جملات نسنجیده در زندگی اجتماعی

به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، ممکن است با این جملات مواجه شده باشید که به شما ربطی نداره! شما نگاه نکن! این یک مساله شخصیه ...

این ها جملاتی است که وقتی با برخی اشخاص رو به رو می شویم آنها در توجیه کارشان به کار می برند. کلماتی که شاید حکایت از عقیده ای دارد؛ اما وقتی درباره ذات این حرف ها بحث می کنیم تلنگری به ذهن می آید که شاید درخور توجه باشد.

هر انسانی با دو بُعد سر و کار دارد. یک بُعد فردی و شخصی و دیگری بُعد اجتماعی. همه انسان‌ها هم از این دایره مستثنی نیستند و مواجهه با این ابعاد دوگانه برای هر قشری با هر رنگ و جنسیت و ملیت و مذهبی وجود دارد.

یک اصول واحد و قانون تکوینی برای همه انسان‌ها لحاظ شده که اصطلاحا مردم به آن خیر و شر می‌گویند و برای همه مساوی است؛ اما برخی از اصول گرچه ذیل قانون تکوینی است؛ ولی به صورت تشریعی آمده است و باز نیز افراد ملزم به رعایت آن‌ها هستند.

دایره محدودیت بشری برای پیشرفت خودِ اوست و فطرت انسان‌ها بدان اذعان دارند گرچه برخی‌ها گذر ایام و پیشرفت علم را به عنوان پیشرفت ذات بشر و تغییرات ایدئولوژیکی او می پندارند؛ اما این حرف‌ها صرفا در حد حرف و نظریه است و در عمل چیزی دیگر را حتی در کشورهای پیشرفته علمی شاهدیم. شما یک روز بدون چراغ راهنمایی و دوربین کنترل ترافیک در شهرهای بزرگ و مهم جهان و در کشورهای پیشرفته تصور کنید. آیا هرج و مرج به وجود آمده و شلوغی پیش آمده نتیجه پیشرفت علم است یا بشریت؟!

حرف این است آن چیزی که پیشرفت انسانی را در پی دارد، لزوما پیشرفت مادی و تغییر ایدئولوژیکی مبتنی بر تفکر مادی نیست؛ بلکه آن چیزی که بشر را رشد می دهد بازگشت به فطرت، شناخت آن و پرورش روح و جسم با محوریت معنویت آن هم معنویت اصیلی است که دین آن را ارائه داده است.

انسان واقعی ابعاد اجتماعی و فردی اش از هم جدا نیست و هر کدام بر دیگری موثر است؛ چون بشر الهی و اصیل،‌ باید به سوی پیشرفت و تعالی حرکت کند که این خود به خود هم پیشرفت معنوی و هم مادی را در پی دارد؛ اما کانال تعالی، جز از راه اصلی آن که ذکر شد، نیست.

جا به جایی واژه ها و تغییر رنگ آنها در جامعه زنگ خطری است که نشان می دهد رویکرد افراد جامعه در بُعد فردی و اجتماعی تغییر کرده است. چهارچوب خانه و حریم آن مختص افراد آن است و دیگران در آن ها حقی ندارند و حتی در دین اسلام ورود به آن حتی برای مامورین نیز نیاز به مجوز است. نمونه عینی آن در حکومت امیرالمومنین علیه السلام مبنی بر فرق حریم خانه با حریم اجتماع در این بود که غیرمسلمانان که همان ذمیان نامیده می شدند نیز حریم شخصی شان با مسلمین فرقی نداشت.

اما صحنه اجتماع چیزی متفاوت بود. در حکومت امیرمومنان علی علیه السلام در بُعد اجتماع، باز فرقی بین مسلمان و غیرمسلمان مطرح نبود حتی اگر غیرمسلمانی مانند مسیحیت در صحن جامعه شرابی می نوشید امیرمومنان علیه السلام حد را بر او جاری می کردند. در کتاب علل الشرائع آمده است که حضرت امیر علیه السلام کسی که خمر یا شراب انگور می آشامید هشتاد تازیانه می زدند و فرقی بین آزاد بودن یا بنده، یهودی بودن یا نصرانی بودن شارب نمی گذاشتند و سپس می فرمودند: ایشان (یهود و نصاری)‌ حق ندارند به صورت آشکار شرب مسکر کنند، باید در خانه هایشان بیاشامند نه در خیابان و ملاعام.

این گزارش گوشه ای تفکیک حریم اجتماع با حیطه شخصی است. امروزه عده ای با خلط این دو بُعد سعی در جا به جایی حریم و مرزهای آن دارند. گرچه عده ای ناخواسته وارد بازی این جماعت می شوند؛ دسته آخر این فطرت الهی جوی انسان است که پیروز میدان است.

اگر پولی از جیب همین جماعت بر زمین بیفتد و تو آن را برداری و به او بدهی از تو تشکر می کنند و خود را مدیون تو می دانند؛ ولی اگر به نحوه پوشش او و یا حتی نقض حریم دین در اجتماع مانند روزه خواری را به وی متذکر شوی می گویند به تو ربطی ندارد! اینان مصداق آیه شریفه قرآن کریم اند که می فرماید: قطعاً كسانى كه به خداوند و پيامبرانش كفر مى‌ورزند و مى‌خواهند ميان خدا و پيامبرانش جدايى بيفكنند و مى‌گويند: به بعضى ايمان مى‌آوريم و به بعضى كافر مى‌شويم، و مى‌خواهند در اين ميانه راهى در پيش گيرند، (كه مطابق هوس باشد، نه عقل و استدلال)[1]

رهبر انقلاب اسلامی در تفسیر این آیه شریفه نکته ای زیبا فرمودند:‌ بعضی قرآن را تکه پاره می‌کنند. «یؤمن ببعض و یکفر ببعض» به عبادت قرآن ایمان می‌آورند؛ اما به سیاست قرآن ایمان نمی‌آورند! «و لقد أرسلنا رسلنا بالبیّنات و انزلنا معهم الکتاب و المیزان لیقوم النّاس بالقسط». قسط چیست؟ قسط یعنی استقرار عدالت اجتماعی در جامعه. چه کسی می‌تواند این کار را انجام دهد؟ تشکیلِ یک جامعه‌ی همراهِ با عدالت و قسط، یک کار سیاسی است.[2]

پس می توان نتیجه گرفت که حریم ها قابل فهمند و حتی اگر تو به آن پایبند نباشی،‌ حریم جامعه با خانه تو فرق می کند و شما ملزم به رعایت قوانین آن هستی. این مساله صرفا مربوط به دین‌داری هم نیست؛ بلکه قانونی عقلی و منطقی است که کشورهای غیرمسلمان هم آن را در جامعه خود هرچند ناقص دارند.

نکته پایانی اینکه حفظ حریم پوشش و رعایت قوانین نه تنها بحث عقلی و منطقی است؛ بلکه از لحاظ تشریعی نیز مورد توجه اسلام قرار گرفته و هنگامی که فردی پایش را از حریم خانه اش به اجتماع می گذارد این فرد، مسئولیتی اجتماعی نیز به گردنش می آید که ملزم به رعایت آن است./829/ی702/س

محمدمهدی مرادی

منابع:

[1] سوره مبارکه نساء، آیه شریفه 151

[2] بیانات‌ در دیدار کارگزاران نظام و سفرای کشورهای اسلامی در سالروز عید مبعث، 31/05/1385