معتمد نظام؛ گذری بر زندگی، زمانه وکارنامه‌ باسابقه‌ترین عضو شورای نگهبان

 

حضرت امام خمینی (ره): «آقای جنّتی از اشخاص بزرگ‏‎ هستند و لیاقت برای همۀ مسائل را دارند.»
مقام معظم رهبری: «جناب‌عالی [آیت‌الله جنّتی]از برجستگان رجال علمی و چهره‌های موجه عالم تشیع می‌باشید.»

آیت‌الله احمد جنّتی تنها فرزند هاشم و فاطمه در سوم اسفند ۱۳۰۵ شمسی برابر با بیستم شعبان ۱۳۴۵ قمری در روستای لادان در سه کیلومتری غرب اصفهان چشم به جهان گشود. پدر ایشان، روحانی وارسته و مورد رجوع مردم در لادان از شنبه تا چهارشنبه در اصفهان به تدریس می‌پرداخت و آخر هفته نیز در روستا به کشاورزی مشغول بود. [خبرگان ملّت، دفتر اوّل، ص ۱۵۰]ملاهاشم که از محضر بزرگانی مانند «حاج آقا رحیم ارباب»، «سیدعلی نجف‌آبادی»، «محمدحسن عالم نجف‌آبادی» و «سیّدمحمدرضا خراسانی» بهره‌ها برده بود، تا پایان عمر رابطه‌اش را با حوزه‌ی علمیه‌ی اصفهان قطع نکرد.

مادر مکرمه‌اش که تنها، سواد قرآنى داشت و با خواندن و نوشتن کمى آشنا بود، به اصول و آداب دین بسیار مقیّد بوده و با صبر، قناعت و آبرومندى زندگى را مى‌گذراند. [خبرگان ملّت، دفتر اوّل، ص ۱۵۰]ایشان در سنین ۸ - ۹ سالگی به مکتبخانه «سیدحسن» در محله کوهانستان رفته و پس از چندی به دلیل نبود مدرسه در محل زندگی و برای تکمیل تحصیلات رسما وارد حوزه شده و به همراه پدر که استاد اولیه‌اش بود فاصله یک فرسخی روستا تا اصفهان را پیموده و از شنبه تا چهارشنبه در مدرسه‌ی «جد بزرگ» اصفهان اقامت می‌گزید.
همچنین در این مقطع علاوه بر پدر از اساتیدی چون؛ حجج اسلام «سید ابوالقاسم هرندی»، «سید محمد هاشمی»، «میرزا محمود معین»، «حیدرعلی صلواتی»، «روح‌الله امامی» و «سید محمدباقر سدهی» و حضرات آیات «سید محمدباقر ابطحی» و «شیخ احمد فیاض» و «حاج شیخ علی مشکاتی» نیز بهره گرفت. گفتنی است دوران نوجوانی ایشان همزمان با دوران سخت و دردناک اختناق رضاخانی بود.

آیت‌الله جنتی با گذراندن دوره‌‎ی مقدمات و برخی دروس دوره سطح و به جهت ادامه تحصیلات در سال ۱۳۲۴ وارد حوزه علمیه قم شده و از محضر اساتیدی، چون شهید آیت‌الله محمدعلی صدوقی، آیت‌الله سیدرضا بهاءالدینی، آیت‌الله سیدمحمدباقر سلطانی‌طباطبایی، آیت‌الله روح‌الله کمالوند، آیت‌الله عبدالجواد جبل‌عاملی، شهید آیت‌الله عطاءالله اشرفی‌اصفهانی و... بهره‌مند شد. همچنین دروس خارج و عالی حوزه را در خدمت مراجع عظام آیت‌الله العظمی سیّدحسین بروجردی، حضرت امام خمینی (ره)، آیت‌الله‌العظمی سیدمحمدرضا گلپایگانی و آیت‌الله‌العظمی سیدحجّت کوه کمری به پایان رساند.

ایشان در مورد شخصیت علمی حضرت امام (ره) می‌گویند: «آنچه من از مایه علمی کسب کردم بعد از درس مرحوم آیت‌الله بروجردی، از محضر امام خمینی (ره) بود. صرف نظر از مسئله رهبری و آن قدرت معنوی و اخلاقی امام (ره) و شناخت اجتماعی و آشنایی ایشان با مسائل روز و درک سیاسی، از نظر علمی هم باید به حق اعتراف کرد که ایشان مطالبی را به ما آموختند که در هیچ درس دیگری نیاموختیم.»

از همدوره‌ای‌ها، هم مباحثه‌ای‌ها و دوستان دوران تحصیل آیت‌الله جنتی می‌توان به بزرگانی، چون شهید آیت‌الله سیدمحمدرضا سعیدی، شهید آیت‌الله سیدمحمد حسینی بهشتی، شهید آیت‌الله محمّد مفتّح، آیت‌الله ابوالقاسم خزعلی، شهید آیت‌الله علی قدوسی، آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی، آیت‌الله علی مشکینی، آیت‌الله جعفر سبحانی و آیت‌الله ابراهیم امینی اشاره کرد.

آیت‌الله جنّتی با شروع نهضت حضرت امام خمینی (ره) به سرعت در صف یاران نزدیک ایشان قرار گرفته و تا پیروزی انقلاب همواره در این مسیر تلاش وافری نمود. بار‌ها دستگیری، بازداشت و تبعید، ثمره‌ی مجاهدات و کوشش‌های انقلابی این شخصیت برجسته است. بعد از قیام پانزده خرداد و نقشه‌ی شوم رژیم پهلوی برای اعدام امام (ره)، برای خنثی کردن این دسیسه، به همراه بزرگان و مدرسین شناخته شده‌ی حوزه علمیه قم در شاهکاری اقدام به صدور اطلاعیه‌ای مشهور در دفاع از مرجعیت ایشان نمودند.

پس از تبعید امام (ره) رژیم، تضییقاتی را برای طلاب و روحانیون طرفدار ایشان در سراسر کشور به وجود آورد. در چنین فضایی آیت‌الله جنّتی به همراه عده‌ای از مدرسین و علماء حوزه علمیه قم با صدور اطلاعیه‌ای خطاب به آیات عظام «سیّدهادی میلانی» و «سیّدشهاب‌الدین مرعشی‌نجفی» خواستار تعیین خط مشی برای روحانیون و تجلیل از حضرت امام خمینی (ره) شدند.

از دیگر اقدامات آیت‌الله جنّتی پس از تبعید امام در سال ۱۳۴۳ شرکت در تحصن اعتراضی در منزل مراجع قم پس از صدور حکم اعضای هیئت‌های موتلف اسلامی به دنبال ترور حسنعلی منصور بود. متحصنین که در حدود ۵۰ نفر بودند در سه گروه ۱۵ تا ۲۰ نفری در منازل سه تن از علمای طراز اول قم متحصن شده و اعلامیه‌ای نیز در این خصوص صادر کردند. آیت‌الله جنتی نیز یکی از سخنرانان این تحصن بودند. این تحصن که با راهپیمایی همراه بود در شهر‌های مختلف کشور بازتاب زیادی داشت.

 

انتشار چند نامه سرگشاده و اعلامیه برای آیات عظام و مقامات ارشد رژیم پهلوی از دیگر اقدامات آیت‌الله جنّتی در زمستان ۱۳۴۳ بود.

در بخشی از نامه سرگشاده‌ای که آیت‌الله جنّتی در تهیه و انتشار آن نقش داشت، با عنوان جمعی از «حجج اسلام و محصلین اصفهانی حوزه علمیه قم» به تاریخ ۲۶/۱۲/۱۳۴۳ خطاب به هویدا نخست وزیر منتشر شد، آمده است: «دیرزمانی است که هئیت حاکمه ایران در این مملکت مذهبی دست به عملیاتی زده که مخالف قوانین مقدسه‌ی اسلام می‌باشد...

در این مدت علمای اعلام و مراجع و آیات عظام به خصوص مرجع تقلید شیعه حضرت آیت‌الله العظمی آقای خمینی مدظله العالی آنچه لازمه‌ی خیرخواهی و نصیحت بود تذکر دادند. متأسفانه دولت به جای اینکه رویه‌ی خشونت‌آمیز خود را تغییر دهد حضرت معظم را که یکی از مراجع مسلّم تقلید است و مصونیت قانونی دارند به جرم دفاع از حریم قرآن و اسلام و حمایت از استقلال کشور و اعتراض به مصونیت مستشاران نظامی آمریکا به خارج از کشور تبعید کرد و بسیاری از علما و مبلّغین اسلامی و اساتید دانشگاه و دانشجویان و تجّار و اصناف مختلفه از متدیّنین را به جرم پشتیبانی از علمای اعلام و دفاع از حریم مقدس قرآن به سیه چال‌های زندان انداخت...

انتظار می‌رود دولت جنابعالی به احساسات پاک و گرم مردم توجه کرده و به اصول آزادی و قوانین مسلّمه اسلام احترام و با الغاء تصویب نامه‌های ضددینی و ارجاع زعیم عالیقدر حضرت آیت‌الله العظمی آقای خمینی و آزاد کردن سایر زندانیان بی‌گناه، نواقص دولت‌های گذشته را جبران نموده و علاقه خود را نسبت به قانون اساسی و احکام مقدسه‌ی اسلام و استقلال کشور اظهار دارد.»

 

در سال ۱۳۴۹ و با رحلت آیت‌الله العظمی سیّدمحسن حکیم، شاه در اقدامی مزوّرانه و برای اینکه مرجعیت را به خیال خود به خارج از ایران منتقل کند با ارسال پیام تسلیتی خطاب به آیت‌الله العظمی سیّدابوالقاسم خویی در صدد این امر برآمد که با واکنش تند و عکس‌العمل سریع شاگردان امام (ره) مواجه شد. آیت‌الله جنّتی به همراه یازده تن از علماء و مدرسان سرشناس حوزه در اقدامی حساب شده و دقیق به منظور بهره‌برداری از جو روانی رحلت آیت‌الله العظمی حکیم و تثبیت مرجعیت حضرت امام خمینی (ره) متنی را با عنوان «نظریه اساتید بزرگ و حجج اسلام حوزه مقدسه علمیه قم درباره مرجعیت آیتالله العظمی خمینی دامت برکاته» تهیه و منتشر کردند. این اقدام شجاعانه در مقطعی صورت گرفت که رژیم پهلوی در اوج اقتدار خویش قرار داشت و با شدت و سختگیری به دنبال محو نام حضرت امام (ره) بود.

متن سوال در این اعلامیه به شرح زیر است:
«محضر مقدس اساتید بزرگ و مدرسین عالی مقام و فضلای حوزه علمیه قم، دامت برکاتهم
محترما به عرض می‌رساند، رحلت حضرت آیتالله العظمی آقای حکیم قدس سره موجب تأسف عمیق گردید. استدعا میشود نظریه خود را درباره مرجع تقلیدی که مقلدین معظم له به وی مراجعه نمایند به طور مشخص و با قاطعیت بیان فرمایید.»

آیت‌الله جنّتی در پاسخ نوشتند:
«بسم الله الرّحمن الرّحیم
موضوع مرجعیت عامه مطلبی است که با تمام شئون مادی و معنوی ملت اسلام سر و کار دارد. کیان اسلام و کلیه حیثیات ملل اسلامی همیشه وابسته به روشن بینی و قاطعیت و علم و تقوای مراجع تقلید بوده و در این زمان که اسلام عزیز از همه‌ی ادوار بیشتر به رهبر واجد شرایطی محتاج است، مرجعیت عامه‌ی حضرت آیت‌الله العظمی الخمینی مدظله العالی قابل هیچ گونه تردید و مناقشه‌ای نیست. احمد جنتی ۱۶/۰۳/ ۱۳۴۹»
انتشار این پرسش و پاسخ، بازتاب وسیعی در سطح جامعه داشت. به همین دلیل رژیم شاه بلافاصله درصدد دستگیری و تبعید صادرکنندگان آن برآمد.

 

همچنین آیت‌الله جنتی در تحصن معروف روحانیون در مسجد دانشگاه تهران که بین روز‌های هشتم تا دوازدهم بهمن ۵۷ در اعتراض به جلوگیری بختیار از بازگشت امام (ره) به ایران برگزار شده بود حضور داشته و وظیفه‌ی سخنگویی متحصنین را بر عهده داشتند.

 

 

از جمله فعالیت‌های مهم فرهنگی و تربیتی آیت‌الله جنّتی حضور و همکاری ۱۴ ساله با شهیدان بهشتی و قدوسی در مدرسه‌ی حقانی قم است. مدرسه علمیه‌ی حقانی، مدرسه‌ای بود که با هزینه‌ی یکی از تاجران با تقوای زنجان و با مدیریت شهید قدوسی آغاز به کار کرد. این مدرسه که بسیاری از بزرگان کنونی حوزه، در اداره‌ی آن شرکت داشتند، با ابتکار شهید بهشتی و با طرحی نو و شیوه‌ای تازه در تدریس و تحصیل و با برنامه‌ای منسجم و امروزی، به تربیت و آموزش طلاب از مقدمات تا سطح می‌پرداخت که بسیاری از مدیران و متصدیان امور قضایی و اصحاب فرهنگ و پژوهشگران امروز جامعه در آن پرورش یافتند. طلاب این مدرسه در بسیاری از فعالیتهای علمی و سیاسی دوره‌ی طاغوت و پس از آن، در اداره و برنامه‌ریزی علمی و فرهنگی سیاسی انقلاب اسلامی شرکت کردند و این حاصل تلاش استادان این مجموعه، از جمله آیت‌الله احمد جنتی بود.

 

ایشان در زمینه تألیف و ترجمه نیز آثار درخور توجهی از خود برجای گذاشته‌اند. از جمله ترجمه‌ی «اثبات الهداه»، «ایقاظ الهجعه»، «تحف‌العقول» که به چاپ‌های متعددی رسیده است، الزواج فی الاسلام با نام «ازدواج در اسلام» که مکرراً منتشر شده است، اثنا عشریه که عموماً با نام «نصایح» و در طول سال‌های مختلف پی در پی تجدید چاپ شده است، «مواعظ العددیه»، مقالاتی در «مجموعه سخنرانی‌هایی پیرامون ولایت فقیه» و ... این آثار به استثنای مقالات چه در سال‌های قبل از انقلاب و چه پس از آن با نام‌های مختلف و به شکل‌های گوناگون بار‌ها منتشر شده‌اند.

با پیروزی انقلاب اسلامی همکاری‌های آیت‌الله جنّتی با نظام نوپای جمهوری اسلامی آغاز شد. از اولین مسئولیت‌های ایشان می‌توان به انتصابشان به عنوان حاکم شرع و امامت جمعه اهواز از سوی حضرت امام (ره) اشاره کرد.

پس از تصویب قانون اساسی و نیز برگزاری انتخابات اولین دوره ریاست جمهوری، حضرت امام (ره) طی حکمی در اول اسفند ۱۳۵۸ آیت‌الله احمد جنّتی را به عنوان یکی از شش فقیه شورای نگهبان برگزیدند. اجتهاد و دانش بالای فقهی دو خصیصه‌ی مهم برای انتخاب فق‌های شورای نگهبان در قانون اساسی ذکر شده است و همین نشان از درجه‌ی بالای اعتماد بنیانگذار کبیر انقلاب به ایشان می‌باشد. عضویت در شورای نگهبان به دلیل نقش آفرینی‌های متعدد در مقاطع بسیار مهم و حساس تاریخ انقلاب، بی‌گمان از مهمترین مسئولیت‌های آیت‌الله جنّتی در نظام جمهوری اسلامی بوده است.

 

اعضای شورای نگهبان، بین تیر ۱۳۶۲ تا تیر ۱۳۶۵، محل نهاد شورای نگهبان

ایستاده از راست: محمد صالحی، حسین مهرپور، علی آراد، خسرو بیژنی، سیّدجلال‌الدین مدنی‌کرمانی، حسن فاخری.

نشسته از راست: حضرات آیات؛ محمّد محمّدی گیلانی، محمّد مؤمن، لطف‌الله صافی گلپایگانی، ابوالقاسم خزعلی، احمد جنّتی و محمّد امامی کاشانی

 

نکته‌ی دیگر آنکه نام آیت‌الله جنّتی همواره با شورای نگهبان گره خورده و جدا ناشدنی است. چرا که ایشان با ۳۹ سال، باسابقه‌ترین عضو شورای نگهبان بوده و از اولین دوره (اسفند ۱۳۵۸) تاکنون (تیر ۱۳۹۸) با حکم حضرت امام (ره) و مقام معظم رهبری در تمامی دوره‌ها حضور داشته‌اند. افزون بر آن وی از مهرماه ۱۳۷۱ تاکنون دبیری شورای نگهبان را نیز برعهده دارند. ایشان رکورددارِ ترین‌ها در شورای نگهبان هستند. باسابقه‌ترین عضو و قدیمی‌ترین فقیه با ۳۹ سال و با حدود ۲۷ سال، دیرپاترین دبیر شورای نگهبان شناخته می‌شوند.

آیت‌الله جنّتی همچنین در تمامی پنج دوره‌ی مجلس خبرگان رهبری نیز از سوی مردم به عنوان نماینده برگزیده شده‌اند که این نیز خود نوعی رکورد محسوب می‌شود. در دوره‌های اول و دوم از استان خوزستان و دوره‌های سوم، چهارم و پنجم از استان تهران به عنوان نماینده خبرگان انتخاب شده اند. گفتنی است ایشان هم اکنون و در دوره پنجم، ریاست مجلس خبرگان رهبری را نیز برعهده دارند.

 

آیت‌الله جنّتی علاوه بر مناصب پیش گفته مسئولیت‌های مهمی دیگری برعهده داشته و یا دارند از جمله: «دبیری شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی، ریاست سازمان تبلیغات اسلامی، نمایندگی امام و مقام معظم رهبری در اتحادیه‌ی انجمن‌های اسلامی دانش آموزان، نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، امامت جمعه موقت اهواز، کرمانشاه، قم و تهران، عضویت در شورای پشتیبانی جنگ، شورای بازنگری قانون اساسی، شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای عالی تبلیغات خارجی و مجمع تشخیص مصلحت نظام، مدیریت در دادگاه‌های انقلاب اسلامی، عضویت در هیأت مؤسس جامعه الزهرا (س)، عضویت در کمیسیون صدا و سیما به عنوان نائب رئیس، مسوؤلیت ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر و نمایندگی مقام معظم رهبری در کمک رسانی به مردم بوسنی و هرزگوین.»

 

گفتنی است آیت‌الله جنّتی اولین امام جمعه‌ی منصوب مقام معظم رهبری برای شهر تهران هستند که در ۱۴ فروردین ۱۳۷۱ به این سمت منصوب شده و پس از حدود ۲۶ سال در اسفند ۱۳۹۶ از امامت جمعه‌ی تهران استعفاء دادند.

یکی از برگ‌های اتفاقات سال ۸۸ که در نوع خود کم‌نظیر بود، دیدار رهبر معظم انقلاب با نمایندگان ستاد‌های انتخاباتی نامزد‌های ریاست جمهوری سال ۸۸ در سه شنبه‌ی همان هفته‌ی اول پس از انتخابات است؛ دیداری که نمایندگان هر یک از ستاد‌های انتخاباتی آقایان کروبی، موسوی، رضایی و احمدی‌نژاد صحبت کردند و نمایندگان وزارت کشور و شورای نگهبان نیز به ادعا‌ها پاسخ دادند.

 

آقای الویری (نماینده ستاد آقای کروبی) در اواخر این جلسه خطاب به مقام معظم رهبری می‌گوید: «از دید دوستان به دلیل همان چهار سرفصل تخلفاتی که بیان شده، انتخابات مخدوش است و باید ابطال شود. راه حل را هم در این می‌داند که یک هیئت حقیقت‌یاب برای حل مسئله از طرف رهبری تعیین شود؛ همان طوری که در دوره حضرت امام، ایشان هیئت سه‌نفره‌ای را برای رسیدگی به اختلافات بنی‌صدر با سایر مسئولان کشور شکل دادند و مسئله حل شد. رهبر انقلاب بلافاصله می‌گویند: «که آخر حل هم نشد! یادتان است دیگر؟»

آقای الویری اصرار دارد که با توجه به شبهات مطرح‌شده، شورای نگهبان نمی‌تواند مرجع رسیدگی به شکایات قرار بگیرد، چون هفت نفر از اعضای آن صریحاً از یکی از نامزد‌ها حمایت کرده‌اند و موضع‌گیری خاصّی دارند.

رهبر انقلاب از آقای زنگنه (نماینده ستاد آقای موسوی) که از قبل درخواست داشته تا صحبت کند، می‌خواهند از فرصت یک دقیقه‌ای‌اش استفاده کند. او نیز تاکید می‌کند که این چهل میلیون رای به جمهوری اسلامی بوده و افتخار نظام است، اما معترضان با مخدوش و عوض‌شدن آراء مشکل دارند. او از صدا و سیما گلایه دارد که معترضان را اوباش معرفی می‌کند و نیز معتقد است که مردم به این وزارت کشور و شورای نگهبان اعتماد نمی‌کنند: «حضرتعالی به عنوان پدر ملت و کسی که همه قبولتان دارند، وارد مسئله بشوید. اعتماد مردم باید جلب بشود. این مهم است.»

 

آقای زنگنه از تقسیم‌شدن جامعه که به ضرر کشور است، نگرانی دارد و می‌گوید ما فرمایش‌های شما برای اتحاد و اتفاق ملّی را قبول داریم، ولی مردم از اینکه احساس می‌کنند به رای آن‌ها آسیب رسیده عصبانی هستند.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به آقای زنگنه یاد آوری می‌کنند که شما گاهی آدم احساساتی‌ای هستید. الان هم یک مقدار از حرف‌هایتان ناشی از احساسات است. بعد توضیح می‌دهند: «شما می‌گویید مردم عصبانی‌اند. این طبیعی است. شما خیال می‌کنید وقتی که آقای خاتمی با ۲۰ میلیون رای پیروز شد، یک عده‌ای عصبانی نبودند؟ خب چرا، آن‌ها هم عصبانی بودند؛ آن‌ها هم همین حرف را می‌زدند؛ آن‌ها هم همین داعیه‌ها و طلبکاری‌ها را می‌کردند. همان وقت به من هم مراجعه کردند. یکی از مسئولین عالی‌رتبه‌ی آن روز آمد پیش من و از من خواست که آقا این انتخابات را ابطال کنید. من آنچنان تشری زدم که به نظرم بعد از آن بین ما و آن مسئول هنوز هم درست اصلاح نشده. البته امیدوارم حالا این حرف‌های من موجب نشود که بین ما و شما همین جور اصلاح نشود تا چند سال.» رهبر انقلاب به آقای زنگنه که مدت‌ها در نظام مسئولیت داشته و دست‌اندرکار امور بوده یادآوری می‌کنند که امکان تقلب در چنین موردی که بیش از ۱۰ میلیون اختلاف رای وجود دارد بسیار پایین است؛ اگر هم تردیدی هست، می‌توان از آدم‌های باتجربه در وزارت کشور که در جریان این امور هستند و بسیاری‌شان هم با آقای احمدی‌نژاد موافق نیستند، پرسید.

 

سپس تأکید می‌کنند «اگر در این نظام نتوان به کسانی مانند آیات مؤمن و آقای جنّتی اعتماد کرد، به هیچ فرد دیگری هم نمی‌توان؛ چرا که آن‌ها برای بردن و آوردن کسی، دینشان را از دست نمی‌دهند. فق‌های شورای نگهبان آدم‌های قرص و محکمی هستند که مو را از ماست می‌کشند و بررسی شکایات نیز بر عهده همان‌هاست.»/د101/ق