کاغذ و اهمیت آن در نگاه رهبری؛
باید مسأله کاغذ را حل کنید؛ این‌طوری نمی‌شود
متأسفانه در طول این مدت، اقدام اساسی و ماندگاری انجام نپذیرفته و برخی اقدامات موقت صرفاً به‌منظور تعدیل التهاب بازار کاغذ صورت گرفته است.
به گزارش خبرگزاری رسا، با بررسی بخشی از نظرات و بیانات رهبر معظم انقلاب، به نظر می‌رسد که دغدغۀ تأمین، تولید یا قراردادن کاغذ در اختیار ناشران و سیاست‌گذاری درست در توزیع و تولید این محصول برای خدمت به جریان نشر، سابقه‌ای نزدیک به سه دهه دارد؛ اما متأسفانه در طول این مدت، اقدام اساسی و ماندگاری انجام نپذیرفته و بعضاً اقدامات موقت صرفاً به‌منظور تعدیل التهاب بازار کاغذ صورت گرفته است.
کاغذ و حوزه‌های مرتبط با آن، یکی از مباحث بااهمیت در حوزۀ تولید و انتشار کتاب محسوب می‌شود. موضوعات مرتبط با کاغذ را در یک نگاه کلی می‌شود به دسته‌های متعددی تقسیم کرد: جنس کاغذ، تولید کاغذ، صرفه‌جویی در مصرف و واردات و صادرات آن و….
این موضوعات در نگاه ناشران و مخاطبان کتاب اهمیت بیشتری دارد. اهمیت موضوع از نگاه ناشر از این جهت است که برای تولید کتاب‌ها باید کاغذ مناسب را به‌اندازه و با قیمت مقرون‌به‌صرفه استفاده کنند. بدیهی است در صورتی که ناشران نتوانند کاغذ مناسب و با قیمت مقرون‌به‌صرفه پیدا کنند، این مشکل در قیمت تمام‌شدۀ کتاب‌ها به‌طور مستقیم خودنمایی کرده و قیمت کتاب‌ها افزایش چندبرابری پیدا می‌کند. همین افزایش قیمت در کاغذ، هم دغدغۀ مخاطب و هم مصرف‌کنندۀ کاغذ می‌شود. اگر همۀ این‌ها را کنار هم قرار دهیم، به‌صورت زنجیره‌ای و به‌هم‌پیوسته‌ای شاهد کاهش سرانۀ مطالعه، افت جریان تولید علم و تنزل سرانۀ پیشرفت علم خواهیم بود.
اهمیت موضوع کاغذ تا جایی است که از سال‌های دور و از جنبه‌های مختلف، در ادبیات و اندیشۀ رهبر معظم انقلاب، حضرت‌آیت‌الله خامنه‌ای، به این موضوع اشاره شده و ایشان دربارۀ آن صحبت کرده‌اند.
ضرورت استفاده از کاغذ
در جست‌وجو‌هایی که دراین‌باره انجام شده، اولین صحبت‌های ایشان در خصوص کاغذ، ضرورت توجه به موضوع فرهنگ و ضرورت قراردادن کاغذ در اختیار دستگاه‌های تولید‌کنندۀ محتوا‌های فرهنگی بوده است. ایشان در آذر ۱۳۶۸، در دیدار با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌فرمایند: «اگر ما امروز بودجۀ ارزى یا ریالى را به کار فرهنگى متوجه مىکنیم، باید توجه نماییم که اگرچه ممکن است در کوتاه‌مدت، این بودجه به درد کارهاى اقتصادى و گردش امور اقتصادى کشور ما نخورد، اما در اندکى بعد از کوتاه‌مدت، نه اینکه در بلندمدت زیاد، عایدی‌اش فوراً به خود ما برمىگردد؛ مثل همین مسئلۀ انتشارات و کاغذ که ما باید بتوانیم کتاب و نشریۀ علمى و امثال این‌ها را در اختیار داشته باشیم. باید کاغذ را در اختیار دستگاههاى فرهنگى گذاشت تا بتوانند این کار مهم را انجام بدهند.»
کاهش هزینه برای مخاطب
این دغدغه در سال‌های بعد وارد ابعاد دیگری می‌شود. توجه به هزینۀ تمام‌شدۀ کتاب برای مخاطب، از جمله نکاتی است که رهبری به آن توجه می‌کنند. ایشان در سال بعد، یعنی ۱۳۶۹، بعد از بازدید از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، در مصاحبه با خبرنگار سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، خطاب به ناشران می‌گویند: «سفارشى هم به ناشران مىکنم. اگرچه خوب است که کتاب را در کاغذ‌ها و جلدهاى اعلا چاپ کنند، اما بعضى از کتاب‌هایى که مشترى زیادى دارد، چاپ عمومى و مردمى هم برایش داشته باشند؛ یعنى با کاغذ کاهى و البته با چاپ خوانا منتشر کنند. چاپ باید خوب باشد؛ اما روى کاغذ کاهى بزنند و به میزان زیادى توزیع کنند تا ارزان‌تر تمام بشود و افراد متعدد و زیادترى بتوانند از آنها استفاده کنند.»
توجه ایشان به موضوع کاغذ تا اندازه‌ای است که وقتی در سال ۱۳۷۵ از نمایشگاه بازدید می‌کنند و ناشران هیچ گله‌ای از جریان کاغذ ندارند، ایشان در مصاحبۀ تلویزیونی خود به آن اشاره می‌کنند.
برای اولین بار
اولین باری که ایشان به‌صورت مستقیم به جریان تأثیر کاغذ بر قیمت کتاب‌ها اشارۀ مستقیم کردند، در سال ۱۳۷۴ و بعد از نمایشگاه کتاب بود. ایشان بعد از بازدید از نمایشگاه بین‌المللی کتاب، در مصاحبه با خبرنگار سازمان صداوسیما به مسئلۀ کاغذ اشاره کردند و فرمودند: «مطلب دومى که من امروز فکر کرده بودم بگویم، مسئلۀ کاغذ است. من وقتى از ناشران دربارۀ مشکلشان و فروش کتاب مىپرسم، بعضى بعد از سؤال من و بعضى بدون سؤال، به مشکل کاغذ اشاره مىکنند. کاغذ در جامعۀ ما نباید یک کالاى تزیینى و تجملاتى به حساب بیاید؛ بلکه باید یک کالاى اصلى محسوب شود. کما اینکه دولت هم براى کاغذ واقعاً یارانه مىدهد. علىاىّحال، الان دولت به روزنامهها، مطبوعات و ناشرین، کمک مىکند. این کار‌ها مىشود؛ لکن در عین حال، مشکلات دارند.»
ایشان در ادامه، به‌صورت مستقیم به قیمت تمام‌شدۀ کتاب اشاره کرده و افزودند: «من مىبینم کتابى را به قیمت گزافى مىفروشند؛ در حالى که خریدار نمىتواند بخرد. من به مواردى برخورد کردم که قیمت‌ها به نظرم زیاد و بیش از اندازهاى که امروز مقتضى است، بود. این بدین خاطر است که ما از لحاظ کاغذ مشکل داریم. خلاصه، باید روى بازیافت، صرفهجویى و تولید کاغذ داخلى کار شود؛ یعنى کارى کنند که در کاغذ صرفهجویى شود.».
ایشان در انتهای مصاحبه‌شان، به ضرورت موضوع صرفه‌جویی به خصوص در حوزۀ کاغذ اشاره کردند و گفتند: «امروز با اینکه آدمى گاهى فکر مىکند که دیگر حالا دوران “ادقوا اقلامکم، قارعوا بین سطورکم” نیست، مىبینیم نه! اتفاقاً باز هم دوران همینهاست. باز هم باید قلم‌ها را ریز تراشید تا کاغذ کمتر مصرف شود و باز هم باید در باب کاغذ، صرفهجویى کرد تا به نیاز جامعه برسد. علاوه بر این، مسئلۀ بازیافت کاغذ و همچنین تولید کاغذ داخلى، باید ان‌شاءالله مورد توجه قرار گیرد.»
دغدغه‌مندی در موضوع کاغذ و اهمیت آن را می‌توان در سال ۱۳۷۵ به‌وضوح مشاهده کرد. به نظر می‌رسد که موضوع کاغذ و دغدغۀ ناشران در این سال تا اندازه‌ای تعدیل شده باشد. رهبر انقلاب در خرداد ۱۳۷۵ و بعد از بازدید از نمایشگاه، به موضوع کاغذ اشاره می‌کنند؛ اما این بار از نگاهی متفاوت: «نکتهاى که باید عرض کنم، این است که ناشران ایرانى مثل سال‌هاى گذشته، از وضعیت کاغذ شکایت نداشتند. در سال‌هاى گذشته، گاهى از وضع نامطلوب کاغذ و سایر موارد چاپ و نشر گله و شکایت داشتند که امسال بحمدالله این‌طور نبود. الحمدلله این هم خبر خوبى است.»
یک مطالبۀ مستمر
ایشان در سال ۱۳۹۱، در بازدیدی که با همراهی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت صورت گرفت، در خصوص ضروت توجه به کاغذ و رفع برخی از موانع تولید و نشر کتاب تأکید کردند: «وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید با کمک دولت، این موانع به‌ویژه موضوع گرانی کاغذ را برطرف کند.»
ایشان در ادامه و در خصوص تولید کاغذ در داخل کشور و ملی‌شدن تولید آن، این تولید را از جمله تولیدات امتداددار خواندند و خاطرنشان کردند: «مهم‌ترین تولید ملی، تولید امتداددار است و با برطرف‌شدن مشکلات کارخانه‌های کاغذ، قطعاً راه برای کتاب‌خوانیِ بیشتر و ارزان‌شدن قیمت کتاب باز می‌شود.»
پیگیری رهبر انقلاب در خصوص موضوع کاغذ از دستگاه‌های مسئول، موضوعی بود که در این سال‌ها به‌صورت متناوب در جریان بوده است. آخرین پیگیری ایشان در خرداد امسال و در حاشیۀ بازدید از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران صورت گرفت.
در این بازدید و در غرفۀ مجمع ناشران انقلاب اسلامی، میثم نیلی، مدیر این مجموعه، در حضور رهبر انقلاب مسئلۀ کاغذ را بزرگ‌ترین مشکل ناشران دانست و گفت: «متأسفانه در کاغذ خودکفا نیستیم. با اینکه راه‌های خودکفایی جلوی روی‌مان باز است.» در این زمان رهبر انقلاب گفتند: «وزیر صنعت شخص اجرایی و پیگیری است» و بعد با اشاره به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفتند: «جلسه بگذارید و این مسئله را حل کنید. باید مسئلۀ کاغذ را حل کنید. این‌طوری نمی‌شود.»
با بررسی بخشی از نظرات و بیانات رهبر معظم انقلاب، به نظر می‌رسد که دغدغۀ تأمین، تولید یا قراردادن کاغذ در اختیار ناشران و سیاست‌گذاری درست در توزیع و تولید این محصول برای خدمت به جریان نشر، سابقه‌ای نزدیک به سه دهه دارد؛ اما متأسفانه در طول این مدت، اقدام اساسی و ماندگاری انجام نپذیرفته و بعضاً اقدامات موقت صرفاً به‌منظور تعدیل التهاب بازار کاغذ صورت گرفته است. /۹۹۸/د ۱۰۱/ش
کاغذ و حوزه‌های مرتبط با آن، یکی از مباحث بااهمیت در حوزۀ تولید و انتشار کتاب محسوب می‌شود. موضوعات مرتبط با کاغذ را در یک نگاه کلی می‌شود به دسته‌های متعددی تقسیم کرد: جنس کاغذ، تولید کاغذ، صرفه‌جویی در مصرف و واردات و صادرات آن و….
این موضوعات در نگاه ناشران و مخاطبان کتاب اهمیت بیشتری دارد. اهمیت موضوع از نگاه ناشر از این جهت است که برای تولید کتاب‌ها باید کاغذ مناسب را به‌اندازه و با قیمت مقرون‌به‌صرفه استفاده کنند. بدیهی است در صورتی که ناشران نتوانند کاغذ مناسب و با قیمت مقرون‌به‌صرفه پیدا کنند، این مشکل در قیمت تمام‌شدۀ کتاب‌ها به‌طور مستقیم خودنمایی کرده و قیمت کتاب‌ها افزایش چندبرابری پیدا می‌کند. همین افزایش قیمت در کاغذ، هم دغدغۀ مخاطب و هم مصرف‌کنندۀ کاغذ می‌شود. اگر همۀ این‌ها را کنار هم قرار دهیم، به‌صورت زنجیره‌ای و به‌هم‌پیوسته‌ای شاهد کاهش سرانۀ مطالعه، افت جریان تولید علم و تنزل سرانۀ پیشرفت علم خواهیم بود.
اهمیت موضوع کاغذ تا جایی است که از سال‌های دور و از جنبه‌های مختلف، در ادبیات و اندیشۀ رهبر معظم انقلاب، حضرت‌آیت‌الله خامنه‌ای، به این موضوع اشاره شده و ایشان دربارۀ آن صحبت کرده‌اند.
ضرورت استفاده از کاغذ
در جست‌وجو‌هایی که دراین‌باره انجام شده، اولین صحبت‌های ایشان در خصوص کاغذ، ضرورت توجه به موضوع فرهنگ و ضرورت قراردادن کاغذ در اختیار دستگاه‌های تولید‌کنندۀ محتوا‌های فرهنگی بوده است. ایشان در آذر ۱۳۶۸، در دیدار با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌فرمایند: «اگر ما امروز بودجۀ ارزى یا ریالى را به کار فرهنگى متوجه مىکنیم، باید توجه نماییم که اگرچه ممکن است در کوتاه‌مدت، این بودجه به درد کارهاى اقتصادى و گردش امور اقتصادى کشور ما نخورد، اما در اندکى بعد از کوتاه‌مدت، نه اینکه در بلندمدت زیاد، عایدی‌اش فوراً به خود ما برمىگردد؛ مثل همین مسئلۀ انتشارات و کاغذ که ما باید بتوانیم کتاب و نشریۀ علمى و امثال این‌ها را در اختیار داشته باشیم. باید کاغذ را در اختیار دستگاههاى فرهنگى گذاشت تا بتوانند این کار مهم را انجام بدهند.»
کاهش هزینه برای مخاطب
این دغدغه در سال‌های بعد وارد ابعاد دیگری می‌شود. توجه به هزینۀ تمام‌شدۀ کتاب برای مخاطب، از جمله نکاتی است که رهبری به آن توجه می‌کنند. ایشان در سال بعد، یعنی ۱۳۶۹، بعد از بازدید از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، در مصاحبه با خبرنگار سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، خطاب به ناشران می‌گویند: «سفارشى هم به ناشران مىکنم. اگرچه خوب است که کتاب را در کاغذ‌ها و جلدهاى اعلا چاپ کنند، اما بعضى از کتاب‌هایى که مشترى زیادى دارد، چاپ عمومى و مردمى هم برایش داشته باشند؛ یعنى با کاغذ کاهى و البته با چاپ خوانا منتشر کنند. چاپ باید خوب باشد؛ اما روى کاغذ کاهى بزنند و به میزان زیادى توزیع کنند تا ارزان‌تر تمام بشود و افراد متعدد و زیادترى بتوانند از آنها استفاده کنند.»
توجه ایشان به موضوع کاغذ تا اندازه‌ای است که وقتی در سال ۱۳۷۵ از نمایشگاه بازدید می‌کنند و ناشران هیچ گله‌ای از جریان کاغذ ندارند، ایشان در مصاحبۀ تلویزیونی خود به آن اشاره می‌کنند.
برای اولین بار
اولین باری که ایشان به‌صورت مستقیم به جریان تأثیر کاغذ بر قیمت کتاب‌ها اشارۀ مستقیم کردند، در سال ۱۳۷۴ و بعد از نمایشگاه کتاب بود. ایشان بعد از بازدید از نمایشگاه بین‌المللی کتاب، در مصاحبه با خبرنگار سازمان صداوسیما به مسئلۀ کاغذ اشاره کردند و فرمودند: «مطلب دومى که من امروز فکر کرده بودم بگویم، مسئلۀ کاغذ است. من وقتى از ناشران دربارۀ مشکلشان و فروش کتاب مىپرسم، بعضى بعد از سؤال من و بعضى بدون سؤال، به مشکل کاغذ اشاره مىکنند. کاغذ در جامعۀ ما نباید یک کالاى تزیینى و تجملاتى به حساب بیاید؛ بلکه باید یک کالاى اصلى محسوب شود. کما اینکه دولت هم براى کاغذ واقعاً یارانه مىدهد. علىاىّحال، الان دولت به روزنامهها، مطبوعات و ناشرین، کمک مىکند. این کار‌ها مىشود؛ لکن در عین حال، مشکلات دارند.»
ایشان در ادامه، به‌صورت مستقیم به قیمت تمام‌شدۀ کتاب اشاره کرده و افزودند: «من مىبینم کتابى را به قیمت گزافى مىفروشند؛ در حالى که خریدار نمىتواند بخرد. من به مواردى برخورد کردم که قیمت‌ها به نظرم زیاد و بیش از اندازهاى که امروز مقتضى است، بود. این بدین خاطر است که ما از لحاظ کاغذ مشکل داریم. خلاصه، باید روى بازیافت، صرفهجویى و تولید کاغذ داخلى کار شود؛ یعنى کارى کنند که در کاغذ صرفهجویى شود.».
ایشان در انتهای مصاحبه‌شان، به ضرورت موضوع صرفه‌جویی به خصوص در حوزۀ کاغذ اشاره کردند و گفتند: «امروز با اینکه آدمى گاهى فکر مىکند که دیگر حالا دوران “ادقوا اقلامکم، قارعوا بین سطورکم” نیست، مىبینیم نه! اتفاقاً باز هم دوران همینهاست. باز هم باید قلم‌ها را ریز تراشید تا کاغذ کمتر مصرف شود و باز هم باید در باب کاغذ، صرفهجویى کرد تا به نیاز جامعه برسد. علاوه بر این، مسئلۀ بازیافت کاغذ و همچنین تولید کاغذ داخلى، باید ان‌شاءالله مورد توجه قرار گیرد.»
دغدغه‌مندی در موضوع کاغذ و اهمیت آن را می‌توان در سال ۱۳۷۵ به‌وضوح مشاهده کرد. به نظر می‌رسد که موضوع کاغذ و دغدغۀ ناشران در این سال تا اندازه‌ای تعدیل شده باشد. رهبر انقلاب در خرداد ۱۳۷۵ و بعد از بازدید از نمایشگاه، به موضوع کاغذ اشاره می‌کنند؛ اما این بار از نگاهی متفاوت: «نکتهاى که باید عرض کنم، این است که ناشران ایرانى مثل سال‌هاى گذشته، از وضعیت کاغذ شکایت نداشتند. در سال‌هاى گذشته، گاهى از وضع نامطلوب کاغذ و سایر موارد چاپ و نشر گله و شکایت داشتند که امسال بحمدالله این‌طور نبود. الحمدلله این هم خبر خوبى است.»
یک مطالبۀ مستمر
ایشان در سال ۱۳۹۱، در بازدیدی که با همراهی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت صورت گرفت، در خصوص ضروت توجه به کاغذ و رفع برخی از موانع تولید و نشر کتاب تأکید کردند: «وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید با کمک دولت، این موانع به‌ویژه موضوع گرانی کاغذ را برطرف کند.»
ایشان در ادامه و در خصوص تولید کاغذ در داخل کشور و ملی‌شدن تولید آن، این تولید را از جمله تولیدات امتداددار خواندند و خاطرنشان کردند: «مهم‌ترین تولید ملی، تولید امتداددار است و با برطرف‌شدن مشکلات کارخانه‌های کاغذ، قطعاً راه برای کتاب‌خوانیِ بیشتر و ارزان‌شدن قیمت کتاب باز می‌شود.»
پیگیری رهبر انقلاب در خصوص موضوع کاغذ از دستگاه‌های مسئول، موضوعی بود که در این سال‌ها به‌صورت متناوب در جریان بوده است. آخرین پیگیری ایشان در خرداد امسال و در حاشیۀ بازدید از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران صورت گرفت.
در این بازدید و در غرفۀ مجمع ناشران انقلاب اسلامی، میثم نیلی، مدیر این مجموعه، در حضور رهبر انقلاب مسئلۀ کاغذ را بزرگ‌ترین مشکل ناشران دانست و گفت: «متأسفانه در کاغذ خودکفا نیستیم. با اینکه راه‌های خودکفایی جلوی روی‌مان باز است.» در این زمان رهبر انقلاب گفتند: «وزیر صنعت شخص اجرایی و پیگیری است» و بعد با اشاره به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفتند: «جلسه بگذارید و این مسئله را حل کنید. باید مسئلۀ کاغذ را حل کنید. این‌طوری نمی‌شود.»
با بررسی بخشی از نظرات و بیانات رهبر معظم انقلاب، به نظر می‌رسد که دغدغۀ تأمین، تولید یا قراردادن کاغذ در اختیار ناشران و سیاست‌گذاری درست در توزیع و تولید این محصول برای خدمت به جریان نشر، سابقه‌ای نزدیک به سه دهه دارد؛ اما متأسفانه در طول این مدت، اقدام اساسی و ماندگاری انجام نپذیرفته و بعضاً اقدامات موقت صرفاً به‌منظور تعدیل التهاب بازار کاغذ صورت گرفته است. /۹۹۸/د ۱۰۱/ش
ارسال نظرات