متری شیش و نیم در پی ناکجاآباد

باشگاه نویسندگان حوزوی خبرگزاری رسا، علی مهدیان

فرصت کردم به تازگی فیلم متری شیش و نیم رو ببینم. ابد و یک روز انتظارم را از سعید روستایی بالا برده بود و همین کافی بود که منتظر فرصتی باشم تا فیلم دوم او را هم نظاره کنم.

«ابد و یک روز» را دوست داشتم. احساس میکردم یک دارایی مهم را یافته است و از پشت همه سختی‌ها و فلاکت‌ها آن را با صدای بلند فریاد میزند. بازگشت به هویت جمعی خودمان. این هویت جمعی آن قدر ارزشمند بود که می پذیرفتی سمیه به آن برگردد. ولو این هویت در دل تلخی‌ها و سیاهی‌ها و ابهام‌ها قرار داشت. اما نور امید از همانجا تلولو می‎کرد وقتی برادر کوچک سمیه را یقین می ‎کردی که از دل همین هویت بنا است برخیزد و بزرگ شود.

اما متری شش و نیم فیلم ناقصی بود. ولو هنرمندانه ساخته شده بود. سعید روستایی این جا تلاش می‎کرد نشان دهد پلیس و قاضی که نماد حاکمان هستند نه ریشه مشکلات هستند و نه راه حل. قاضی عادل و مهربان و پلیس فداکار و پاک، اما هیچ نقشی در حل مشکلات ندارند.

ریشه‎ی اصلی مشکلات، مجرمانی که ما می‎شناسیم هم نیستند. بخش عمده‌ای از فیلم سعی می‎‏کند به تو بقبولاند که این مجرم‌ها خیلی هم مجرم نیستند. تا تو با آن‌ها همدل شوی؛ و در نهایت هنگام اعدامشان همه این تلخی‌ها را انتساب بدهی به فقر و بی‎عدالتی فراگیر اجتماعی.

اگر ریشه اصلی مشکلات یک فقر و بی عدالتی اجتماعی فراگیر است. خوب علت این فقر و بی عدالتی فراگیر چیست؟ فیلم هم حکومت را تطهیر کرده و هم مردم را؛ و این یعنی آدرس به هیچ می‎دهد و به ابهام. فیلم هیچ حرف اثباتی برای مخاطب ندارد؛ و این یعنی ناکجا آباد.

نفی‌ها وقتی بر بستر هیچ اثباتی سوار نباشند یک اندیشه پست مدرن بی‎خاصیت خواهند بود که فقط بلدند خراب کنند و نشانی برای آباد کردن نمی‎شناسند. حتی کودک ژیمناستیک کار داستان هم در میانه این تلخی بیهوده می‎چرخد. بیهوده است و هیچ حس امیدی را بر نمی‎انگیزد.

با این حساب خروجی فیلم فقط فریاد یک ناامیدی عمیق و فراگیر است که هیچ راه حلی برای آن سراغ نداری. یعنی شاید اگر چند قدم دیگر سعید روستایی پیش برود سر از اصغر فرهادی درآورد./918/د101/س