جذب مخاطب با استانداردهای دوگانه

اشاره: استانداردهای دوگانه همیشه باعث می‌شود تا تکلیف یک اتفاق روشن نشود. این اتفاق می‌تواند مقوله مهمی به نام جذب مخاطب برای هرکجا باشد. مخصوصا اگر آنجا صداوسیما باشد و مشخص نکردن ساختار برای قاعده‌مند شدن جذب باعث می‌شود تا سازنده جریان را به خوبی درک نکند و دچار یک تزتزل در فکر و روانش بشود.

از این رو خبرنگار سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا در گفت‌وگو با حجت الاسلام مهدی بیاتی، رئیس موسسه پژوهشی حجاب طهورا به موضوع حجاب پرداخت. متن زیر بخش دوم و پایانی از مصاحبه است که تقدیم مخاطبان محترم می‌شود.

در قسمت اول به رفتارهای چندگانه صداوسیما در حوزه پوشش اشاره شد که مهمترین ظهور و بروز آن در انتخابات‌ها اتفاق می‌افتد. سیاست‌های صداوسیما در مسئله ترویج حجاب دچار اختلال‌های چند وجهی است، یعنی دوگانه‌هایی دارد که هنگام برخورد با آن دوگانه حجاب را قربانی می‌کنند و در جاهایی انضباط می‌خواهی ایجاد کنی که به یک معنا افراطی می‌شود و جاهای دیگر مثل پخش فیلم‌های خارجی تفریط می‌کنی.

رسا ـ صداوسیما در ترویج حجاب تاکنون چقدر موفق بوده؟

این سوال شما را با یک اشاره به حجم فعالیت صداوسیما در این زمینه پاسخ می‌دهم. خیلی از سر غیب‌گویی صحبت نکنیم و اگر بخواهید انصاف را رعایت کنیم، صداوسیما به طور کلی به خاطر اینکه خود را ملتزم به انجام سیاست‌های صداوسیما می‌داند، مسئله حجاب را به صورت کلی هم خودش پذیرفته است و هم در اولویت قرار داده است.

به همین خاطر در کتابی به نام کتاب سبز ضوابط پوشش و آرایش را برای عوامل برنامه‌ساز بیان می‌کند یا مثلا سند شورای عالی انقلاب اسلامی در حوزه حجاب و عفاف، مصوبه  شماره 427 این نهاد هست و در قالب حدود 300  بند برای تمامی دستگاه ها وظیفه معین کرده است و نزدیک به 30 تای آن وظیفه برای صداوسیما مشخص کرده است و ظاهرا صداوسیما خودش را متعهد و پیگیر به اجرا آن می‌داند ولی متاسفانه گرفتار کار سوری شده و همین دوگانگی که قبلا عرض کردم حل نشده است.

برای جذب مخاطب از چه چیز استفاده می‌کنند؟

در نهایت برای جذب مخاطب از زن و جذابیت او استفاده می‌کند و اینجا هم نقض غرض پیش می‌آید. استفاده ابزاری از زن و جذابیت او باعث مشتاق شدن مخاطب می‌شود و اجرای این خانم گزارشگر یا این مجری و بازیگر را ببیند.

کسانی که از همه زیباتر هستند، می‌توانند نقش اول باشند و ضربه‌ای که خود صداوسیما به مسئله حجاب وارد می‌کند، این است که زیبایی تو باید دیده شود و یک اصل غلط را جا می اندازد که افراد موفق قشنگ‎تر هستند. به همین خاطر هست که می بینیم، نقش اول‌ها همیشه زیباترند.

استفاده از چهره معصومانه در یانگوم

انسان تعجب می کند که برخی از کفار برای فرهنگ اینقدر ارزش قائل هستند که این کار را نمی‌کنند، مثلا در فیلم یانگوم کسی که از همه چهره معصوم‌تر و ساده‌تر دارد، نقش اول است و اتفاقا خانم‌هایی که زیباترند و از لحاظ تصویری کیفیت بهتری دارند، نقش منفی را ایفا می‌کنند.

عملا اینجا نمی‌آید گروه ممتاز را زیباترها قرار بدهد با اینکه آنها اصلا دین ندارند ولی به این توجه دارد که جمعیت زیادی از جامعه فوق العاده زیبا نیستند و برای اینکه آنها در یک رقابت منفی قرار نگیرند برای زیبا شدن این کار را صورت می‌دهند.

رسا ـ پس یعنی می‌توانیم بگوییم که در این مسئله نتوانستیم توفیق داشته باشیم؟

اگر سوال شما این است که تا چه حد موفق شدیم، باید پاسخ بدهم که در برنامه‌های نمایشی تاثیرگذاری روی مخاطب نزدیک به 70 درصد است. اینجا به حجاب ضربه می‌زنیم و وجه نمادین آن را از بین می‌بریم. در برنامه‌های گفتگو محور که نزدیک به 20 تا 30 درصد تاثیرگذاری دارد، تلاش‌های صورت گرفته است اما با برنامه‌های نمایشی تاثیر عکس گذاشته است. یعنی عملا می‌توانیم به این نتیجه برسیم که صداوسیما در حوزه ترویج حجاب ناموفق بوده است.

در برنامه‌های نمایشی یا پیام‌های بازرگانی که تکرار زیادی دارند، روی مخاطب تاثیر دیگری می‌گذارد. برای فروش پور ماشین لباسشویی خانمی که جذابیت بصری دارد، با ادا و لحن خاص صحبت کردن و پوشش شیک و مرتب تبلیغ می‌کند.

در نهایت می‌خواهم بگویم که وقتی استفاده ابزاری از زن وجود داشته باشد، برای جذب مخاطب بالاتر و رقابت با شبکه‌های خارجی یک چیز قربانی می‌شود. شما خیلی از آن آرمانی را که در حوزه حجاب دارید، تمایلات زیبایی‌طلبی و تجمل‌گرایی وقتی بالا آمد، حجاب را قربانی می‌کنیم.

رسا ـ رسانه ملی بزرگترین مشکلی که در حوزه حجاب دارد، چیست؟

مهمترین مسئله دوگانگی موجود در بازنمایی تصویر حجاب در رسانه ملی است (در مصاحبه اول به این موضوع به صورت کامل اشاره شده است.)، یعنی بالاخره صداوسیما باید تکلیف خودش را مشخص کند که برایش چه چیزی مهم است، جذب مخاطب یا رعایت کردن نظر اسلام یا کنترل وجه سیاسی مسئله حجاب. اینها چیزهایی است که در نهایت کار را برای یک مجموعه ای مثل صدا وسیما سخت کرده است.

بالاخره باید روشن شود که می‌خواهم تکلیف مسئله حجاب را روشن کنم، کار بزرگی کرده است. یا حجاب را قبول دارم یا ندارم و اگر قبول دارم، همه جا و اگر نه باز هم در همه جا رد می‌کنم و متاسفانه این دوگانگی کار را خراب کرده است.

رسا ـ این دوگانگی در صداوسیما چه زمانی پایان می‌یابد و صداوسیما در مسیر درستش حرکت می‌کند؟

رسالت صدا و سیما جذب حداکثری مخاطب است. حالا اگر سهمی از جذابیت بصری را از طریق هیجان، خشونت و جذابیت جنسی برای جذب مخاطب استفاده می‌کردند و ما آن را حذف کردیم، جایگزین قابل ارائه ما چیست؟ این سوال را باید از مجموعه‌هایی پرسید که چهل فرصت داشتند تا برا جذب به برنامه از طریقی غیر از شهوت ایده و طرح داشته باشند.

 شاید بتوان به جذابیت‌هایی از جنس هنر حماسی اشاره کرد، مانند جذابیت قصه کربلا که بعد از 1400 سال، مردم همیشه به نقل روایتش می‌نشینند. این اتفاق هر سال تکرار می شود و هنوز جذاب است.

وجه حماسی کربلا باعث جذب مخاطب می‌شود

هیچکدام از سه نکته‌ای که گفتیم، در آن نیست ولی اتفاقی که در این جریان افتاده است، وجه حماسی ماجرا است و خود حماسه توانسته است این جذابیت را برای مخاطب ایجاد کند.  همفکری بین مدیران و کارشناسان صدا و سیما در این جهت باید به صورت جدی صورت گیرد که چگونه از جذابیت جنسی کمتری استفاده کنیم برای اینکه فضای تلویزیون یا حتی رادیو را جذاب کنیم، خانم خیلی شاد و بی پروا پشت میکروفون با همکار آقای خودش شوخی ننماید و صدایش را بلند نکند تا جذابیتی ایجاد شود، همه اینها همان بخش ضعف عفاف را نشان می‌دهد.

رسا ـ مهمترین نکته‌ای که رهبر انقلاب دی ماه سال گذشته، در این خصوص، در جلسه با فعالین مردمی عفاف و حجاب داشتند و شما هم در آن جلسه بودید، چه بود؟

افرادی که در حوزه عفاف و حجاب سال‌هاست که فعالیت می‌کنند، به محضر حضرت آقا دعوت شدند. یکی از مسائل مهمی که مطرح شد، این بود که شما به عنوان کنشگران مسئله عفاف و حجاب باید به چه شیوه ای در تبلیغ حجاب توجه کنید و آن توصیه به وجه هنری فعالیت‌هاست که دلپذیری را به دنبال داشته باشد.

رسا ـ مهمترین نکته‌ای که رهبر انقلاب دی ماه سال گذشته، در جلسه با مسئولین رسانه داشتند و به شما فرمودند، چه بود؟

موضوع حضرت آقا، کنش فعالین بود، یعنی افرادی که در حوزه عفاف و حجاب سال‌ها کار کردند به محضر حضرت آقا دعوت شدند و مسئله این بود که شما به عنوان کنشگران مسئله عفاف و حجاب باید چه کنید. مسئله ما صداوسیما نبود ولی نکاتی گفته شد که به نظر من می‌تواند برای همه نهادها و کنشگران خصوصی و عمومی جامعه آرمانی باشد.

ابعاد هنری کارتان را پررنگ کنید

ایشان فرمودند که هر وقت خواستید کاری را طراحی کنید، به این نکته توجه کنید که وجه هنری آن پررنگ باشد، مطلب‌تان را لایه لایه کنید، عمیق باشد. نه اینکه صریح و بدون هنر آن را ارائه کنید.

از ابزار هنر استفاده کنید و حوزه صداوسیما همین است دیگر. حالا برای اینکه پرداخت شخصیت کنید، دیالوگ‌ها اینقدر رو راست و مستقیم نباشد و اگر در حوزه عفاف و حجاب کاری می‌خواهید انجام بدهید، شخصیت پردازی کنید.

حضرت آقا فرمودند هدف شما در نهایت این باشد که دختران ما عموما بتوانند از حجاب و رفتار با وقار خود دفاع کنند یعنی صرف رعایت حجاب از سوی دختران جوان هدف نیست و کافی نمی‌باشد.

رسا ـ ممنون از اینکه وقتتان را در اختیار خبرگزاری رسا قرار دادید. /882/گ401/س

خبرنگار: امیررضا سلیمانی