«بیت کوین» تبانی بر مالیت است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، سومین نشست علمی بیت کوین از منظر فقه امروز از سوی مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در سالن نشست های علمی این مرکز برگزار شد.

آیت الله محمدجواد فاضل لنکرانی در این نشست اظهار داشت: یکی از ارزهای معروف در فضای مجازی بیت کوین است که می‌ خواهیم آن را بررسی کنیم که دوستان در موضوع شناسی و مسائل فقهی به آن اشاره کرده اند و ما سعی داریم در این نشست به برخی از نکات دیگر اشاره کنیم.

وی افزود: قبلا این نکته روشن است که با یک جلسه نمی توانیم حق مطلب را ادا کنیم و مقصود اصلی این است که ابعاد بحث در ذهن شما روشن شود و در آینده باید بحث به صورت عمیق دنبال شود.

وی با طرح این سؤال که بیت کوین پول است یا مال؟ گفت: آن طوری که الان معروف است که آن را به عنوان پول می‌ دانند ولی باید در هر دو قسم مسأله را مطرح کنیم؛ اولا پول تعریف روشنی دارد، پول چیزی است که جای یک طرف معامله به عنوان کالا می‌ نشیند، این خود نکته ای مهم است و اعم از این است که معامله بیع باشد یا غیر بیع حال آیا این پول می‌ تواند بدون پشتوانه باشد یا خیر؟

آیت الله فاضل لنکرانی افزود: این برای اقتصاد قدیم بود که پشتوانه پول طلا و امثال آن است تا جایی که می‌ گوییم پشتوانه اعتباری است که خود دولت می‌ کند؛ سؤال این است که آیا پول می‌ تواند بدون پشتوانه باشد؟ بله پول فیزیکی و دیجیتالی داریم ولی این که بگوییم فقط در فیزیکی لازم است بطلانش روشن است چراکه قبلا دو طرف معامله کالا بوده ولی الان چه فیزیکی و دیجیتالی یا رمزی جای کالا می‌ نشیند حتما باید پشتوانه داشته باشد.

وی بیان داشت: فردی در فضای مجازی چیزی را اعتبار کرده که پول است و بر اساس آن معامله شکل می‌ گیرد، این اعتباری ندارد نه دولت و نه قدرت پشتوانه او نیست؛ سؤال دوم این است که آیا پول اعتبار جمیع العقلا را لازم دارد یا اعتبار برخی کافی است؟ گفتیم پول از چیزهایی است که اعتبار جمیع العقلا را لازم دارد.

رییس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با بیان این که گاهی دو دولت پولی را بین خود قرار می‌ دهند، گفت: این هم مانعی ندارد ولی با قطع نظر از دولت اگر گفتیم بخشی از افراد به این پول می‌ گویند نمی توانیم آن را قبول کنیم چراکه پول چیزی است که جمیع عقلا آن را اعتبار کرده باشند، بنابراین اگر در اثر اعتبار کاربرها مثل بیت کوین پولی در برابر چیزی داده شده اعتباری ندارد.

وی بیان داشت: الان می‌ گویند بیت کوین بیش از 200 میلیارد دلار ارزش معاملاتی دارد، درحالی که خود بیت کوین ارزش ذاتی نداشته است؛ فرض کنیم اگر مدیران این مجموعه امروز این 200 میلیارد را خارج کنند چیزی که در مقابل آن ارزش داشته باشد در خارج وجود ندارد.

آیت الله فاضل لنکرانی تصریح کرد: در فقه می‌ گویند غرر حین المعامله مورد نهی است البته اگر غرر به معنای خطر گرفته شود که ما ادعا می‌ کنیم در بیت کوین نیز حین المعامله غرر وجود دارد چون شما 10 هزار دلار می‌ دهید و بیت کوین می‌ خرید در حالی که چیزی نخریده اید و عوضی خیالی و فرضی دریافت کرده اید و اصلا اینجا معاوضه تحقق پیدا نمی کند.

وی با بیان این که همیشه در معامله باید دو طرف معاوضه وجود داشته باشد، گفت: اعتبار یک نفر به تنهایی کفایت نمی کند و تغییری در مسأله ایجاد نمی کند؛ معامله ای را عقلا صحیح می‌ دانند که هر طرف چیزی نصیبش بشود، مرحوم شیخ در مکاسب تأکید می‌ کند که باید عوض داخل در جیب کسی بشود که معوض از جیب او خارج بشود.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بیان کرد: ما در معامله به عوض و معوض احتیاج داریم در حالی که در باب معامله با بیت کوین عوض وجود ندارد و طرفی نیست؛ نه به آن عنوان پول اطلاق می‌ شود و نه عنوان مال بر آن بار می‌ شود و به همین جهت از خود این هایی که اطلاع دارند از آن تعبیر به حباب ارزی می‌ کنند و امکان دارد در یک لحظه همه آنها از بین برود.

وی با بیان این که از مصادیق بارز اکل مال به باطل چیزی است که انسان کالایی را بدهد و چیزی نگیرد، تصریح کرد: دقیقا همان اشکالی که بر قمار وارد است، در این جا پشتوانه وجود نیست، صدق معامله بر آن قطعی العدم است و مسأله اکل مال به باطل و غرر نیز در آن مطرح است و با ضوابط فقهی آثار صحت بر آن بار نمی شود.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم تصریح کرد: اگر در مسأله مورد بحث بگوییم پول فیزیکی و دیجیتالی احکامش فرق کند ولی مال یعنی چیزی که در ازای آن مال دیگری داده می‌ شود یا چیزی که عقلا به آن رغبت دارند در این جا صدق نمی کند، نه در برابر آن جمیع عقلا مالی نمی دهند بلکه گروهی خود حلقه ای تشکیل داده و در این عرصه وارد شده اند و ثانیا این که عقلا جمیعا به آن رغبتی ندارند.

وی با بیان این که بیت کوین تبانی بر مالیت است، گفت: این درحالی است که مالیت باید عندالعقلا جمیعا صدق کند و این که عده ای محدود چیزی را مال فرض کنند موجب نمی شود که آن چیز حقیقتا مال باشد.

آیت الله فاضل لنکرانی تأکید کرد: یک سری عناوین ثانویه از قبیل پولشویی نیز در این مسأله جریان دارد چون هیچ کس نمی داند این بیت کوین برای چه کسی است، چراکه پولشویی یعنی مبدأ و مقصد پول معلوم نباشد؛ در بیت کوین نیز همین مسأله به روشنی دیده می‌ شود.

وی ابراز کرد: همچنین در خود کشورهای پیشرفته هنوز بیت کوین اعتبار چندانی ندارد و تنها از این راه تلاش می‌ شود که سرمایه کشورهای جهان سوم را بیرون ببرند، بنابراین تا زمانی که این مسأله اعتبار عمومی پیدا نکند نمی توانیم آن را بپذیریم./1330/ج