وضعیت نشر سال 97 در آینه آمار
براساس آمار نشر سال 1397 چند شاخص از‌جمله سهم کتابهای کمک آموزشی، ادبیات و کودک و نوجوان و همچنین شمارگان کتابهای کمک‌درسی قابل‌توجه است.
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از ایبنا، طبق شرایط نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، کتابهای منتشر شده در ۶ سال گذشته می‌توانند برای فروش در نمایشگاه عرضه شوند که این کتاب‌ها (۵۱۱.۸۰۶ عنوان) ۴/۳۸ درصد کتابهای منتشر شده پس ار انقلاب اسلامی است که در بانک اطلاعات خانه کتاب ثبت شده است.
کاهش شمارگان کتاب در سال ۱۳۹۷
اگرچه تعداد عنوان کتاب‌ها در سال ۱۳۹۷، حدود ۱۰۱ هزار عنوان، حدود ۳/۱ درصد بیش از سال گذشته با ۹۹.۶۰۴ عنوان بوده است، اما افزایش قیمت کاغذ و مشکلات ناشی از تورم و تحریم‌ها موجب کاهش قابل توجه مجموع شمارگان کتاب‌ها از ۱۴۴، ۶۳۶، ۵۰۴ نسخه در سال ۱۳۹۶ به ۱۳۹.۳۹۳.۹۷۴ نسخه در سال ۱۳۹۷، یعنی کاهش ۶/۳ درصدی شده است.
سهم ۵۱ درصدی تولید کتاب در اختیار ۳ شاخه
در سال ۱۳۹۷، از نظر موضوعی کتابهای کمک‌درسی و آموزشی با ۱۹ %، ادبیات با ۱۷ % و کودک و نوجوان با ۱۵ % و این سه موضوع در مجموع ۵۱ % از کتابهای سال ۹۷ را تشکیل می‌دهد.
افزایش عنوان کتاب‌ها در ۵ حوزه
همچنین تعداد عناوین سال ۱۳۹۷، در حوزۀ فلسفه و روانشناسی (۱۸ %)، ادبیات (۱۶ %)، زبان (۹ %)، تاریخ و جغرافیا (۵ %) و علوم طبیعی و ریاضیات (۱ %) نسبت به سال ۱۳۹۶ افزایش داشته، اما در سایر حوزه‌ها، برابر یا کمتر بوده است.
۶۲ درصد کتاب‌ها سال ۹۷ چاپ نخست است
در سال ۱۳۹۷، از نظر نوبت چاپ: ۶۲ % کتاب‌ها چاپ اول و ۳۸ % چاپ مجدد بودند، تنها در دو حوزه کمک آموزشی و کودک و نوجوان تعداد کتابهای چاپ مجدد بیش از چاپ اول بوده است. در سایر حوزه‌ها چاپ اول بیشتر است و بیشترین نسبت چاپ اول به مجدد در سه حوزه ادبیات، علوم عملی، علوم اجتماعی و دین بوده است.
پیشتازی تالیف با سهم ۷۵ درصدی
از نظر نوع تولید، ۷۵ % کتاب‌ها تألیف و ۲۵ % ترجمه بوده است، هر چند بیشترین درصد کتابهای تالیفی (۲۵ % کل تالیف) متعلق به موضوع کمک درسی و آموزشی و سپس ادبیات (۲۳ %) بوده و متاسفانه بیشترین ترجمه (۲۷% کل ترجمه) در حوزه کودک و نوجوان و سپس ادبیات (۲۱ %) بوده است.
سهم اندک شهرستانی‌ها از تولید کتاب
از نظر جغرافیای نشر، ۷۶ % کتاب‌ها در تهران و ۲۴ % در استانهای دیگر، عمدتاً مراکز استانها منتشر شده که از این سهمِ ۲۴ درصدیِ شهرستانها، ۱۰ % در استانهای قم (با ۷ %) و خراسان رضوی (با ۳ %) منتشر شده است و ۱۴ % سهم بقیه استانها بوده است.
بیشترین کتابهای انتشار یافته در تهران به موضوع کمک درسی و آموزشی (۲۲ %) و در شهرستانها به موضوع دین (۲۱ %) اختصاص داشته است.
بیشترین شمارگان کتاب در انحصار کمک‌درسی‌ها
از نظر شمارگان، دو حوزه کمک درسی و آموزشی با ۲۷ % و کودک و نوجوان با ۲۲ % به تنهایی تقریباً نصف (۴۸ %) مجموع شمارگان تولیدی کتابهای کشور را تشکیل داده‌اند.
«میانگین شمارگان» کتاب‌ها در سال ۱۳۹۷، تقریباً مطابق روال تمام سال‌های گذشته باز هم کاهش یافته و به عدد ۱۴۰۱ نسخه برای هر کتاب رسیده که در مقایسه با تعداد ۱۴۶۷ نسخه سال گذشته، ۵/۴ % کمتر شده است.
شمارگان کمتر از ۱۰۰۰ نسخه‌ای برای ۳۱ درصد از کتابهای سال ۹۷
البته ۳۱ % کتاب‌ها شمارگان کمتر از ۱۰۰۰ نسخه را در شناسنامه دارند که تقریباً در شناسنامه نیمی از آن‌ها (۵۳ %) شمارگان ۵۰۰ نسخه‌ای درج شده است.
«میانگین شمارگان» در حوزههای علوم کاربردی ۱۰ %، علوم‌اجتماعی ۴ %، زبان و فلسفه و روانشناسی ۲ % افزایش داشته، اما در سایر حوزه‌ها کاهش داشته است.
ارزش ریالی مجموع قیمت پشت جلد کتابهای سال ۱۳۹۷، حدود ۲۷ هزار میلیارد ریال بوده است که ۴۰ % آن به حوزه کمک‌درسی و آموزشی اختصاص داشته است.
«میانگین قیمت» کتاب در سال ۱۳۹۷، مبلغ ۲۲ هزار ۶۰۰ تومان بوده که در مقایسه با ۱۷ هزار و ششصد تومانِ سال پیش از آن، ۲۸ % افزایش داشته است.
بیش از ۵ هزار ناشر در تولید کتاب سال ۹۷ فعال بودند
کتابهای سال ۱۳۹۷ را ۵.۵۰۷ ناشر منتشر کردهاند که از این تعداد، ۴.۵۴۲ ناشر (۸۲ %) «حقوقی» (دارای پروانه نشر) و ۹۶۵ ناشر (۱۸ %) «حقیقی» (ناشر مولف، سازمان‌ها و نهاد‌ها و ناشران موردی) بوده‌اند.
سهم ۵۶ درصدی ناشران حرفهای از تولید کتاب
از جنبه سهم ناشران در تولید کتابهای سال ۱۳۹۷، آمار نشان می‌دهد ناشران حرفهای (ناشر حرفهای به ناشری گفته می‌شود که سالانه بیش از ۵۰ عنوان کتاب منتشر کند) که ۷ درصد تعداد ناشران را تشکیل می‌دهند، ۵۶ درصد تولید کتاب را بر عهده داشته‌اند.
الف) ناشران حقوقی (دارای پروانه نشر): ۸۲ درصد ناشران/ ۴/۹۸ درصد تولید کتاب
ناشران «فعال» (ناشرانی که در سال ۱۳۹۷ فقط یک کتاب منتشر کردهاند): ۱۴ درصد ناشران= ۵/۰ (نیم) درصد تولید کتاب
ناشران «کم کار» (ناشرانی که از ۲ تا ۲۰ عنوان کتاب منتشر کردهاند): ۶۲ درصد ناشران= ۲۰ درصد تولید کتاب
ناشران «پرکار» (ناشرانی که از ۲۱ تا ۵۰ عنوان کتاب منتشر کردهاند): ۱۶ درصد ناشران= ۲۲ درصد تولید کتاب
ناشران «حرفهای» (ناشرانی که بیش از ۵۰ عنوان کتاب منتشر کردهاند): ۸ درصد ناشران= ۵۶ درصد تولید کتاب
ب) ناشران حقیقی (موردی و ناشران مولف): ۱۷ درصد ناشران= ۵/۱ درصد تولید کتاب
ضرورت ارزیابی کیفی به‌جای کمّی و نقش جشنوارهها و جوایز
در حوزۀ کتاب بسیاری از آمار‌ها و ارزیابیها کمّی است، لذا ضرورت دارد به سوی ارزیابیهای کیفی گام برداشت. تعداد و تنوع و رونق جشنوارهها و جوایز کتابی میتواند خلاء ناشی از ارزیابیهای کیفی را بپوشاند.
در سال ۱۳۹۷، تعداد ۳۴ جایزه و جشنواره ادبی در کشور برگزار شده که حاصل آن انتخاب ۵۱۵ عنوان کتاب بوده است. این جشنوارهها به شش گروه با تعداد زیر قابل تقسیم هستند:
۶ جایزۀ سالانه (کتاب سال، کتاب سال حوزه، دانشجویی و فارابی)
۹ جایزۀ ادبی
۹ جایزۀ تخصصی (رشد، رضوی، پاسداران اهل قلم)
۴ جایزۀ کودک (بیشتر جشنواره و جوایز دولتی هستند که بهتر است جوایز خصوصی هم بیشتر شود)
۶ جایزۀ کتاب استانی
در حوزههای ادبیات و کودک و نوجوان و دین، خوشبختانه جوایز به‌ویژه در بخش خصوصی به تعداد و اندازه مطلوب هست، اما در بسیاری حوزههای دیگر از جمله فلسفه، هنر، تاریخ، علوم و فنون و پزشکی و مهندسی علوم اجتماعی و نظایر آن یا نیست یا بسیار اندک است که ضرورت دارد ایجاد شود.. قیمت هر بند کاغذ ۷۰×۱۰۰ خارجی ۷۰ گرمی از ۱.۲۲۰.۰۰۰ ریال در فروردین‌ماه ۱۳۹۷ به ۳.۷۰۰.۰۰۰ ریال در اسفندماه افزایش داشته است. /۹۲۵/د ۱۰۲/ش
کاهش شمارگان کتاب در سال ۱۳۹۷
اگرچه تعداد عنوان کتاب‌ها در سال ۱۳۹۷، حدود ۱۰۱ هزار عنوان، حدود ۳/۱ درصد بیش از سال گذشته با ۹۹.۶۰۴ عنوان بوده است، اما افزایش قیمت کاغذ و مشکلات ناشی از تورم و تحریم‌ها موجب کاهش قابل توجه مجموع شمارگان کتاب‌ها از ۱۴۴، ۶۳۶، ۵۰۴ نسخه در سال ۱۳۹۶ به ۱۳۹.۳۹۳.۹۷۴ نسخه در سال ۱۳۹۷، یعنی کاهش ۶/۳ درصدی شده است.
سهم ۵۱ درصدی تولید کتاب در اختیار ۳ شاخه
در سال ۱۳۹۷، از نظر موضوعی کتابهای کمک‌درسی و آموزشی با ۱۹ %، ادبیات با ۱۷ % و کودک و نوجوان با ۱۵ % و این سه موضوع در مجموع ۵۱ % از کتابهای سال ۹۷ را تشکیل می‌دهد.
افزایش عنوان کتاب‌ها در ۵ حوزه
همچنین تعداد عناوین سال ۱۳۹۷، در حوزۀ فلسفه و روانشناسی (۱۸ %)، ادبیات (۱۶ %)، زبان (۹ %)، تاریخ و جغرافیا (۵ %) و علوم طبیعی و ریاضیات (۱ %) نسبت به سال ۱۳۹۶ افزایش داشته، اما در سایر حوزه‌ها، برابر یا کمتر بوده است.
۶۲ درصد کتاب‌ها سال ۹۷ چاپ نخست است
در سال ۱۳۹۷، از نظر نوبت چاپ: ۶۲ % کتاب‌ها چاپ اول و ۳۸ % چاپ مجدد بودند، تنها در دو حوزه کمک آموزشی و کودک و نوجوان تعداد کتابهای چاپ مجدد بیش از چاپ اول بوده است. در سایر حوزه‌ها چاپ اول بیشتر است و بیشترین نسبت چاپ اول به مجدد در سه حوزه ادبیات، علوم عملی، علوم اجتماعی و دین بوده است.
پیشتازی تالیف با سهم ۷۵ درصدی
از نظر نوع تولید، ۷۵ % کتاب‌ها تألیف و ۲۵ % ترجمه بوده است، هر چند بیشترین درصد کتابهای تالیفی (۲۵ % کل تالیف) متعلق به موضوع کمک درسی و آموزشی و سپس ادبیات (۲۳ %) بوده و متاسفانه بیشترین ترجمه (۲۷% کل ترجمه) در حوزه کودک و نوجوان و سپس ادبیات (۲۱ %) بوده است.
سهم اندک شهرستانی‌ها از تولید کتاب
از نظر جغرافیای نشر، ۷۶ % کتاب‌ها در تهران و ۲۴ % در استانهای دیگر، عمدتاً مراکز استانها منتشر شده که از این سهمِ ۲۴ درصدیِ شهرستانها، ۱۰ % در استانهای قم (با ۷ %) و خراسان رضوی (با ۳ %) منتشر شده است و ۱۴ % سهم بقیه استانها بوده است.
بیشترین کتابهای انتشار یافته در تهران به موضوع کمک درسی و آموزشی (۲۲ %) و در شهرستانها به موضوع دین (۲۱ %) اختصاص داشته است.
بیشترین شمارگان کتاب در انحصار کمک‌درسی‌ها
از نظر شمارگان، دو حوزه کمک درسی و آموزشی با ۲۷ % و کودک و نوجوان با ۲۲ % به تنهایی تقریباً نصف (۴۸ %) مجموع شمارگان تولیدی کتابهای کشور را تشکیل داده‌اند.
«میانگین شمارگان» کتاب‌ها در سال ۱۳۹۷، تقریباً مطابق روال تمام سال‌های گذشته باز هم کاهش یافته و به عدد ۱۴۰۱ نسخه برای هر کتاب رسیده که در مقایسه با تعداد ۱۴۶۷ نسخه سال گذشته، ۵/۴ % کمتر شده است.
شمارگان کمتر از ۱۰۰۰ نسخه‌ای برای ۳۱ درصد از کتابهای سال ۹۷
البته ۳۱ % کتاب‌ها شمارگان کمتر از ۱۰۰۰ نسخه را در شناسنامه دارند که تقریباً در شناسنامه نیمی از آن‌ها (۵۳ %) شمارگان ۵۰۰ نسخه‌ای درج شده است.
«میانگین شمارگان» در حوزههای علوم کاربردی ۱۰ %، علوم‌اجتماعی ۴ %، زبان و فلسفه و روانشناسی ۲ % افزایش داشته، اما در سایر حوزه‌ها کاهش داشته است.
ارزش ریالی مجموع قیمت پشت جلد کتابهای سال ۱۳۹۷، حدود ۲۷ هزار میلیارد ریال بوده است که ۴۰ % آن به حوزه کمک‌درسی و آموزشی اختصاص داشته است.
«میانگین قیمت» کتاب در سال ۱۳۹۷، مبلغ ۲۲ هزار ۶۰۰ تومان بوده که در مقایسه با ۱۷ هزار و ششصد تومانِ سال پیش از آن، ۲۸ % افزایش داشته است.
بیش از ۵ هزار ناشر در تولید کتاب سال ۹۷ فعال بودند
کتابهای سال ۱۳۹۷ را ۵.۵۰۷ ناشر منتشر کردهاند که از این تعداد، ۴.۵۴۲ ناشر (۸۲ %) «حقوقی» (دارای پروانه نشر) و ۹۶۵ ناشر (۱۸ %) «حقیقی» (ناشر مولف، سازمان‌ها و نهاد‌ها و ناشران موردی) بوده‌اند.
سهم ۵۶ درصدی ناشران حرفهای از تولید کتاب
از جنبه سهم ناشران در تولید کتابهای سال ۱۳۹۷، آمار نشان می‌دهد ناشران حرفهای (ناشر حرفهای به ناشری گفته می‌شود که سالانه بیش از ۵۰ عنوان کتاب منتشر کند) که ۷ درصد تعداد ناشران را تشکیل می‌دهند، ۵۶ درصد تولید کتاب را بر عهده داشته‌اند.
الف) ناشران حقوقی (دارای پروانه نشر): ۸۲ درصد ناشران/ ۴/۹۸ درصد تولید کتاب
ناشران «فعال» (ناشرانی که در سال ۱۳۹۷ فقط یک کتاب منتشر کردهاند): ۱۴ درصد ناشران= ۵/۰ (نیم) درصد تولید کتاب
ناشران «کم کار» (ناشرانی که از ۲ تا ۲۰ عنوان کتاب منتشر کردهاند): ۶۲ درصد ناشران= ۲۰ درصد تولید کتاب
ناشران «پرکار» (ناشرانی که از ۲۱ تا ۵۰ عنوان کتاب منتشر کردهاند): ۱۶ درصد ناشران= ۲۲ درصد تولید کتاب
ناشران «حرفهای» (ناشرانی که بیش از ۵۰ عنوان کتاب منتشر کردهاند): ۸ درصد ناشران= ۵۶ درصد تولید کتاب
ب) ناشران حقیقی (موردی و ناشران مولف): ۱۷ درصد ناشران= ۵/۱ درصد تولید کتاب
ضرورت ارزیابی کیفی به‌جای کمّی و نقش جشنوارهها و جوایز
در حوزۀ کتاب بسیاری از آمار‌ها و ارزیابیها کمّی است، لذا ضرورت دارد به سوی ارزیابیهای کیفی گام برداشت. تعداد و تنوع و رونق جشنوارهها و جوایز کتابی میتواند خلاء ناشی از ارزیابیهای کیفی را بپوشاند.
در سال ۱۳۹۷، تعداد ۳۴ جایزه و جشنواره ادبی در کشور برگزار شده که حاصل آن انتخاب ۵۱۵ عنوان کتاب بوده است. این جشنوارهها به شش گروه با تعداد زیر قابل تقسیم هستند:
۶ جایزۀ سالانه (کتاب سال، کتاب سال حوزه، دانشجویی و فارابی)
۹ جایزۀ ادبی
۹ جایزۀ تخصصی (رشد، رضوی، پاسداران اهل قلم)
۴ جایزۀ کودک (بیشتر جشنواره و جوایز دولتی هستند که بهتر است جوایز خصوصی هم بیشتر شود)
۶ جایزۀ کتاب استانی
در حوزههای ادبیات و کودک و نوجوان و دین، خوشبختانه جوایز به‌ویژه در بخش خصوصی به تعداد و اندازه مطلوب هست، اما در بسیاری حوزههای دیگر از جمله فلسفه، هنر، تاریخ، علوم و فنون و پزشکی و مهندسی علوم اجتماعی و نظایر آن یا نیست یا بسیار اندک است که ضرورت دارد ایجاد شود.. قیمت هر بند کاغذ ۷۰×۱۰۰ خارجی ۷۰ گرمی از ۱.۲۲۰.۰۰۰ ریال در فروردین‌ماه ۱۳۹۷ به ۳.۷۰۰.۰۰۰ ریال در اسفندماه افزایش داشته است. /۹۲۵/د ۱۰۲/ش
ارسال نظرات