، و بخشی دیگر محصول مکاتبات داخلی ساواک [۳]است. یکی از اسناد از سوی پایگاه ششم شکاری تهیه شده است. تهیه کننده یا تهیه کنندگان گزارش، گرایش‌های انقلابی نزد اهالی بارگاهی را به شکل مصاحبه غیرمحسوس به دست آورده اند. اطلاعات بیشتر نیز به هنگام شرکت اهالی ده بارگاهی در مجلس ختمی که در ده کلل برگزار شده، به دست آمده است. [۴]گزارش‌های مربوط به فعالیت شهید ابوتراب عاشوری، بیشتر در محیط شهری و توسط مأمورین شهربانی و ساواک تولید شده اند. [۵]اسناد این پژوهش درکتاب"انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر" و کتاب"شهید حجت الاسلام و المسلمین شیخ ابوتراب عاشوری به روایت اسناد ساواک" منتشر شده اند. اسناد یاد شده دارای ضمیمه یا ضمائم بوده اند که در بایگانی‌های برجای مانده از ساواک نشانی از آن‌ها در دست نیست. تصاویر بیشتر این اسناد به ضمیمه نوشتار حاضر آمده است.
موقعیت اداری بوشهر
اسنادی که مبنای پژوهش حاضر قرار گرفته اند، محدوده جغرافیایی استان بوشهر امروزی را پوشش می‌دهند. استان بوشهر امروزی، از ۱۳۱۶ تا ۱۳۳۹ بخشی از استان فارس (به مرکزیت شیراز) به شمار می‌آمد. در سال ۱۳۳۹ فرمانداری کل بنادر و جزایر خلیج فارس (با مرکزیت بوشهر) از استان فارس جدا شد. در اسناد سال‌های ۱۳۴۴ و ۱۳۴۵ از ساواک جزایر و بنادر (بنادر و جزایر) خلیج فارس [۶]و ساواک خلیج فارس (ساواک فرمانداری کل بنادر و جزایر خلیج فارس) [۷]یاد شده است. این فرمانداری کل دارای ۲۷۶۵۳ کیلومتر مربع مساحت، از جانب شمال به استان‌های خوزستان و فارس، از مشرق به استان فارس و از جنوب و مغرب به خلیج فارس محدود می‌شد. در سرشماری عمومی نفوس و مسکن (آبان ماه سال ۱۳۴۵)، فرمانداری کل بنادر و جزایر خلیج فارس (جمعیت ۲۵۱.۹۲۱ نفر) دارای دو شهرستان بندر بوشهر (۱۷۵.۹۹۱ نفر) و شهرستان دشتستان (۷۵.۹۳۰ نفر) و چهار کانون جمعیتی بین ۵.۰۰۰ تا ۲۵.۰۰۰ نفر (بوشهر: ۲۳.۵۴۷ نفر، برازجان: ۲۰۳۵۷ نفر، خارک:۵.۴۶۴ نفر، بندر دیلم:۵.۲۵۵ نفر) بود. جمعیت مناطق کمتر از ۵.۰۰۰ نفر یعنی مناطق روستایی ۱۹۷.۲۹۸ نفر بود. این آمار نشان می‌دهد که بیش از ۷۸% مردم فرمانداری کل بوشهر در روستا‌ها زندگی می‌کردند. در این سرشماری ۹۹.۵% مردم این فرمانداری کل، مسلمان بوده و میزان باسوادی در آن ۴۰.۹۱۶ نفر (معادل ۳ / ۲۱% جمعیت ۷ سال به بالا؛ ۱۸.۱۶۴ نفر در مناطق شهری و ۲۲.۷۵۲ نفر در مناطق روستایی) بوده است. [۸]در اسناد سال ۱۳۴۶، ۱۳۴۷ و ۱۳۴۹ از ساواک بنادر و جزایر خلیج فارس، گاه با افزودن نام (بوشهر) سخن رفته است. [۹]در اسناد سال‌های ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۲ از ساواک فرمانداری کل بنادر (ساواک بنادر و جزایر خلیج فارس)، ساواک فرمانداری کل بوشهر و ساواک فرمانداری کل بنادر جنوب یاد شده است. [۱۰]جایگاه اداری فرمانداری کل بوشهر در سال ۱۳۵۲ به استان بوشهر (با مرکزیت شهرستان بوشهر) ارتقا پیدا کرد. [۱۱]در اسناد اواخر سال ۱۳۵۲ از ساواک استان بوشهر (به ریاست سلیمی؛ احتمالاً به عنوان اولین رئیس ساواک استان بوشهر) یاد شده است. [۱۲]در سرشماری عمومی نفوس و مسکن (آبان ماه ۱۳۵۵) مساحت استان نسبت به سرشماری عمومی نفوس و مسکن (آبان ماه ۱۳۴۵) یعنی دوره فرمانداری کل تغییری نکرده بود. در این سال، استان بوشهر دارای ۲ شهرستان شامل ده بخش و ۳۲ دهستان بود. در این سال میزان جمعیت باسواد استان (شش ساله به بالا) به ۳۹% رسیده بود. از ۳۳ هزار جمعیت باسواد این استان، ۱۲.۵۵۱ نفر در روستا‌ها می‌زیستند. حال آن که در ۱۰ سال قبل این آمار عدد ۲۲.۷۵۲ نفر را نشان می‌داد. [۱۳]اکنون با گذشت ده سال این آمار با کاهش ده هزار نفری نیز مواجه بود. احتمالاً دلیل این وضعیت را باید در مهاجرت روستاییان به شهر‌ها و ارتقای برخی مراکز جمعیتی به شهر، جستجو کرد.
برای درک وضعیت جغرافیایی استان بوشهر (در سال ۱۳۵۵) به نقشه شماره یک این نوشتار رجوع کنید. در نقشه‌های شماره دو و سه، نقشه دو شهرستان بندر بوشهر و شهرستان دشتستان (برازجان) به تفکیک دهستانها، نقاط شهری و نقاط بین ۲.۰۰۰ تا ۵.۰۰۰ جمعیت مشخص شده اند. در جدول شماره یک نیز اطلاعات آماری مربوط به جمعیت این استان بر حسب جنس و تعداد خانوار در مناطق شهری و روستایی آمده است.
روستا‌ها (جامعه مورد مطالعه)
روستا‌ها از نظر بافت و تعداد جمعیت، تنوع و پیچیدگی، موقعیت جغرافیایی و مسائل دیگر دقیقاً مانند هم نیستند. روستا‌هایی که به شهر‌ها نزدیک هستند یا بر سر راه‌های ارتباطی و کرانه‌ها قرار دارند شرایط ویژه‌ای دارند. این روستا‌ها در مسیر انتقال اخبار و اطلاعات قرار دارند و نسبت به روستاهای دورافتاده از راه‌های ارتباطی و مراکز شهر‌ها متفاوت هستند. کثرت رفت و آمد‌ها بر افزایش جمعیت و تنوع و پیچیدگی ساختار جوامع روستایی مؤثر است. رشد جمعیت نیز خود باعث پدید آمدن مشاغل و امکانات فرهنگی می‌شود. این روستا‌ها معمولا دارای مدرسه، مسجد و برخی پایگاه‌ها و مؤسسات فکری و تمدنی هستند.
این گونه روستا‌ها نسبت به سایر روستا‌ها در پیوند بیشتری با تحولات شهر‌ها و جوامع اطراف هستند. وجود اماکن و مؤسسات فرهنگی و تمدنی (مسجد، حسینیه، مدرسه و.)، قرار داشتن بر سر راه‌های تجاری یا سرپل‌های ارتباطی امکان درگیر شدن با تحولات جوامع اطراف و پیوند خوردن با آن‌ها را برای چنین روستا‌هایی فراهم می‌کنند. چنین روستا‌هایی خود می‌توانند به آرامی روستا‌ها و قراء پیرامونی خود را تحت تأثیر قرار دهند. روستا‌هایی که در اسناد ساواک مورد توجه مأموران حکومتی (ژاندارمری و ساواک) قرار گرفته اند، بی گمان اولاً در دسترس مأموران- به ویژه ژاندارمری- بوده اند، ثانیاً احتمالاً نزدیک مراکز شهری بوده و بر سر راه‌های ارتباطی قرار داشته اند، ثالثاً دارای مؤسسات فرهنگی و تمدنی، چون مسجد، حسینیه، هیئت‌های مذهبی، مدرسه و .. بوده اند. نام برخی از روستاهای بوشهر که در اسناد آمده چنین است:
قریه محمد عامری [۱۴]ده مال قائد [۱۵]قریه شهنیا (از توابع بند دیر) [۱۶]دهگانه (بین برازجان و گناوه) [۱۷]خیارزار (برازجان) [۱۸]ده کهنه (برازجان) با سه هزار نفر جمعیت [۱۹]بنار قائد (برازجان) [۲۰]ده قاید (برازجان) [۲۱]بهرام آباد [۲۲]بارگاهی (سه کیلومتری شمال برازجان) [۲۳]کلل (جاده گناوه) [۲۴]اراده نویسنده در انتخاب این روستا‌ها نقشی نداشته است؛ بلکه آگاهی‌های موجود در اسناد این امکان را به ما می‌دهند که فعالیت‌های انقلابی در روستاهای یاد شده را بررسی کنیم. بخشی از فعالیت‌های انقلابی در روستا‌ها از دید مأموران حکومتی پنهان مانده است. این پنهان ماندن از سویی نتیجه رعایت احتیاط از جانب انقلابیون و از سوی دیگر نتیجه عدم اشراف منابع امنیتی و انتظامی به فعالیت‌های انقلابیون در روستاهاست. وسعت مناطق روستایی و پراکندگی روستا‌ها عملاً هر گونه سلطه و اشراف امنیتی بر این حوزه را ناممکن می‌نمود.
نیرو‌های فعال انقلابی
با مطالعه این اسناد می‌توان گفت برخی گروه‌ها در گستراندن فعالیت‌های انقلابی در روستاهای استان بوشهر نقش اساسی داشته اند. روحانیون، معلمان و دانشجویان نقشی اساسی را در آگاه سازی مردم روستایی و پیوند دادن آن‌ها با انقلاب اسلامی ایفا کرده اند. در این اسناد هر گاه از فعالیتی انقلابی در روستاهای استان بوشهر سخن می‌رود، می‌توان نقش این گروه‌ها را مشاهده کرد.
اسناد برجای مانده از ساواک، اعتقاد و پایبندی مردم به رهبری حضرت امام خمینی (ره) را به وضوح نشان می‌دهند. شبکه‌ای از روحانیون در سراسر ایران، دستورها، پیام‌ها و اعلامیه‌های آن حضرت را به مردم می‌رساندند و انقلاب اسلامی را در سراسر کشور به پیش می‌بردند. پایبندی مردم به رهبری حضرت امام خمینی (ره) و آرمان‌های ایشان را می‌توان در شعار‌های انقلابی دید. مردم در تظاهرات و راه پیماییها، رهبری حضرت امام خمینی (ره)، ایجاد حکومت اسلامی و سقوط رژیم شاهنشاهی را فریاد می‌زدند.
روحانیون عناصر آگاهی بخشی بودند که پیام انقلاب را به روستا‌ها می‌بردند. شیخ معلمی فعالیت‌ها خود را به روستاهای منطقه (روستای دهگانه، بین برازجان و گناوه) گسترش داده بود. [۲۵]دو برادر روحانی به نامهای شیخ علی و شیخ احمد محدث اهل بندر ریگ، در گستراندن پیام انقلاب به دهکهنه برازجان نقشی اساسی داشتند. برخی از روحانیون در دو فضای شهری و روستایی مبارزات انقلابی را به پیش می‌بردند. [۲۶]فعالیت‌های انقلابی شیخ ابوتراب عاشوری در برخی روستاهای منطقه نمونه دیگری از تلاش‌های هدفمند و آگاهانه روحانیون را نشان می‌دهد. [۲۷]راه اندازی هیئت‌های مذهبی، برگزاری جلسات مذهبی [۲۸]به ویژه در مناسبت‌های مذهبی (مانند ماه صفر، ایام فاطمیه (س) و..) و اعزام مبلغان آگاه از فعالیت‌های روحانیون برای گسترش پیام انقلاب به روستا‌ها بود. [۲۹]آن‌ها در ایام و مناسبت‌های مذهبی به روستا‌ها می‌رفتند [۳۰]و با استفاده از مساجد و منبر‌های روستایی [۳۱]به انتقاد از اوضاع کشور (مانند اوضاع فرهنگی، برنامه‌های رادیو و تلویزیون) [۳۲]و سیاست‌های حکومت پهلوی می‌پرداختند. روحانیون انقلابی می‌کوشیدند مردم روستا‌ها را از همکاری با مأموران دولتی به ویژه در اجرای اصلاحات مورد نظر رژیم (انقلاب سفید یا انقلاب شاه و ملت) و شرکت در انتخابات بازدارند [۳۳]یا مردم را به بستن حسابهایشان در برخی بانک‌ها تشویق کنند. [۳۴]انتقادات و آگاه سازی‌های انقلابی در گزارش‌های مأموران امنیتی به گونه بدگویی نسبت به حکومت، تحریک مردم علیه دولت و رژیم شاهنشاهی، تبلیغات مضره و اغوا و گمراهی مردم توصیف شده اند. [۳۵]این روحانیون بخشی از شبکه روحانیون انقلابی بودند که سرتاسر کشور را زیر نفوذ خود داشت. روحانیون انقلابی که در این اسناد به آن‌ها اشاره شده با شهر‌های مجاور و مراکز جمعیتی بزرگتر منطقه در ارتباط بودند. [۳۶]برخی از آن‌ها به ویژه با حوزه علمیه قم در ارتباط بودند [۳۷]و اخبار و پیام‌های انقلاب را در منطقه منتشر می‌کردند.
برخی گزارش‌ها به فعالیت‌های روحانیون در گردآوری سهم امام (وجوه شرعیه) توسط روحانیون اشاره دارند. بخشی از این وجوه پس از گردآوری صرف امور خیریه (مانند ساختن آب انبار، مسجد و ..) می‌شد؛ بنابراین گزارش‌ها بخشی دیگر از این وجوه به نجف اشرف و خدمت حضرت امام خمینی (ره) ارسال می‌شد. رژیم این فعالیت‌ها را به شدت تحت نظر داشت. مأموران رژیم می‌کوشیدند برخی عناصر محلی را علیه این روحانیون تحریک کنند و با طرح شکایت از جانب آن‌ها یا سایر اهالی، مقدمات اداری برای برخورد با این دسته از روحانیون را فراهم آورند. [۳۸]بخشی از تاریخ انقلاب اسلامی در روستا‌ها با فعالیت انقلابی معلمین و آموزگاران روستایی پیوند خورده است. [۳۹]یکی از وجوه بارز زندگی معلمان روستایی که مورد توجه ساواک بود، اعتقادات مذهبی و گرایش‌های انقلابی آن‌ها بود. [۴۰]معلمین روستایی به دلیل داشتن تحصیلات و ارتباط با مراکز شهری از آگاهی انقلابی برخوردار بودند. بخشی از تلاش معلمان انقلابی متوجه آگاه کردن دانش آموزان بود. [۴۱]این تلاش‌ها وقتی به ثمر می‌نشست که آموزگاران و معلمان روستایی در کنار روحانیون، دانشجویان و دیگر گروه‌های انقلابی در روستا‌ها فعالیت می‌کردند. [۴۲]دانشجویان و فارغ التحصیلان دانشگاهی نیز پیام آوران آگاهی انقلابی به درون روستا‌ها بودند. نادر فریدونی ساکن قریه خیارزار برازجان که فعالیت‌های او مورد توجه مأموران ساواک قرار گرفته بود، تلاش می‌کرد جوانان روستایی را به مبارزات انقلابی دعوت کند. به گزارش مأموران حکومتی وی "صحبت‌های غیرمعقول و خلاف مصالح مملکت" می‌کرد و"شعر‌های انتقادی"می خواند. [۴۳]فعالیت‌های انقلابی محدود به قشر یا گروه خاصی نبود. اسناد موجود از فعالیت‌های کشاورزان و بنایان روستایی نیز یاد کرده اند. [۴۴]گاه تعداد افراد شرکت کننده در یک جلسه به چهل نفر می‌رسید. البته گاه پیشه یا وابستگی‌های صنفی و حرفه‌ای افراد توصیف نشده و تنها به نام افراد روستایی اشاره شده است. [۴۵]پیشوند حاج و کربلائی در نام بر خی افراد احتمالاً نشانه جایگاه و اعتقادات مذهبی افراد انقلابی است. [۴۶]وابستگی‌های خانوادگی نیز در گسترش و پذیرش دعوت انقلاب مؤثر فرض شده است. برخی اسناد به پیشینه فعالیت‌های انقلابی در برخی خانواده‌های روستایی خبر می‌دهند. خانواده باقرنژاد در ده کهنه نمونه‌ای از خانواده‌های انقلابی اهل روستاست. در حالی که فرزند خانواده به دلیل فعالیت‌های انقلابی در تهران زندانی بود، پدر خانواده در کار گسترش پیام انقلاب در روستا بود. [۴۷]فعالیت‌های برادران حسینی در روستای بنار قائد نمونه‌ای دیگر از فعالیت‌های انقلابی (به شکل خانوادگی) در این منطقه است. [۴۸]بخش دیگری از چگونگی ارتباط روستاییان با انقلاب در پیوند و نزدیکی آن‌ها با شیخ ابوتراب عاشوری بروز پیدا کرده است. حاج سید احمد هاشمی زمیندار و مالک منطقه به شیخ ابوتراب کمک مالی می‌کرد. وی خانه و زمین در سنگی جدید یا محله سید‌های شهر بوشهر در اختیار شهید عاشوری گذاشت و با شیخ رابطه‌ای گرم و خانوادگی داشت. از سوی دیگر روستاییان عالی چنگی و روستاهای مربوط به حوزه فعالیت شیخ ابوتراب با وی رفت و آمد داشتند. [۴۹]
نتیجه
فعالیت‌های انقلابی در روستاهای بوشهر در برخی اسناد برجامانده از گزارش‌های منابع و سازمان‌های بازتاب یافته است. این گزارش‌ها آگاهی‌های منقطعی از فعالیت‌های انقلابی در روستاهای استان بوشهر را پیش روی محقق قرار می‌دهند. تحلیل این اسناد نشان می‌دهد که روستا‌ها در ارتباط با مراکز شهری، با مبارزات انقلاب اسلامی پیوند خورده اند. روحانیون در پیوند دادن مردم روستایی استان بوشهر با مبارزات انقلاب اسلامی نقشی اساسی داشته اند. آن‌ها میان مراکز شهری (مانند قم، برازجان، بوشهر) و روستا‌ها در رفت و آمد بودند و پیام‌های انقلابی را به روستا‌ها می‌بردند. روحانیون، مساجد روستایی را به کانون‌های انقلابی تبدیل کردند و می‌کوشیدند در مناسبت‌های مختلف و با تشکیل هیئت‌ها و برگزاری جلسات مذهبی، پیام دعوت به انقلاب را در روستا‌ها گسترش دهند. معلمان روستایی و دانشجویان که با مراکز شهری در ارتباط بودند، نیز در گستراندن پیام‌های انقلابی در روستا‌ها نقشی مهم داشتند. مبارزات روحانیون، معلمان و دانشجویان و فارغ التحصیلان دانشگاهی را فعالیت دیگر گروه‌ها و اقشار روستایی، چون کشاورزان، بنایان و .. تکمیل می‌کرد.
یک پیشنهاد
نیاز به تدوین تاریخ معاصر و به ویژه تاریخ انقلاب اسلامی مردم ایران به رهبری حضرت امام خمینی (ره) توسط نویسندگان متعهد به شدت احساس می‌شود. پیشنهاد می‌شود پژوهشگران تاریخ انقلاب اسلامی، استادان، دانشجویان و طلاب حوزه‌های علمیه برای شرح، تحلیل و مستندسازی اسناد برجای مانده از ساواک، با بهره بردن از تجارب و مشاهدات نسل اول انقلاب، زمینه‌های لازم برای تدوین تاریخ محلی را فراهم آورند. /۹۹۹/د101/س
پی‌نوشت‌ها:
[۱]انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ۱۳۹۵، کتاب اول، صص ۳۰۱، ۳۳۲، ۳۸۵،
[۲]همان، صص ۳۲۷، ۴۱۸، ۴۲۰-۴۱۹
[۳]همان، صص ۱۲۳-۱۲۲، ۱۲۵، ۱۳۵، ۱۳۶، ۲۷۳،
[۴]سند شماره ۴-۲۱ / ۱۱-۴۰۳، تاریخ:۲۹ / ۱۲ / ۱۳۵۶، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ۱۳۹۵، کتاب اول، ص ۴۳۳
[۵]شهیدحجت الاسلام و المسلمین شیخ ابوتراب عاشوری به روایت اسنادساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، اداره کل اطلاعات استان بوشهر، بوشهر، دلیران، ۱۳۸۳، صص ۲۱۵، ۲۱۸
[۶]سند شماره ۶۴۱۸ / ۳۱۶، تاریخ: ۱۲ / ۱۲ / ۱۳۴۴، سند شماره ۶۴۱۸ / ۳۱۶، تاریخ: ۱۲ / ۱۲ / ۱۳۴۴ و سند شماره ۲۵۸۶ / ۱۶ / ه، تاریخ: ۲۷ / ۵ / ۱۳۴۵، نک: انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صص ۱۸، ۳۰
[۷]سند شماره ۷۰۰۴ / ۱۶ / ه، تاریخ:۱۴ / ۷ / ۱۳۴۴، سند شماره ۵۸۳۲ / ۱۶ / ه، تاریخ:۲۰ / ۶ / ۱۳۴۴، نک:انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صص ۱۱، ۱۴
[۸]سازمان برنامه، مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن آبان ماه ۱۳۴۵، جلد شصت و پنجم، فرمانداریکلّ بنادر و جزایر خلیج فارس، تیرماه ۱۳۴۷
[۹]سندشماره ۶۳۳۲ / ۱۶ ه ۱، تاریخ:۱۷ / ۷ / ۱۳۴۶، انقلاب اسلامی به روایت اسنادساواک، استان بوشهر، همان، ص ۷۷ در این سال‌ها داور رئیس ساواک بنادر و جزایر خلیج فارس بود. سندشماره ۷۰۲۲ / ۱۶ ه ۱، تاریخ:۱۳ / ۱۰ / ۱۳۴۶، سندشماره ۴۳۴۷ / ۱۶ / ه ۱، تاریخ:۱ / ۲ / ۱۳۴۷، نک:انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صص ۹۵، ۱۰۳-۱۰۲ سندشماره ۶۷۵۲۴ / ۳۱۶، تاریخ:۲۱ / ۷ / ۱۳۴۷، نک:انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صص ۱۱۴، سندشماره ۸۹۷۹ / ۱۶ / ه ۱، تاریخ:۱۱ / ۱۱ / ۱۳۴۹، سندشماره ۵۰۵۵ / ۳۱۶، تاریخ:۲۹ / ۱۱ / ۱۳۴۹، اشاره به ریاست خسروزاده (متولد ۱۲۹۶ تهران) بر این ساواک، نک: انقلاب اسلامی به روایت اسنادساواک، استان بوشهر، همان، صص ۱۲۰، ۱۲۱ ادامه ریاست خسروزاده درسال ۱۳۵۰، نک:سندشماره ۸۴۲۷ / ۱۶ / ه ۱، تاریخ:۲۶ / ۱۰ / ۱۳۵۰، نک: همان، ص ۱۳۷ در سال ۱۳۴۹ خسروزاده رئیس ساواک بوشهر بود.
[۱۰]سند شماره ۷۴۴۳ / ۱۶ / ه ۲، تاریخ:۱ / ۷ / ۱۳۵۰، نک: انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، ص ۱۲۵، در سال ۱۳۵۰، خسروزاده، رئیس ساواک بوشهر بود. سند شماره ۸۴۵۴ / ۳۱۲، تاریخ:۱۳ / ۱۰ / ۱۳۵۰، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، ص ۱۲۷، سند شماره ۶۲۹۲، تاریخ:۷ / ۷ / ۱۳۵۰، نک: انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صص ۱۲۹-۱۲۸ سند شماره ۸۶۲۰ / ۳۱۲، تاریخ:۲۰ / ۱۰ / ۱۳۵۰، سند شماره ۸۴۲۷ / ۱۶ / ه ۱، تاریخ:۲۶ / ۱۰ / ۱۳۵۰، نک:انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صص ۱۳۶، ۱۳۷ سندشماره ۱۲۰۳۷ / ۳۱۱، تاریخ:۱۳ / ۸ / ۱۳۵۱، و ریاست خسروزاده، نک: انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، ص ۱۴۱، سندشماره ۱۶۷۹ / ۳۱۲، تاریخ:۳۱ / ۲ / ۱۳۵۲، همان، ص ۱۷۵
[۱۱]این بخش بر مبنای مقدمه مؤلف کتاب اسناد استان بوشهر (تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ۱۳۹۵، کتاب اول، صفحه نه) نوشته شده است.
[۱۲]سند شماره ۱۰۵۱۵ / ۱۶ / ه ۱ ف تاریخ:۱۶ / ۱۱ / ۱۳۵۲، نک: انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، ص ۱۸۹، سال ۱۳۵۳، سلیمی هم چنان رئیس ساواک بود. سند شماره ۱۰۷۹۹ / ه، تاریخ:۱۸ / ۶ / ۱۳۵۳، همان، ص ۲۱۹
[۱۳]سرشماری عمومی نفوس و مسکن آبان ماه ۱۳۵۵، استان بوشهر، شماره ۱، ۸۱، تاریخ انتشار:امرداد ۱۳۵۹، و سازمان برنامه و بودجه، مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن آبان ماه ۱۳۵۵، شهرستان بوشهر (استان بوشهر)، شماره ۱۴۳ سازمان برنامه و بودجه، مرکز آمار ایران،
[۱۴]سند شماره ۹۱۵۵ / ۱۶ / ه /، تاریخ:۹ / ۱۲ / ۱۳۴۹، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صص ۱۲۳-۱۲۲
[۱۵]سند شماره ۷۴۴۳ / ۱۶ / ه ۲، تاریخ:۱ / ۷ / ۱۳۵۰، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، ص ۱۲۵
[۱۶]سند شماره ۱۵۲۶۴ / ه، تاریخ:۲۹ / ۹ / ۱۳۵، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، ص ۱۳۵
[۱۷]سند شماره ۶۰۳۹ / ه ۱، تاریخ:۳ / ۷ / ۱۳۵۴، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، ص ۲۷۳
[۱۸]سند شماره ۷۲۰۸ / ه ۱، تاریخ:۲۰ / ۱۲ / ۱۳۵۴، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، ص ۳۰۱
[۱۹]سند شماره ۱۱۶۹۴ / ه ۱، تاریخ:۱۴ / ۴ / ۱۳۵۵، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صص ۳۰۹-۳۰۸، سند شماره ۱۲۲۶۸ / ه ۱، تاریخ:۲۷ / ۷ / ۱۳۵۵، همان، صص ۳۲۱-۳۲۰، در سند مورخه ۱۷ / ۱۲ / ۱۳۵۶، از ۱۶ / ه، به ۳۱۲ آمده است که ده کهنه بین برازجان و گناوه، در فاصله ۱۰۰ کیلومتری بوشهر و سی کیلومتری برازجان قرار دارد. در این گزارش وجود افراد سابقه دار (انقلابی) در این قریه و نزدیک آن به برازجان دلیل فعل و انفعالات مذهبی (انقلابی) برشمرده شده است. همان، سند پاورقی ص ۴۲۰، سند شماره ۶۳۵۱ / ه ۱، تاریخ:۱۷ / ۱۲ / ۱۳۵۶، همان، ص ۴۲۳
[۲۰]سند شماره ۱۲۶۲۲ / ه ۱، تاریخ:۳۰ / ۹ / ۱۳۵۵، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، ص ۳۲۷
[۲۱]سند شماره ۸۹۸ / ۱ / ۰۲ / ۵۰۱ / ۹۵۴، تاریخ:۲۴ / ۱۲ / ۱۳۵۶، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، ص ۴۳۱
[۲۲]سند شماره ۲۷۱-۰۶-۵۰۱ / ۴، تاریخ:۱۳ / ۱۰ / ۱۳۵۶، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، ص ۳۸۵
[۲۳]سند شماره ۴-۲۱ / ۱۱-۴۰۳، تاریخ:۲۹ / ۱۲ / ۱۳۵۶، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، ص ۴۳۳
[۲۴]سند شماره ۴-۲۱ / ۱۱-۴۰۳، تاریخ:۲۹ / ۱۲ / ۱۳۵۶، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان
[۲۵]سند شماره ۶۰۳۹ / ه ۱، تاریخ:۳ / ۷ / ۱۳۵۴، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صفحه ۲۷۳
[۲۶]سند شماره ۱۱۶۹۴ / ه ۱، تاریخ:۱۴ / ۴ / ۱۳۵۵، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صفحات ۳۰۹-۳۰۸، احمد محدث در برازجان نیز فعالیت‌های انقلابی می‌کرد و برخی از همفکران وی در این زمان بازداشت شده بودند. مأموران ساواک عقیده داشتند این گروه دست کم در میان عده‌ای از اهالی دهکهنه به ویژه اقوام و بستگانشان نفوذ کرده اند. سند شماره ۱۱۶۹۴ / ه ۱، تاریخ:۱۴ / ۴ / ۱۳۵۵، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ۱۳۹۵، کتاب اول، صفحات ۳۰۹-۳۰۸
[۲۷]فعالیت‌های شیخ ابوتراب عاشوری در خورموج و دهات اطراف آن و تحریک مردم علیه دولت و رژیم شاهنشاهی، شماره گزارش: ۹-۲۱-۵۷، تاریخ گزارش:۱۷ / ۶ / ۵۷، نک: شهید حجه الاسلام و المسلمین شیخ ابوتراب عاشوری به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، اداره کل اطلاعات استان بوشهر، بوشهر، دلیران، ۱۳۸۳، صفحه ۲۱۵ و مسافرت ایشان به قریه گوینَک (گائینَک یا جائینَک) روستایی در بخش ساحلی تنگستان. سند شماره ۸۱۶۸ / ه ۱، تاریخ:۱ / ۷ / ۱۳۵۷، همان، صفحه ۲۱۸
[۲۸]سندی دیگر به تشکیل جلسات مذهبی در قریه ده کهنه اشاره دارد. این جلسات در پوشش نشست‌های مذهبی و دینی تشکیل می‌شد. وعاظ و سخنرانان در این جلسات، در زمینه مسائل روز صحبت می‌کردند. سندشماره ۶۳۰۵ / ه ۱، تاریخ:۱۰ / ۱۲ / ۱۳۵۶، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ۱۳۹۵، کتاب اول، صفحات ۴۲۰-۴۱۹، سند دیگر به تاریخ ۱۷ / ۱۲ / ۱۳۵۶، از ۱۶ / ه، به ۳۱۲، همان، سند پاورقی صفحه ۴۲۰
[۲۹]شیخ علی و شیخ احمد محدث در راه اندازی هیئت اسلامی و مؤمنین در قریه دهکهنه و اعزام سیدمحمدجواد رکنی به این ده نقش مهمی داشتند. سیدمحمدجواد رکنی پس از انقلاب از سوی حضرت امام (ره)، به عنوان امام جمعه بندر لنگه منصوب شد. نک: سند شماره ۱۲۲۶۸ / ه ۱، تاریخ:۲۷ / ۷ / ۱۳۵۵، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صفحات ۳۲۱-۳۲۰، شیخ ابوتراب عاشوری، حجت الاسلام سید محمد مدنی بروجنی را جهت وعظ ایام فاطمیه به بنه گز (روستا و مرکز دهستانی در شهرستان تنگستان در مسیر جاده بوشهر به خورموج) می‌فرستاده است. شهید حجه الاسلام و المسلمین شیخ ابوتراب عاشوری به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، اداره کل اطلاعات استان بوشهر، بوشهر، دلیران، ۱۳۸۳، صفحات ۱۹۸-۱۹۷
[۳۰]سازمان ضداطلاعات ژاندارمری کشور هنگ بوشهر در نامهای به ریاست ساواک بوشهر فعالیت‌های انقلابی غالب حسینی در مجلس روضه خوانی را اطلاع داده بود. نک: سند شماره ۶۲-۰۶-۵۰۱ / ۴، تاریخ:۲۱ / ۱۰ / ۱۳۵۵، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صفحه ۳۳۲، سند دیگری به تاریخ ۱۷ / ۱۲ / ۱۳۵۶، از ۱۶ / ه، به ۳۱۲، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، سند پاورقی صفحه ۴۲۰
[۳۱]در سندی به تاریخ ۱۷ / ۱۲ / ۱۳۵۶، از ۱۶ / ه، به ۳۱۲ به برگزاری عزاداری و ایراد سخنرانی توسط روحانی مدعو از قم در مسجد شمالی ده کهنه اشاره شده است. انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، سند پاورقی صفحه ۴۲۰
[۳۲]سند شماره ۶۰۳۹ / ه ۱، تاریخ:۳ / ۷ / ۱۳۵۴، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صفحه ۲۷۳
[۳۳]سند شماره ۱۲۲۶۸ / ه ۱، تاریخ:۲۷ / ۷ / ۱۳۵۵، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صفحات ۳۲۱-۳۲۰
[۳۴]شیخ خسرو زندوئی (زندوی) در بند دیر و روستاهای اطراف آن مردم را به مسدود کردن حساب‌های خود در بانک صادرات. تشویق می‌کرد. سند شماره ۷۱۵۸ / ه ۱، تاریخ:۲۹ / ۱ / ۱۳۵۷، نک: شهید حجه الاسلام و المسلمین شیخ ابوتراب عاشوری به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، اداره کل اطلاعات استان بوشهر، بوشهر، دلیران، ۱۳۸۳، صفحات ۱۹۸-۱۹۷
[۳۵]سند مورخه ۱۷ / ۱۲ / ۱۳۵۶، از ۱۶ / ه، به ۳۱۲، نک: انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، سند پاورقی صفحه ۴۲۰، گزارش شماره ۹-۲۱-۵۷، تاریخ گزارش:۱۷ / ۶ / ۵۷، نک: شهید حجه الاسلام و المسلمین شیخ ابوتراب عاشوری به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، اداره کل اطلاعات استان بوشهر، بوشهر، دلیران، ۱۳۸۳، ص ۲۱۵، سندشماره ۱۱۶۹۴ / ه ۱، تاریخ:۱۴ / ۴ / ۱۳۵۵، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صص ۳۰۹-۳۰۸، سند شماره ۸۹۸ / ۱ / ۰۲ / ۵۰۱ / ۹۵۴، تاریخ:۲۴ / ۱۲ / ۱۳۵۶، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، ص ۴۳۱
[۳۶]به عنوان نمونه درباره فعالیت‌های آگاهی بخش دو روحانی به نامهای شیخ معلمی و شیخ کریمی در بخش گناوه نک: سند شماره ۶۰۳۹ / ه ۱، تاریخ:۳ / ۷ / ۱۳۵۴، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صفحه ۲۷۳، شیخ علی معلمی در حسینیه امام زاده گناوه منبر می‌رفت و در سال ۱۳۵۴ ممنوع المنبر شد. سند شماره ۷۲۴۰ / ه ۱، تاریخ:۲۴ / ۱۲ / ۱۳۵۴، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صفحه ۳۰۲
[۳۷]شیخ علی و شیخ احمد محدث که در قریه ده کهنه فعالیت می‌کردند با قم در ارتباط بودند. نک: سند شماره ۱۱۶۹۴ / ه ۱، تاریخ:۱۴ / ۴ / ۱۳۵۵، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صفحات ۳۰۹-۳۰۸ نیز نک: سند شماره ۱۲۲۶۸ / ه ۱، تاریخ:۲۷ / ۷ / ۱۳۵۵، همان، صفحات ۳۲۱-۳۲۰، در سند دیگری به تاریخ ۱۷ / ۱۲ / ۱۳۵۶، از ۱۶ / ه، به ۳۱۲، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، سند پاورقی صفحه ۴۲۰
[۳۸]سندی درباره گردآوری وجوه سهم امام از اهالی بندر گناوه و دهستان‌های تابعه آن در دست است. این سند پاسخ به مدیریت کل اداره سوم ۳۱۲ و عطف به نامه ۵۴۲۰ / ۳۱۲-۲۵ / ۶ / ۱۳۵۰ است. نک:سند شماره ۷۴۴۳ / ۱۶ / ه ۲، تاریخ:۱ / ۷ / ۱۳۵۰، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صفحات ۱۲۵، اداره کل سوم ۳۱۲، در نامهای به ریاست ساواک فرمانداری کل بوشهر خواستار تحقیق بیشتر پیرامون این موضوع به ویژه غلامحسین کریمی شده است. اداره کل سوم از ساواک بوشهر خواسته است ساز و کار گردآوری وجوه و ارسال آن، پیرامون تمایلات سیاسی و فعالیت‌های احتمالی سازمان یافته غلامحسین کریمی، تحقیق و بررسی بیشتری انجام گیرد. سند شماره ۸۴۵۴ / ۳۱۲، تاریخ:۱۳ / ۱۰ / ۱۳۵۰، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، همان، صص ۱۲۷، در سند شماره ۷۴۴۳ / ۱۶ / ه ۲، تاریخ:۱ / ۷ / ۱۳۵۰، چنین اشاره شده که رئیس انجمن ده، رئیس شرکت تعاونی روستایی و اهالی قریه مال قائد از فعالیت‌های غلامحسین کریمی در گردآوری سهم امام شکایت داشته اند. اعتراضات مورد ادعای ساواک بیشتر از سوی سازمان‌ها و افراد دولتی برنامه ریزی شده بود. انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ۱۳۹۵، کتاب اول، صفحات ۱۲۵، درباره گردآوری وجوه سهم امام و ارسال آن به عراق نک به: شهید حجه الاسلام و المسلمین شیخ ابوتراب عاشوری به روایت اسناد ساواک، همان، صص ۸۸-۸۷، ۱۳۶
[۳۹]درباره فعالیت‌های انقلابی محمد بازیارپور و محمد آهنگ -که هر دو آموزگار بودند- در ده کهنه، نک: سندشماره ۶۳۰۵ / ه ۱، تاریخ:۱۰ / ۱۲ / ۱۳۵۶، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صفحات ۴۲۰-۴۱۹
[۴۰]در سند شماره ۱۵۲۶۴ / ه، تاریخ:۲۹ / ۹ / ۱۳۵۰ درباره عبدالمجید سخائی سپاهی دانش اهل فیروزآباد فارس معلم قریه شهنیا از توابع بند دیر آمده است: وی از مقلدین خمینی و از متعصبین مذهبی است. انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صفحه ۱۳۵، اداره کل سوم نیز از ساواک بنادر و جزایر خلیج فارس (بوشهر) خواسته بود تا درباره عبدالحمید سخائی مراقبت‌ها و تحقیقات بیشتر به عمل آید. سند شماره ۸۶۲۰ / ۳۱۲، تاریخ: ۲۰ / ۱۰ / ۱۳۵۰، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صفحه ۱۳۶
[۴۱]فعالیت انقلابی محمد مال احمدی، احمد باسوئی، اسماعیل جعفری، آموزگاران قریه ده قائد برازجان نمونه‌ای از این دست است. سند شماره ۸۹۸ / ۱ / ۰۲ / ۵۰۱ / ۹۵۴، تاریخ:۲۴ / ۱۲ / ۱۳۵۶، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، ص ۴۳۱
[۴۲]کاظم بازیارپور اهل روستای ده کهنه که در لباس سپاه دانش در روستاهای اهواز خدمت می‌کرد نمونه دیگری است. سند شماره ۱۱۶۹۴ / ه ۱، تاریخ: ۱۴ / ۴ / ۱۳۵۵، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صفحات ۳۰۹-۳۰۸
[۴۳]سند شماره ۷۲۰۸ / ه ۱، تاریخ:۲۰ / ۱۲ / ۱۳۵۴، از ساواک بوشهر، به: مرزبانی و فرماندهی منطقه ژاندارمری بوشهر، نک: انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، ص ۳۰۱، در نامه شماره ۳۱۲ / ۷۹۷، تاریخ: ۲ / ۲ / ۱۳۵۵ و بازگشت به ۱۱۰۶۶ / ه-۱۷ / ۱ / ۱۳۵۵، اداره کل سوم خواستار مراقبت بیشتر از نادر و سردار فریدونی و ارسال نتیجه تحقیقات شد. همان، کتاب اول، ص ۳۰۱
[۴۴]در جلسات هیئت مذهبی قریه ده کهنه حسنعلی کشفی (بنا)، عباس بازیارپور (کشاورز)، ناصر کشفی (کشاورز)، محمدحسن (کشاورز) شرکت می‌کردند. سند شماره ۶۳۰۵ / ه ۱، تاریخ:۱۰ / ۱۲ / ۱۳۵۶، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صص ۴۲۰-۴۱۹، سندشماره ۹۱۵۵ / ۱۶ / ه /، تاریخ:۹ / ۱۲ / ۱۳۴۹، همان، صفحات ۱۲۳-۱۲۲
[۴۵]اشاره به بازیارپور، اکبرزاده و باقری نژاد، در سند مورخه ۱۷ / ۱۲ / ۱۳۵۶، از ۱۶ / ه، به ۳۱۲، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، سند پاورقی صفحه ۴۲۰
[۴۶]ژاندارمری کل کشور (سازمان ضد اطلاعات) هنگ بوشهر در نامهای به ریاست ساواک استان بوشهر، تشکیل جلسات شبانه و تبلیغات ضد رژیم در قریه بهرام اباد برازجان را گزارش کرده است. حاج غلامحسین و فتح الله صمصامی و محمد حیات غیبی جلسات شبانه‌ای را در منزل حاج غلامحسین صمصامی برگزار می‌کردند. سند شماره ۲۷۱-۰۶-۵۰۱ / ۴، تاریخ:۱۳ / ۱۰ / ۱۳۵۶، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، کتاب اول، ص ۳۸۵، به هنگام شرکت اهالی ده بارگاهی در مجلس ختمی در ده کلل محمد کشاورز بارگاهی در گفتگو با کربلایی ابراهیم از اوضاع مملکت انتقاد نموده؛ این انتقادات متوجه رضاشاه و پسرش محمدرضا در کشتار مردم (به شکل مشخص: کشتار مردم قم و تبریز) و بی قانونی مملکت بوده است. سند شماره ۴-۲۱ / ۱۱-۴۰۳، تاریخ:۲۹ / ۱۲ / ۱۳۵۶، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، ص ۴۳۳
[۴۷]سند شماره ۱۱۶۹۴ / ه ۱، تاریخ:۱۴ / ۴ / ۱۳۵۵، نک: انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صص ۳۰۹-۳۰۸، در سند شماره ۱۲۲۶۸ / ه ۱، تاریخ:۲۷ / ۷ / ۱۳۵۵ که گزارشی است از جلسات هیئت اسلامی قریه ده کهنه، برخی نامهای خانوادگی، چون باقرنژاد و بازیارپور خویشاوندی اعضای این گروه را نشان می‌دهد. نک: انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صص ۳۲۱-۳۲۰، برادر عیال حسنعلی کشفی به نام باقر باقری نژاد دانشجوی دانشگاه تهران، قبلاً به اتهام اغتشاش مدت یکسال و نیم به زندان محکوم شده بود. وی گاه به قریه ده کهنه می‌آمد و در فعالیت‌های انقلابی اهل ده شرکت می‌کرد. سندشماره ۶۳۰۵ / ه ۱، تاریخ:۱۰ / ۱۲ / ۱۳۵۶، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صص ۴۲۰-۴۱۹
[۴۸]غالب حسینی در روستای بنار قائد برازجان در جلساتی که شبانه برگزار می‌شد، جوانان را نسبت به ظلم حکومت بر ایشان آگاه می‌کرد. جنبه‌های ضد شاهی این تبلیغات (تأکید به سرمایه گذاری شاه در خارج از کشور، خرید عمارت و .. در خارج از کشور، فقر و تنگدستی کشاورزان با وجود درآمد‌های نفتی) انتقاد از خدمت سربازی که باعث فراری شدن عده‌ای از اهالی روستا از خدمت سربازی شده بود در یک سند ناتمام گزارش شده است. غالب حسینی، برادرش و بزرگ هاشمی به دلیل این مبارزات سابقاً تبعید شده بودند. سند شماره ۱۲۶۲۲ / ه ۱، تاریخ:۳۰ / ۹ / ۱۳۵۵، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، کتاب اول، ص ۳۲۷ سازمان ضداطلاعات ژاندارمری کشور هنگ بوشهر در نامهای به ریاست ساواک بوشهر فعالیت‌های انقلابی غالب حسینی در مجلس روضه خوانی را اطلاع داده بود. ریاست ساواک بوشهر نیز خواستار تحقیقات لازم در این باره شده بود. سند شماره ۶۲-۰۶-۵۰۱ / ۴، تاریخ:۲۱ / ۱۰ / ۱۳۵۵، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، ص ۳۳۲
[۴۹]مستخرجه از گزارش شماره ۰۸ /، تاریخ:۸ / ۸ / ۴۵، نک: شهید حجه الاسلام و المسلمین شیخ ابوتراب عاشوری به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، اداره کل اطلاعات استان بوشهر، بوشهر، دلیران، ۱۳۸۳، ص ۷۴، درباره کمک حاج سید احمد هاشمی به شیخ ابوتراب عاشوری نک: سند مستخرجه از گزارش شماره ۲۳۹-۱۴ / ۸ / ۴۵، همان، صص ۸۰- ۷۹
فعالیت‌های انقلابی در روستاهای بوشهر در برخی اسناد برجامانده از گزارش‌های منابع و سازمان‌های بازتاب یافته است. این گزارش‌ها آگاهی‌های منقطعی از فعالیت‌های انقلابی در روستاهای استان بوشهر را پیش روی محقق قرار می‌دهند. تحلیل این اسناد نشان می‌دهد که روستا‌ها در ارتباط با مراکز شهری، با مبارزات انقلاب اسلامی پیوند خورده اند. روحانیون در پیوند دادن مردم روستایی استان بوشهر با مبارزات انقلاب اسلامی نقشی اساسی داشته اند. آن‌ها میان مراکز شهری (مانند قم، برازجان، بوشهر) و روستا‌ها در رفت و آمد بودند و پیام‌های انقلابی را به روستا‌ها می‌بردند. روحانیون، مساجد روستایی را به کانون‌های انقلابی تبدیل کردند و می‌کوشیدند در مناسبت‌های مختلف و با تشکیل هیئت‌ها و برگزاری جلسات مذهبی، پیام دعوت به انقلاب را در روستا‌ها گسترش دهند. معلمان روستایی و دانشجویان که با مراکز شهری در ارتباط بودند، نیز در گستراندن پیام‌های انقلابی در روستا‌ها نقشی مهم داشتند. مبارزات روحانیون، معلمان و دانشجویان و فارغ التحصیلان دانشگاهی را فعالیت دیگر گروه‌ها و اقشار روستایی، چون کشاورزان، بنایان و .. تکمیل می‌کرد.
یک پیشنهاد
نیاز به تدوین تاریخ معاصر و به ویژه تاریخ انقلاب اسلامی مردم ایران به رهبری حضرت امام خمینی (ره) توسط نویسندگان متعهد به شدت احساس می‌شود. پیشنهاد می‌شود پژوهشگران تاریخ انقلاب اسلامی، استادان، دانشجویان و طلاب حوزه‌های علمیه برای شرح، تحلیل و مستندسازی اسناد برجای مانده از ساواک، با بهره بردن از تجارب و مشاهدات نسل اول انقلاب، زمینه‌های لازم برای تدوین تاریخ محلی را فراهم آورند. /۹۹۹/د101/س
پی‌نوشت‌ها:
[۱]انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ۱۳۹۵، کتاب اول، صص ۳۰۱، ۳۳۲، ۳۸۵،
[۲]همان، صص ۳۲۷، ۴۱۸، ۴۲۰-۴۱۹
[۳]همان، صص ۱۲۳-۱۲۲، ۱۲۵، ۱۳۵، ۱۳۶، ۲۷۳،
[۴]سند شماره ۴-۲۱ / ۱۱-۴۰۳، تاریخ:۲۹ / ۱۲ / ۱۳۵۶، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ۱۳۹۵، کتاب اول، ص ۴۳۳
[۵]شهیدحجت الاسلام و المسلمین شیخ ابوتراب عاشوری به روایت اسنادساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، اداره کل اطلاعات استان بوشهر، بوشهر، دلیران، ۱۳۸۳، صص ۲۱۵، ۲۱۸
[۶]سند شماره ۶۴۱۸ / ۳۱۶، تاریخ: ۱۲ / ۱۲ / ۱۳۴۴، سند شماره ۶۴۱۸ / ۳۱۶، تاریخ: ۱۲ / ۱۲ / ۱۳۴۴ و سند شماره ۲۵۸۶ / ۱۶ / ه، تاریخ: ۲۷ / ۵ / ۱۳۴۵، نک: انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صص ۱۸، ۳۰
[۷]سند شماره ۷۰۰۴ / ۱۶ / ه، تاریخ:۱۴ / ۷ / ۱۳۴۴، سند شماره ۵۸۳۲ / ۱۶ / ه، تاریخ:۲۰ / ۶ / ۱۳۴۴، نک:انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صص ۱۱، ۱۴
[۸]سازمان برنامه، مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن آبان ماه ۱۳۴۵، جلد شصت و پنجم، فرمانداریکلّ بنادر و جزایر خلیج فارس، تیرماه ۱۳۴۷
[۹]سندشماره ۶۳۳۲ / ۱۶ ه ۱، تاریخ:۱۷ / ۷ / ۱۳۴۶، انقلاب اسلامی به روایت اسنادساواک، استان بوشهر، همان، ص ۷۷ در این سال‌ها داور رئیس ساواک بنادر و جزایر خلیج فارس بود. سندشماره ۷۰۲۲ / ۱۶ ه ۱، تاریخ:۱۳ / ۱۰ / ۱۳۴۶، سندشماره ۴۳۴۷ / ۱۶ / ه ۱، تاریخ:۱ / ۲ / ۱۳۴۷، نک:انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صص ۹۵، ۱۰۳-۱۰۲ سندشماره ۶۷۵۲۴ / ۳۱۶، تاریخ:۲۱ / ۷ / ۱۳۴۷، نک:انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صص ۱۱۴، سندشماره ۸۹۷۹ / ۱۶ / ه ۱، تاریخ:۱۱ / ۱۱ / ۱۳۴۹، سندشماره ۵۰۵۵ / ۳۱۶، تاریخ:۲۹ / ۱۱ / ۱۳۴۹، اشاره به ریاست خسروزاده (متولد ۱۲۹۶ تهران) بر این ساواک، نک: انقلاب اسلامی به روایت اسنادساواک، استان بوشهر، همان، صص ۱۲۰، ۱۲۱ ادامه ریاست خسروزاده درسال ۱۳۵۰، نک:سندشماره ۸۴۲۷ / ۱۶ / ه ۱، تاریخ:۲۶ / ۱۰ / ۱۳۵۰، نک: همان، ص ۱۳۷ در سال ۱۳۴۹ خسروزاده رئیس ساواک بوشهر بود.
[۱۰]سند شماره ۷۴۴۳ / ۱۶ / ه ۲، تاریخ:۱ / ۷ / ۱۳۵۰، نک: انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، ص ۱۲۵، در سال ۱۳۵۰، خسروزاده، رئیس ساواک بوشهر بود. سند شماره ۸۴۵۴ / ۳۱۲، تاریخ:۱۳ / ۱۰ / ۱۳۵۰، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، ص ۱۲۷، سند شماره ۶۲۹۲، تاریخ:۷ / ۷ / ۱۳۵۰، نک: انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صص ۱۲۹-۱۲۸ سند شماره ۸۶۲۰ / ۳۱۲، تاریخ:۲۰ / ۱۰ / ۱۳۵۰، سند شماره ۸۴۲۷ / ۱۶ / ه ۱، تاریخ:۲۶ / ۱۰ / ۱۳۵۰، نک:انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صص ۱۳۶، ۱۳۷ سندشماره ۱۲۰۳۷ / ۳۱۱، تاریخ:۱۳ / ۸ / ۱۳۵۱، و ریاست خسروزاده، نک: انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، ص ۱۴۱، سندشماره ۱۶۷۹ / ۳۱۲، تاریخ:۳۱ / ۲ / ۱۳۵۲، همان، ص ۱۷۵
[۱۱]این بخش بر مبنای مقدمه مؤلف کتاب اسناد استان بوشهر (تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ۱۳۹۵، کتاب اول، صفحه نه) نوشته شده است.
[۱۲]سند شماره ۱۰۵۱۵ / ۱۶ / ه ۱ ف تاریخ:۱۶ / ۱۱ / ۱۳۵۲، نک: انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، ص ۱۸۹، سال ۱۳۵۳، سلیمی هم چنان رئیس ساواک بود. سند شماره ۱۰۷۹۹ / ه، تاریخ:۱۸ / ۶ / ۱۳۵۳، همان، ص ۲۱۹
[۱۳]سرشماری عمومی نفوس و مسکن آبان ماه ۱۳۵۵، استان بوشهر، شماره ۱، ۸۱، تاریخ انتشار:امرداد ۱۳۵۹، و سازمان برنامه و بودجه، مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن آبان ماه ۱۳۵۵، شهرستان بوشهر (استان بوشهر)، شماره ۱۴۳ سازمان برنامه و بودجه، مرکز آمار ایران،
[۱۴]سند شماره ۹۱۵۵ / ۱۶ / ه /، تاریخ:۹ / ۱۲ / ۱۳۴۹، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صص ۱۲۳-۱۲۲
[۱۵]سند شماره ۷۴۴۳ / ۱۶ / ه ۲، تاریخ:۱ / ۷ / ۱۳۵۰، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، ص ۱۲۵
[۱۶]سند شماره ۱۵۲۶۴ / ه، تاریخ:۲۹ / ۹ / ۱۳۵، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، ص ۱۳۵
[۱۷]سند شماره ۶۰۳۹ / ه ۱، تاریخ:۳ / ۷ / ۱۳۵۴، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، ص ۲۷۳
[۱۸]سند شماره ۷۲۰۸ / ه ۱، تاریخ:۲۰ / ۱۲ / ۱۳۵۴، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، ص ۳۰۱
[۱۹]سند شماره ۱۱۶۹۴ / ه ۱، تاریخ:۱۴ / ۴ / ۱۳۵۵، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صص ۳۰۹-۳۰۸، سند شماره ۱۲۲۶۸ / ه ۱، تاریخ:۲۷ / ۷ / ۱۳۵۵، همان، صص ۳۲۱-۳۲۰، در سند مورخه ۱۷ / ۱۲ / ۱۳۵۶، از ۱۶ / ه، به ۳۱۲ آمده است که ده کهنه بین برازجان و گناوه، در فاصله ۱۰۰ کیلومتری بوشهر و سی کیلومتری برازجان قرار دارد. در این گزارش وجود افراد سابقه دار (انقلابی) در این قریه و نزدیک آن به برازجان دلیل فعل و انفعالات مذهبی (انقلابی) برشمرده شده است. همان، سند پاورقی ص ۴۲۰، سند شماره ۶۳۵۱ / ه ۱، تاریخ:۱۷ / ۱۲ / ۱۳۵۶، همان، ص ۴۲۳
[۲۰]سند شماره ۱۲۶۲۲ / ه ۱، تاریخ:۳۰ / ۹ / ۱۳۵۵، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، ص ۳۲۷
[۲۱]سند شماره ۸۹۸ / ۱ / ۰۲ / ۵۰۱ / ۹۵۴، تاریخ:۲۴ / ۱۲ / ۱۳۵۶، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، ص ۴۳۱
[۲۲]سند شماره ۲۷۱-۰۶-۵۰۱ / ۴، تاریخ:۱۳ / ۱۰ / ۱۳۵۶، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، ص ۳۸۵
[۲۳]سند شماره ۴-۲۱ / ۱۱-۴۰۳، تاریخ:۲۹ / ۱۲ / ۱۳۵۶، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، ص ۴۳۳
[۲۴]سند شماره ۴-۲۱ / ۱۱-۴۰۳، تاریخ:۲۹ / ۱۲ / ۱۳۵۶، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان
[۲۵]سند شماره ۶۰۳۹ / ه ۱، تاریخ:۳ / ۷ / ۱۳۵۴، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صفحه ۲۷۳
[۲۶]سند شماره ۱۱۶۹۴ / ه ۱، تاریخ:۱۴ / ۴ / ۱۳۵۵، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صفحات ۳۰۹-۳۰۸، احمد محدث در برازجان نیز فعالیت‌های انقلابی می‌کرد و برخی از همفکران وی در این زمان بازداشت شده بودند. مأموران ساواک عقیده داشتند این گروه دست کم در میان عده‌ای از اهالی دهکهنه به ویژه اقوام و بستگانشان نفوذ کرده اند. سند شماره ۱۱۶۹۴ / ه ۱، تاریخ:۱۴ / ۴ / ۱۳۵۵، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ۱۳۹۵، کتاب اول، صفحات ۳۰۹-۳۰۸
[۲۷]فعالیت‌های شیخ ابوتراب عاشوری در خورموج و دهات اطراف آن و تحریک مردم علیه دولت و رژیم شاهنشاهی، شماره گزارش: ۹-۲۱-۵۷، تاریخ گزارش:۱۷ / ۶ / ۵۷، نک: شهید حجه الاسلام و المسلمین شیخ ابوتراب عاشوری به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، اداره کل اطلاعات استان بوشهر، بوشهر، دلیران، ۱۳۸۳، صفحه ۲۱۵ و مسافرت ایشان به قریه گوینَک (گائینَک یا جائینَک) روستایی در بخش ساحلی تنگستان. سند شماره ۸۱۶۸ / ه ۱، تاریخ:۱ / ۷ / ۱۳۵۷، همان، صفحه ۲۱۸
[۲۸]سندی دیگر به تشکیل جلسات مذهبی در قریه ده کهنه اشاره دارد. این جلسات در پوشش نشست‌های مذهبی و دینی تشکیل می‌شد. وعاظ و سخنرانان در این جلسات، در زمینه مسائل روز صحبت می‌کردند. سندشماره ۶۳۰۵ / ه ۱، تاریخ:۱۰ / ۱۲ / ۱۳۵۶، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ۱۳۹۵، کتاب اول، صفحات ۴۲۰-۴۱۹، سند دیگر به تاریخ ۱۷ / ۱۲ / ۱۳۵۶، از ۱۶ / ه، به ۳۱۲، همان، سند پاورقی صفحه ۴۲۰
[۲۹]شیخ علی و شیخ احمد محدث در راه اندازی هیئت اسلامی و مؤمنین در قریه دهکهنه و اعزام سیدمحمدجواد رکنی به این ده نقش مهمی داشتند. سیدمحمدجواد رکنی پس از انقلاب از سوی حضرت امام (ره)، به عنوان امام جمعه بندر لنگه منصوب شد. نک: سند شماره ۱۲۲۶۸ / ه ۱، تاریخ:۲۷ / ۷ / ۱۳۵۵، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صفحات ۳۲۱-۳۲۰، شیخ ابوتراب عاشوری، حجت الاسلام سید محمد مدنی بروجنی را جهت وعظ ایام فاطمیه به بنه گز (روستا و مرکز دهستانی در شهرستان تنگستان در مسیر جاده بوشهر به خورموج) می‌فرستاده است. شهید حجه الاسلام و المسلمین شیخ ابوتراب عاشوری به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، اداره کل اطلاعات استان بوشهر، بوشهر، دلیران، ۱۳۸۳، صفحات ۱۹۸-۱۹۷
[۳۰]سازمان ضداطلاعات ژاندارمری کشور هنگ بوشهر در نامهای به ریاست ساواک بوشهر فعالیت‌های انقلابی غالب حسینی در مجلس روضه خوانی را اطلاع داده بود. نک: سند شماره ۶۲-۰۶-۵۰۱ / ۴، تاریخ:۲۱ / ۱۰ / ۱۳۵۵، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صفحه ۳۳۲، سند دیگری به تاریخ ۱۷ / ۱۲ / ۱۳۵۶، از ۱۶ / ه، به ۳۱۲، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، سند پاورقی صفحه ۴۲۰
[۳۱]در سندی به تاریخ ۱۷ / ۱۲ / ۱۳۵۶، از ۱۶ / ه، به ۳۱۲ به برگزاری عزاداری و ایراد سخنرانی توسط روحانی مدعو از قم در مسجد شمالی ده کهنه اشاره شده است. انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، سند پاورقی صفحه ۴۲۰
[۳۲]سند شماره ۶۰۳۹ / ه ۱، تاریخ:۳ / ۷ / ۱۳۵۴، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صفحه ۲۷۳
[۳۳]سند شماره ۱۲۲۶۸ / ه ۱، تاریخ:۲۷ / ۷ / ۱۳۵۵، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صفحات ۳۲۱-۳۲۰
[۳۴]شیخ خسرو زندوئی (زندوی) در بند دیر و روستاهای اطراف آن مردم را به مسدود کردن حساب‌های خود در بانک صادرات. تشویق می‌کرد. سند شماره ۷۱۵۸ / ه ۱، تاریخ:۲۹ / ۱ / ۱۳۵۷، نک: شهید حجه الاسلام و المسلمین شیخ ابوتراب عاشوری به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، اداره کل اطلاعات استان بوشهر، بوشهر، دلیران، ۱۳۸۳، صفحات ۱۹۸-۱۹۷
[۳۵]سند مورخه ۱۷ / ۱۲ / ۱۳۵۶، از ۱۶ / ه، به ۳۱۲، نک: انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، سند پاورقی صفحه ۴۲۰، گزارش شماره ۹-۲۱-۵۷، تاریخ گزارش:۱۷ / ۶ / ۵۷، نک: شهید حجه الاسلام و المسلمین شیخ ابوتراب عاشوری به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، اداره کل اطلاعات استان بوشهر، بوشهر، دلیران، ۱۳۸۳، ص ۲۱۵، سندشماره ۱۱۶۹۴ / ه ۱، تاریخ:۱۴ / ۴ / ۱۳۵۵، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صص ۳۰۹-۳۰۸، سند شماره ۸۹۸ / ۱ / ۰۲ / ۵۰۱ / ۹۵۴، تاریخ:۲۴ / ۱۲ / ۱۳۵۶، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، ص ۴۳۱
[۳۶]به عنوان نمونه درباره فعالیت‌های آگاهی بخش دو روحانی به نامهای شیخ معلمی و شیخ کریمی در بخش گناوه نک: سند شماره ۶۰۳۹ / ه ۱، تاریخ:۳ / ۷ / ۱۳۵۴، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صفحه ۲۷۳، شیخ علی معلمی در حسینیه امام زاده گناوه منبر می‌رفت و در سال ۱۳۵۴ ممنوع المنبر شد. سند شماره ۷۲۴۰ / ه ۱، تاریخ:۲۴ / ۱۲ / ۱۳۵۴، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صفحه ۳۰۲
[۳۷]شیخ علی و شیخ احمد محدث که در قریه ده کهنه فعالیت می‌کردند با قم در ارتباط بودند. نک: سند شماره ۱۱۶۹۴ / ه ۱، تاریخ:۱۴ / ۴ / ۱۳۵۵، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صفحات ۳۰۹-۳۰۸ نیز نک: سند شماره ۱۲۲۶۸ / ه ۱، تاریخ:۲۷ / ۷ / ۱۳۵۵، همان، صفحات ۳۲۱-۳۲۰، در سند دیگری به تاریخ ۱۷ / ۱۲ / ۱۳۵۶، از ۱۶ / ه، به ۳۱۲، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، سند پاورقی صفحه ۴۲۰
[۳۸]سندی درباره گردآوری وجوه سهم امام از اهالی بندر گناوه و دهستان‌های تابعه آن در دست است. این سند پاسخ به مدیریت کل اداره سوم ۳۱۲ و عطف به نامه ۵۴۲۰ / ۳۱۲-۲۵ / ۶ / ۱۳۵۰ است. نک:سند شماره ۷۴۴۳ / ۱۶ / ه ۲، تاریخ:۱ / ۷ / ۱۳۵۰، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صفحات ۱۲۵، اداره کل سوم ۳۱۲، در نامهای به ریاست ساواک فرمانداری کل بوشهر خواستار تحقیق بیشتر پیرامون این موضوع به ویژه غلامحسین کریمی شده است. اداره کل سوم از ساواک بوشهر خواسته است ساز و کار گردآوری وجوه و ارسال آن، پیرامون تمایلات سیاسی و فعالیت‌های احتمالی سازمان یافته غلامحسین کریمی، تحقیق و بررسی بیشتری انجام گیرد. سند شماره ۸۴۵۴ / ۳۱۲، تاریخ:۱۳ / ۱۰ / ۱۳۵۰، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، همان، صص ۱۲۷، در سند شماره ۷۴۴۳ / ۱۶ / ه ۲، تاریخ:۱ / ۷ / ۱۳۵۰، چنین اشاره شده که رئیس انجمن ده، رئیس شرکت تعاونی روستایی و اهالی قریه مال قائد از فعالیت‌های غلامحسین کریمی در گردآوری سهم امام شکایت داشته اند. اعتراضات مورد ادعای ساواک بیشتر از سوی سازمان‌ها و افراد دولتی برنامه ریزی شده بود. انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ۱۳۹۵، کتاب اول، صفحات ۱۲۵، درباره گردآوری وجوه سهم امام و ارسال آن به عراق نک به: شهید حجه الاسلام و المسلمین شیخ ابوتراب عاشوری به روایت اسناد ساواک، همان، صص ۸۸-۸۷، ۱۳۶
[۳۹]درباره فعالیت‌های انقلابی محمد بازیارپور و محمد آهنگ -که هر دو آموزگار بودند- در ده کهنه، نک: سندشماره ۶۳۰۵ / ه ۱، تاریخ:۱۰ / ۱۲ / ۱۳۵۶، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صفحات ۴۲۰-۴۱۹
[۴۰]در سند شماره ۱۵۲۶۴ / ه، تاریخ:۲۹ / ۹ / ۱۳۵۰ درباره عبدالمجید سخائی سپاهی دانش اهل فیروزآباد فارس معلم قریه شهنیا از توابع بند دیر آمده است: وی از مقلدین خمینی و از متعصبین مذهبی است. انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صفحه ۱۳۵، اداره کل سوم نیز از ساواک بنادر و جزایر خلیج فارس (بوشهر) خواسته بود تا درباره عبدالحمید سخائی مراقبت‌ها و تحقیقات بیشتر به عمل آید. سند شماره ۸۶۲۰ / ۳۱۲، تاریخ: ۲۰ / ۱۰ / ۱۳۵۰، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صفحه ۱۳۶
[۴۱]فعالیت انقلابی محمد مال احمدی، احمد باسوئی، اسماعیل جعفری، آموزگاران قریه ده قائد برازجان نمونه‌ای از این دست است. سند شماره ۸۹۸ / ۱ / ۰۲ / ۵۰۱ / ۹۵۴، تاریخ:۲۴ / ۱۲ / ۱۳۵۶، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، ص ۴۳۱
[۴۲]کاظم بازیارپور اهل روستای ده کهنه که در لباس سپاه دانش در روستاهای اهواز خدمت می‌کرد نمونه دیگری است. سند شماره ۱۱۶۹۴ / ه ۱، تاریخ: ۱۴ / ۴ / ۱۳۵۵، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صفحات ۳۰۹-۳۰۸
[۴۳]سند شماره ۷۲۰۸ / ه ۱، تاریخ:۲۰ / ۱۲ / ۱۳۵۴، از ساواک بوشهر، به: مرزبانی و فرماندهی منطقه ژاندارمری بوشهر، نک: انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، ص ۳۰۱، در نامه شماره ۳۱۲ / ۷۹۷، تاریخ: ۲ / ۲ / ۱۳۵۵ و بازگشت به ۱۱۰۶۶ / ه-۱۷ / ۱ / ۱۳۵۵، اداره کل سوم خواستار مراقبت بیشتر از نادر و سردار فریدونی و ارسال نتیجه تحقیقات شد. همان، کتاب اول، ص ۳۰۱
[۴۴]در جلسات هیئت مذهبی قریه ده کهنه حسنعلی کشفی (بنا)، عباس بازیارپور (کشاورز)، ناصر کشفی (کشاورز)، محمدحسن (کشاورز) شرکت می‌کردند. سند شماره ۶۳۰۵ / ه ۱، تاریخ:۱۰ / ۱۲ / ۱۳۵۶، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صص ۴۲۰-۴۱۹، سندشماره ۹۱۵۵ / ۱۶ / ه /، تاریخ:۹ / ۱۲ / ۱۳۴۹، همان، صفحات ۱۲۳-۱۲۲
[۴۵]اشاره به بازیارپور، اکبرزاده و باقری نژاد، در سند مورخه ۱۷ / ۱۲ / ۱۳۵۶، از ۱۶ / ه، به ۳۱۲، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، سند پاورقی صفحه ۴۲۰
[۴۶]ژاندارمری کل کشور (سازمان ضد اطلاعات) هنگ بوشهر در نامهای به ریاست ساواک استان بوشهر، تشکیل جلسات شبانه و تبلیغات ضد رژیم در قریه بهرام اباد برازجان را گزارش کرده است. حاج غلامحسین و فتح الله صمصامی و محمد حیات غیبی جلسات شبانه‌ای را در منزل حاج غلامحسین صمصامی برگزار می‌کردند. سند شماره ۲۷۱-۰۶-۵۰۱ / ۴، تاریخ:۱۳ / ۱۰ / ۱۳۵۶، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، کتاب اول، ص ۳۸۵، به هنگام شرکت اهالی ده بارگاهی در مجلس ختمی در ده کلل محمد کشاورز بارگاهی در گفتگو با کربلایی ابراهیم از اوضاع مملکت انتقاد نموده؛ این انتقادات متوجه رضاشاه و پسرش محمدرضا در کشتار مردم (به شکل مشخص: کشتار مردم قم و تبریز) و بی قانونی مملکت بوده است. سند شماره ۴-۲۱ / ۱۱-۴۰۳، تاریخ:۲۹ / ۱۲ / ۱۳۵۶، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، ص ۴۳۳
[۴۷]سند شماره ۱۱۶۹۴ / ه ۱، تاریخ:۱۴ / ۴ / ۱۳۵۵، نک: انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صص ۳۰۹-۳۰۸، در سند شماره ۱۲۲۶۸ / ه ۱، تاریخ:۲۷ / ۷ / ۱۳۵۵ که گزارشی است از جلسات هیئت اسلامی قریه ده کهنه، برخی نامهای خانوادگی، چون باقرنژاد و بازیارپور خویشاوندی اعضای این گروه را نشان می‌دهد. نک: انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صص ۳۲۱-۳۲۰، برادر عیال حسنعلی کشفی به نام باقر باقری نژاد دانشجوی دانشگاه تهران، قبلاً به اتهام اغتشاش مدت یکسال و نیم به زندان محکوم شده بود. وی گاه به قریه ده کهنه می‌آمد و در فعالیت‌های انقلابی اهل ده شرکت می‌کرد. سندشماره ۶۳۰۵ / ه ۱، تاریخ:۱۰ / ۱۲ / ۱۳۵۶، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، صص ۴۲۰-۴۱۹
[۴۸]غالب حسینی در روستای بنار قائد برازجان در جلساتی که شبانه برگزار می‌شد، جوانان را نسبت به ظلم حکومت بر ایشان آگاه می‌کرد. جنبه‌های ضد شاهی این تبلیغات (تأکید به سرمایه گذاری شاه در خارج از کشور، خرید عمارت و .. در خارج از کشور، فقر و تنگدستی کشاورزان با وجود درآمد‌های نفتی) انتقاد از خدمت سربازی که باعث فراری شدن عده‌ای از اهالی روستا از خدمت سربازی شده بود در یک سند ناتمام گزارش شده است. غالب حسینی، برادرش و بزرگ هاشمی به دلیل این مبارزات سابقاً تبعید شده بودند. سند شماره ۱۲۶۲۲ / ه ۱، تاریخ:۳۰ / ۹ / ۱۳۵۵، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، کتاب اول، ص ۳۲۷ سازمان ضداطلاعات ژاندارمری کشور هنگ بوشهر در نامهای به ریاست ساواک بوشهر فعالیت‌های انقلابی غالب حسینی در مجلس روضه خوانی را اطلاع داده بود. ریاست ساواک بوشهر نیز خواستار تحقیقات لازم در این باره شده بود. سند شماره ۶۲-۰۶-۵۰۱ / ۴، تاریخ:۲۱ / ۱۰ / ۱۳۵۵، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، همان، ص ۳۳۲
[۴۹]مستخرجه از گزارش شماره ۰۸ /، تاریخ:۸ / ۸ / ۴۵، نک: شهید حجه الاسلام و المسلمین شیخ ابوتراب عاشوری به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، اداره کل اطلاعات استان بوشهر، بوشهر، دلیران، ۱۳۸۳، ص ۷۴، درباره کمک حاج سید احمد هاشمی به شیخ ابوتراب عاشوری نک: سند مستخرجه از گزارش شماره ۲۳۹-۱۴ / ۸ / ۴۵، همان، صص ۸۰- ۷۹
مرکز بررسی اسناد تاریخی
ارسال نظرات