یادداشتی بر کتاب «خنجر سپید شب»
«خنجر سپید شب»، رمانی پرتعلیق است و در هر حادثه‌ای برگی دیگر از تاریخ را رو می‌کند و در تمام آن‌ها تازگی و نگاه جذاب نویسنده را می‌توان حس کرد.
به گزارش خبرگزاری رسا، کتاب «خنجر سپید شب» به قلم مسلم ناصری به تازگی به همت دفتر نشر معارف منتشر شده است.
از این رو مریم راهی یادداشتی بر این کتاب نوشته است که در ادامه می‌خوانید:
در سال‌های اخیر شاهد پیشرفت سریع رمان تاریخی بوده‌ایم، رمان‌هایی که با بهانه قرار دادن حادثه یا شخصیتی واقعی، خواننده را به قلب تاریخ می‌برند بی‌آنکه دست او را به عنوان یک علاقمند به داستان، خالی بگذارند یا حس رضایت را در او نادیده بگیرند.
بشر همواره در تاریخ و با تاریخ زیسته است و با در نظر گرفتن تجربیات اجدادش سعی کرده زندگی‌اش را بر اساس آنچه از نیاکانش به یادگار مانده بسازد، منتها با عقلی متناسب با دوره‌ای که در آن زندگی می‌کند.
برای انسان شیرین است بداند فرزند چه کسی بوده و جدش در گذشته چه‌ها کرده و چه‌ها دیده است، و هرچه این گذشته از انسان دورتر می‌شود کنجکاوی او نیز برای شناختنش بیشتر می‌شود. حالا اگر این گذشته پیوند خورده باشد با مذهب و بزرگان و برگزیدگان دین او، حساسیت بیشتری پیدا می‌کند، زیرا که فطرت حقیقت‌جوی انسان آرام نمی‌گیرد مگر به آگاهی برسد، و چه بسا که رسیدن به این آگاهی سال‌ها به طول انجامد و همین نکته، قدری از اراده و پشتکار او بکاهد و دلسردش کند. خوشبختانه رمان‌های تاریخی این امکان را برای خواننده فراهم می‌کنند تا او در زمانی اندک به قلب تاریخ سفر کند و با داستان همراه شود، بدون آنکه سختی و زمختی تاریخ برایش آزاردهنده باشد و بهراسد از اینکه باید زمان زیادی را صرف کند تا در زمینۀ تاریخ به آگاهی برسد.
اینجا هنر به یاری تاریخ می‌آید؛ هنر است که در چنین نقطه‌ای بروز می‌کند، زهر تاریخ را می‌گیرد و از آن شربتی گوارا برای ذهن‌های تشنه درست می‌کند. از طرفی خواننده‌ای که کتاب رمان به دست می‌گیرد، مطمئناً انتظار دارد با یک رمان روبه‌رو باشد و نه با یک بازنویسی تاریخی؛ بنابراین نویسنده با ترکیب هنر و تاریخ، اثری خلق می‌کند که به جان خواننده بنشیند. او واقعیت را از تاریخ وام می‌گیرد و آن را هنرمندانه با عنصر خیال درمی‌آمیزد تا رمانی باب طبع خواننده خلق کند، رمانی که باورپذیر باشد و وقتی به پایان رسید این احساس را در خواننده ایجاد کرده باشد که بخواهد بیشتر بداند و باز هم در کتاب‌فروشی‌ها سراغ خریدن کتاب‌هایی برود که از تاریخ نوشته‌اند.
نویسنده‌ای که موضوعات تاریخی را برای رمان‌نویسی انتخاب می‌کند باید تبحر زیادی در روایت داشته باشد تا بتواند خواننده را از ابتدای داستان تا به انتها با خود همراه کند و حتی گوشه‌ای از داستانش هم موجب دلسردی او از ادامۀ خواندن نشود. مسلم ناصری یکی از نویسندگانی است که تاکنون در این راه موفق عمل کرده است. ناصری تا پیش از این، بیش از چهل عنوان کتاب را راهی بازار نشر کرده که اکثر آن‌ها تاریخی بوده است.
این بار مسلم ناصری که تحصیلاتش را نیز در حوزۀ تاریخ تا مقطع دکتری ادامه داده، با سفر به عصر خلفا، سراغ شخصیتی واقعی به نام محمد بن ابی حذیفه رفته است. دورۀ خلفا از اهمیت زیادی برخوردار است و شاید به جرأت بتوان گفت آنچه در ادامۀ این بخش از تاریخ شاهدش هستیم محصول به خلافت رسیدن خلفا و خانه‌نشین شدن حضرت علی است؛ و این‌ها هیچکدام از نظر نویسنده و خواننده دور نیست.
داستان کتابِ «خنجر سپید شب» از آنجایی خواننده را وارد داستان می‌کند که پسری به نام محمد در بین مهاجرین حبشه متولد می‌شود. او پسر دایی معاویه است، از امویان، و طبیعی‌ست دشمن سرسخت حضرت رسول و حضرت امیر باشد، اما بر خلاف انتظار، او دوستدار نبوت و امامت است و هرچه را که دارد فدای این محبت می‌کند. محمد پسر ابی حذیفه به دست عثمان، خلیفۀ سوم پرورش یافته است، اما روزگار برایش این چنین رقم می‌زند که از مخالفین عثمان باشد و دوستدار علی. این مخالفت تا آنجا ادامه می‌یابد که او در قیام مردم مصر علیه عثمان نقش مهمی دارد و مدتی بر مصر فرمانروایی می‌کند. در این فاصله جنگ جمل و صفین اتفاق می‌افتد و پای عمروعاص به داستان باز می‌شود و او بنا بر ذاتش، فریبی می‌افزاید به فریب‌های گذشته.
خنجر سپید شب زبانی روان دارد، واژگان به کار رفته در آن ساده است و در کنار سخت بودن تاریخ این دوره از اسلام، طعم سهولت را به خواننده می‌چشاند. این رمان با اینکه بازۀ زمانی گسترده‌ای را شامل می‌شود، اما به گونه‌ای روایت شده که خواننده متوجه گذر زمان نشود و شکاف‌های زمانی برای او آزاردهنده نباشد. ناصری با خلق داستانی جذاب به خوبی توانسته جا‌های خالی موجود در تاریخ را پر کند و آن را یکدست و یکنواخت در اختیار خواننده قرار دهد.
اگر قرار باشد رمان‌های تاریخی را طبقه‌بندی کنیم، رمان حاضر در طبقات بالای این تقسیم‌بندی جای خواهد گرفت؛ هم به لحاظ اهمیت موضوع و هم به لحاظ جذابیت روایت. حساسیت دورۀ خلافت ابوبکر، عمر و عثمان و سرنوشت خلیفۀ سوم و بعد از آن حضور امام علی در جامعه به عنوان وصی حضرت رسول، جذابیتی دارد که مطمئناً خواننده هرچه بیشتر بداند عطش او برای دانستن بیشتر خواهد شد. آنچنان که پس از خواندن رمان خنجر سپید شب، خواننده قطعاً به نقطه‌ای خواهد رسید که در ذهنش سؤالاتی شکل گرفته و می‌خواهد جواب آن‌ها را نیز پیدا کند. خواننده‌ای که به این نقطه می‌رسد، قطعاً به سراغ تاریخ می‌رود، و این حُسن کار رمان‌نویس تاریخی است.
در دورۀ حساسی که خنجر سپید شب شکل گرفته، مردمانی زندگی می‌کرده‌اند که حضرت رسول را از نزدیک دیده‌اند، و با مخالفین حضرت و با مشرکین نیز حشر و نشر داشته‌اند، پس تفاوت خیر و شرّ را به خوبی و به درستی درک کرده‌اند. آن‌ها در سایۀ رحمتِ حضرت رحمه للعالمین، به آسایش و آرامش رسیده‌اند، اما به محض رحلت ایشان، و با وجود اینکه وصی ایشان حی و حاضر در کنار آن‌ها بوده دچار انحرافی می‌شوند که مسیر تاریخ اسلام را تغییر می‌دهد و آسیب‌های غیر قابل جبرانی به بدنۀ اسلام و جامعۀ مسلمین وارد می‌کند. در این میان، جوانی به نام محمد، پسر ابی حذیفه که از خاندان اموی است، بر خلاف اعتقادات طایفه‌اش، و بر خلاف آنچه از جانب ابوسفیان در قلب آن‌ها خانه کرده است، و بر خلاف دشمنی دیرینۀ این طایفه با عشیرۀ بنی‌هاشم که سرچشمۀ آن در ریاست بر مکه بوده است، به یاری حضرت علی برمی‌خیزد. محمد بن ابی حذیفه از جا بلند می‌شود بدون اینکه ترس داشته باشد از عاقبت کارش. او به مصر می‌رود، با فرماندار مصر مخالفت می‌کند و پس از یک قیام سرنوشت‌ساز، فرماندار مصر می‌شود. با اینکه محمد تا به اینجا راهی طولانی را طی کرده، اما اینجا تازه آغاز داستانِ خنجر سپید شب است.
خنجر سپید شب، رمانی پرتعلیق است و در هر حادثه‌ای برگی دیگر از تاریخ را رو می‌کند و در تمامی آن‌ها تازگی و نگاه جذاب نویسنده را می‌توان حس کرد. تعلیق‌های این رمان، خواننده را بر آن می‌دارد که داستان را یک‌نفس بخواند و از آنچه به سرعت و با لذت می‌خواند، احساس رضایت داشته باشد.
خواننده در خنجر سپید شب، دوره‌ای تقریباً چهل ساله از تاریخ را می‌تواند در ۲۱۲ صفحۀ خوشایند از یک رمان ساده و صمیمی بخواند و وقتی به صفحۀ پایانی رسید این احساس را داشته باشد که اطلاعات زیادی از دورۀ خلفا و شخصیت‌های تأثیرگذار آن دوره به دست آورده بدون آنکه کتابی تاریخی خوانده باشد و ارادۀ او در کسب این دسته از اطلاعات نقشی داشته باشد. خواننده در پایان این رمان، با شخصیت دوست‌داشتنی محمد همراه شده، با او عشق ورزیده، با او سفر کرده، با او جنگیده و با او فریاد کشیده که دوستدار علی بن ابی‌طالب است.
«خنجر سپید شب» را نشر معارف به چاپ رسانده و با قیمت ۲۰ هزار تومان در اختیار علاق iمندان قرار داده است. /۹۹۸/د ۱۰۱/ش
از این رو مریم راهی یادداشتی بر این کتاب نوشته است که در ادامه می‌خوانید:
در سال‌های اخیر شاهد پیشرفت سریع رمان تاریخی بوده‌ایم، رمان‌هایی که با بهانه قرار دادن حادثه یا شخصیتی واقعی، خواننده را به قلب تاریخ می‌برند بی‌آنکه دست او را به عنوان یک علاقمند به داستان، خالی بگذارند یا حس رضایت را در او نادیده بگیرند.
بشر همواره در تاریخ و با تاریخ زیسته است و با در نظر گرفتن تجربیات اجدادش سعی کرده زندگی‌اش را بر اساس آنچه از نیاکانش به یادگار مانده بسازد، منتها با عقلی متناسب با دوره‌ای که در آن زندگی می‌کند.
برای انسان شیرین است بداند فرزند چه کسی بوده و جدش در گذشته چه‌ها کرده و چه‌ها دیده است، و هرچه این گذشته از انسان دورتر می‌شود کنجکاوی او نیز برای شناختنش بیشتر می‌شود. حالا اگر این گذشته پیوند خورده باشد با مذهب و بزرگان و برگزیدگان دین او، حساسیت بیشتری پیدا می‌کند، زیرا که فطرت حقیقت‌جوی انسان آرام نمی‌گیرد مگر به آگاهی برسد، و چه بسا که رسیدن به این آگاهی سال‌ها به طول انجامد و همین نکته، قدری از اراده و پشتکار او بکاهد و دلسردش کند. خوشبختانه رمان‌های تاریخی این امکان را برای خواننده فراهم می‌کنند تا او در زمانی اندک به قلب تاریخ سفر کند و با داستان همراه شود، بدون آنکه سختی و زمختی تاریخ برایش آزاردهنده باشد و بهراسد از اینکه باید زمان زیادی را صرف کند تا در زمینۀ تاریخ به آگاهی برسد.
اینجا هنر به یاری تاریخ می‌آید؛ هنر است که در چنین نقطه‌ای بروز می‌کند، زهر تاریخ را می‌گیرد و از آن شربتی گوارا برای ذهن‌های تشنه درست می‌کند. از طرفی خواننده‌ای که کتاب رمان به دست می‌گیرد، مطمئناً انتظار دارد با یک رمان روبه‌رو باشد و نه با یک بازنویسی تاریخی؛ بنابراین نویسنده با ترکیب هنر و تاریخ، اثری خلق می‌کند که به جان خواننده بنشیند. او واقعیت را از تاریخ وام می‌گیرد و آن را هنرمندانه با عنصر خیال درمی‌آمیزد تا رمانی باب طبع خواننده خلق کند، رمانی که باورپذیر باشد و وقتی به پایان رسید این احساس را در خواننده ایجاد کرده باشد که بخواهد بیشتر بداند و باز هم در کتاب‌فروشی‌ها سراغ خریدن کتاب‌هایی برود که از تاریخ نوشته‌اند.
نویسنده‌ای که موضوعات تاریخی را برای رمان‌نویسی انتخاب می‌کند باید تبحر زیادی در روایت داشته باشد تا بتواند خواننده را از ابتدای داستان تا به انتها با خود همراه کند و حتی گوشه‌ای از داستانش هم موجب دلسردی او از ادامۀ خواندن نشود. مسلم ناصری یکی از نویسندگانی است که تاکنون در این راه موفق عمل کرده است. ناصری تا پیش از این، بیش از چهل عنوان کتاب را راهی بازار نشر کرده که اکثر آن‌ها تاریخی بوده است.
این بار مسلم ناصری که تحصیلاتش را نیز در حوزۀ تاریخ تا مقطع دکتری ادامه داده، با سفر به عصر خلفا، سراغ شخصیتی واقعی به نام محمد بن ابی حذیفه رفته است. دورۀ خلفا از اهمیت زیادی برخوردار است و شاید به جرأت بتوان گفت آنچه در ادامۀ این بخش از تاریخ شاهدش هستیم محصول به خلافت رسیدن خلفا و خانه‌نشین شدن حضرت علی است؛ و این‌ها هیچکدام از نظر نویسنده و خواننده دور نیست.
داستان کتابِ «خنجر سپید شب» از آنجایی خواننده را وارد داستان می‌کند که پسری به نام محمد در بین مهاجرین حبشه متولد می‌شود. او پسر دایی معاویه است، از امویان، و طبیعی‌ست دشمن سرسخت حضرت رسول و حضرت امیر باشد، اما بر خلاف انتظار، او دوستدار نبوت و امامت است و هرچه را که دارد فدای این محبت می‌کند. محمد پسر ابی حذیفه به دست عثمان، خلیفۀ سوم پرورش یافته است، اما روزگار برایش این چنین رقم می‌زند که از مخالفین عثمان باشد و دوستدار علی. این مخالفت تا آنجا ادامه می‌یابد که او در قیام مردم مصر علیه عثمان نقش مهمی دارد و مدتی بر مصر فرمانروایی می‌کند. در این فاصله جنگ جمل و صفین اتفاق می‌افتد و پای عمروعاص به داستان باز می‌شود و او بنا بر ذاتش، فریبی می‌افزاید به فریب‌های گذشته.
خنجر سپید شب زبانی روان دارد، واژگان به کار رفته در آن ساده است و در کنار سخت بودن تاریخ این دوره از اسلام، طعم سهولت را به خواننده می‌چشاند. این رمان با اینکه بازۀ زمانی گسترده‌ای را شامل می‌شود، اما به گونه‌ای روایت شده که خواننده متوجه گذر زمان نشود و شکاف‌های زمانی برای او آزاردهنده نباشد. ناصری با خلق داستانی جذاب به خوبی توانسته جا‌های خالی موجود در تاریخ را پر کند و آن را یکدست و یکنواخت در اختیار خواننده قرار دهد.
اگر قرار باشد رمان‌های تاریخی را طبقه‌بندی کنیم، رمان حاضر در طبقات بالای این تقسیم‌بندی جای خواهد گرفت؛ هم به لحاظ اهمیت موضوع و هم به لحاظ جذابیت روایت. حساسیت دورۀ خلافت ابوبکر، عمر و عثمان و سرنوشت خلیفۀ سوم و بعد از آن حضور امام علی در جامعه به عنوان وصی حضرت رسول، جذابیتی دارد که مطمئناً خواننده هرچه بیشتر بداند عطش او برای دانستن بیشتر خواهد شد. آنچنان که پس از خواندن رمان خنجر سپید شب، خواننده قطعاً به نقطه‌ای خواهد رسید که در ذهنش سؤالاتی شکل گرفته و می‌خواهد جواب آن‌ها را نیز پیدا کند. خواننده‌ای که به این نقطه می‌رسد، قطعاً به سراغ تاریخ می‌رود، و این حُسن کار رمان‌نویس تاریخی است.
در دورۀ حساسی که خنجر سپید شب شکل گرفته، مردمانی زندگی می‌کرده‌اند که حضرت رسول را از نزدیک دیده‌اند، و با مخالفین حضرت و با مشرکین نیز حشر و نشر داشته‌اند، پس تفاوت خیر و شرّ را به خوبی و به درستی درک کرده‌اند. آن‌ها در سایۀ رحمتِ حضرت رحمه للعالمین، به آسایش و آرامش رسیده‌اند، اما به محض رحلت ایشان، و با وجود اینکه وصی ایشان حی و حاضر در کنار آن‌ها بوده دچار انحرافی می‌شوند که مسیر تاریخ اسلام را تغییر می‌دهد و آسیب‌های غیر قابل جبرانی به بدنۀ اسلام و جامعۀ مسلمین وارد می‌کند. در این میان، جوانی به نام محمد، پسر ابی حذیفه که از خاندان اموی است، بر خلاف اعتقادات طایفه‌اش، و بر خلاف آنچه از جانب ابوسفیان در قلب آن‌ها خانه کرده است، و بر خلاف دشمنی دیرینۀ این طایفه با عشیرۀ بنی‌هاشم که سرچشمۀ آن در ریاست بر مکه بوده است، به یاری حضرت علی برمی‌خیزد. محمد بن ابی حذیفه از جا بلند می‌شود بدون اینکه ترس داشته باشد از عاقبت کارش. او به مصر می‌رود، با فرماندار مصر مخالفت می‌کند و پس از یک قیام سرنوشت‌ساز، فرماندار مصر می‌شود. با اینکه محمد تا به اینجا راهی طولانی را طی کرده، اما اینجا تازه آغاز داستانِ خنجر سپید شب است.
خنجر سپید شب، رمانی پرتعلیق است و در هر حادثه‌ای برگی دیگر از تاریخ را رو می‌کند و در تمامی آن‌ها تازگی و نگاه جذاب نویسنده را می‌توان حس کرد. تعلیق‌های این رمان، خواننده را بر آن می‌دارد که داستان را یک‌نفس بخواند و از آنچه به سرعت و با لذت می‌خواند، احساس رضایت داشته باشد.
خواننده در خنجر سپید شب، دوره‌ای تقریباً چهل ساله از تاریخ را می‌تواند در ۲۱۲ صفحۀ خوشایند از یک رمان ساده و صمیمی بخواند و وقتی به صفحۀ پایانی رسید این احساس را داشته باشد که اطلاعات زیادی از دورۀ خلفا و شخصیت‌های تأثیرگذار آن دوره به دست آورده بدون آنکه کتابی تاریخی خوانده باشد و ارادۀ او در کسب این دسته از اطلاعات نقشی داشته باشد. خواننده در پایان این رمان، با شخصیت دوست‌داشتنی محمد همراه شده، با او عشق ورزیده، با او سفر کرده، با او جنگیده و با او فریاد کشیده که دوستدار علی بن ابی‌طالب است.
«خنجر سپید شب» را نشر معارف به چاپ رسانده و با قیمت ۲۰ هزار تومان در اختیار علاق iمندان قرار داده است. /۹۹۸/د ۱۰۱/ش
ارسال نظرات