موانع قانونی برگزاری انتخابات به روش الکترونیکی

به گزارش خبرگزاری رسا، انتخابات یک فرآیند تصمیم‌گیری رسمی مبتنی بر قانون اساسی و نظام‌های رأی‌گیری است که طی آن افراد جامعه برای اداره امور عمومی کشور، شخص یا اشخاصی را برای مقامی رسمی برمی‌گزینند و هدفشان تبدیل رأی مردم به یک تصمیم سیاسی است که به همین منظور در بسیاری از قوانین اساسی مردم‌سالار، مقرر شده است تا انتخابات در فواصل زمانی مشخصی برگزار گردد.

سال‌هاست که زمزمه برگزاری انتخابات الکترونیک (E- voting) در کشور ما هم به گوش می‌رسد و دلیل چنین تصمیمی بالا بردن سرعت، دقت، شفافیت و کاهش هزینه در روند برگزاری آن است.

انتخابات الکترونیکی به رأی دهنده این امکان را می‌دهد رأی خود را به صورت الکترونیکی ارائه کند و این کار با کمک رایانه انجام می‌شود. گسترش استفاده از فناوری‌های پیشرفته زمینه بهبود فرآیند انتخابات را فراهم کرده است و به همین دلیل در سال‌های اخیر سیاستمداران و برگزارکنندگان انتخابات و سایرمتخصصان در سطح جهان به شکل گسترده‌ای به انتخابات الکترونیکی توجه کرده‌اند. در اسپانیا رأی‌گیری الکترونیکی از سال ۱۹۹۵ تاکنون چندین بار به صورت آزمایشی انجام شده است. هلند بیش از دو دهه از شیوه رأی‌گیری الکترونیک بهره برده و آلمان هم نمونه دیگری از این کشورهاست، ولی در حال حاضر استفاده از رأی‌گیری الکترونیکی را ترک کرده است. امارات متحده عربی از این شیوه استفاده کرده و می‌کند. فرانسه و ونزوئلا هم از این گروه هستند و از رأی‌گیری الکترونیکی استفاده می‌کنند.

مجموعه وزارت کشور و شورای نگهبان انتخابات را فقط روز رأی‌گیری نمی‌دانند بلکه مراحل انتخابات از روز دستور شروع انتخابات آغاز می‌شود و در ادامه تا روز انتخابات و بعد از آن تا زمان امحای آرا ادامه دارد که اگر تمام این فرآیند‌ها به صورت الکترونیکی انجام شوند یعنی انتخابات کامل و صددرصد الکترونیکی (E- ELECTION) صورت گرفته است. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در اجرای بند (۱) اصل ۱۱۰ قانون اساسی، سیاست‌های کلی «انتخابات» را که پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام تعیین شده است در تاریخ ۲۴/۷/۱۳۹۵ ابلاغ نمودند که بند (۱۲) آن بیان می‌دارد: «بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در جهت حداکثرسازی شفافیت، سرعت و سلامت در اخذ و شمارش آرا و اعلام نتایج» که ضرورت برگزاری انتخابات الکترونیک را از آن می‌توان استنباط کرد.

مسئله‌ای که در ارتباط با برگزاری انتخابات به صورت الکترونیکی در نظام حقوقی ایران با آن رو‌به‌رو هستیم این است که اگر قصد برگزاری انتخابات به صورت الکترونیکی وجود دارد علاوه بر اینکه قوانین و مقررات آن در مجلس شورای اسلامی باید به تصویب برسد لازم است قبل از برگزاری انتخابات ضوابط اجرایی لازم در آیین‌نامه‌های اجرایی پیش‌بینی شود، چراکه با ملاحظه آیین نامه‌های اجرایی قوانین انتخاباتی به خصوص «آیین‌نامه اجرایی قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی». می‌بینیم جز در «مرحله تنظیم صورتجلسه قرائت و شمارش آرا» که به شیوه به کارگیری دستگاه‌های شمارشگر رایانه‌ای اشاره شده است، در مرحله اخذ آرا هیچ گونه ضابطه‌ای در خصوص برگزاری انتخابات الکترونیکی وجود ندارد و همه ضوابط ناظر به برگزاری انتخابات به صورت دستی است. (به عنوان نمونه ماده (۶۵) آیین نامه اجرایی انتخابات مجلس شورای اسلامی.)

درتبصره (۷) اصلاحی ماده (۹) قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی (مصوب ۲۶ /۰۱ /۱۳۸۶) هم پیش بینی شده بود که: «وزارت کشور موظف است با هماهنگی و موافقت شورای نگهبان تمام مراحل انتخابات را درحدود اعتبارات مصوب با استفاده از روش‌ها و فناوری‌های نوین برگزار کند.»، اما می‌بینیم حکم مزبور به طور کلی به نوین‌سازی شیوه‌های اخذ رأی وشمارش آرا اشاره کرده و در خصوص ملزومات انتخابات الکترونیکی و جزئیات اجرای آن اشاره‌ای نداشته است.

 

انتخابات الکترونیکی به صورت کلی موضوعی است که همواره مورد بحث وزارت کشور و شورای نگهبان می‌باشد وطرح اصلاح موادی از قانون انتخابات مجلس هم اکنون در شورای نگهبان در حال بررسی است چراکه برگزاری انتخابات الکترونیکی مستلزم پیش بینی‌های تقنینی است و درحال حاضر با توجه به احکام و ضوابط قانونی موجود، امکان برگزاری انتخابات به روش الکترونیکی وجود ندارد و با توجه به اینکه قانون انتخابات مبنای استفاده از راه حل‌های فنی جهت برگزاری انتخابات الکترونیکی می‌باشد ضرورت دارد تا تمام جزئیات و ضوابط مربوط به آن، در نظر گرفته شود./۱۰۱/۹۶۹/م