حشدالشعبی تکثیر نسخه خدمت و امنیت

به گزارش خبرگزاري رسا، در کشوری با مختصات عراق که در آن بیش از اتحاد، افتراق حاکم است، تنها تشکیل یک سازمان فراگیر بدون توجه به قومیت، مذهب و گرایش سیاسی، یک موفقیت بزرگ به حساب می‌آید. حال اگر این سازمان بتواند در عمر کوتاه خود موفقیت‌های چشمگیری نیز به دست آورد، تبدیل به نماد و غرور ملی یک کشور می‌شود. این همان کاری است که حشدالشعبی (بسیج مردمی) در عراق انجام داده است. این سازمان نخستین نهاد نظامی عراق است که توانسته فارغ از جریان‌های سیاسی و بر اساس فتوای آیت‌الله سیستانی تشکیل شود. اعضایش از همه استان‌های عراق فارغ از دین و قومیت تشکیل شده و دفاترش نیز تا پیش از ادغام در نیروهای مسلح در مناطق عراق دایر بودند. حشدالشعبی در عراق امتحان خود را به‌خوبی پس داده. درست در ایامی که ارتش عراق یک به یک از شهرها و استان‌ها عقب‌نشینی می‌کرد، حشدالشعبی بود که توانست با تقدیم چند هزار شهید، داعش را در عراق متوقف کند و شکست دهد. در عراق تقریبا کسی نیست که تمایل داشته باشد فکر کند اگر حشدالشعبی نبود، چه اتفاقی می‌افتاد. اگر هم کسی به این موضوع فکر کند، نفس راحتی می‌کشد و برای حفظ عراق از شر داعش، خدا را شکر می‌کند. حشدالشعبی اکنون با دستور نخست‌وزیر عراق بخشی از نیروهای مسلح عراق است اما این سازمان چون الگوهای خود بسیج ایران و حزب‌الله لبنان، وارد عرصه‌های سازندگی و امور فرهنگی نیز شده است اما همچنان اولویت این سازمان مقابله با بقایای داعش و تامین امنیت در استان‌های مختلف است. در این گزارش به بخش کوچکی از فعالیت حشدالشعبی در عراق پرداخته‌ایم.

تولد با فتوای سرنوشت‌ساز

شب 20 خرداد93 انتشار خبری هولناک جهان را تکان داد. تروریست‌های داعش، از سوریه وارد عراق شدند و در سایه حمایت اعضای سابق حزب بعث و پشتیبانی‌های پنهان بین‌المللی و منطقه‌ای تنها در چند ساعت، موصل دومین شهر بزرگ عراق را به تصرف خود در آوردند. پیشروی تروریست‌ها در روزهای بعدی نیز ادامه داشت و آنها از شمال و غرب، اطراف بغداد را محاصره کردند. محاصره 180 درجه‌ای بغداد اوج تلاش‌های داعش و متحدانش بود. این شهر در آستانه سقوط بود که یک فتوا اوضاع را تغییر داد. 23 خرداد، آیت‌الله‌سیستانی، مرجعیت عراق با صدور فتوایی از تمام مردم کشورش خواست تا در صورت توانایی حمل سلاح به میادین مقابله با تروریست‌ها بروند. مرجعیت با فتوای بسیج مردمی باعث شد نیرویی جدید در صحنه رقابت‌های غرب آسیا متولد شود. این نیرو، بسیج مردمی یا همان «حشدالشعبی» نام گرفت.

حشدالشعبی که به معنای بسیج مردمی است، نمونه‌ای مشابه بسیج مردمی ایران و قوای دفاع وطنی سوریه است. نیروهای داوطلب مردمی اساس حشدالشعبی را تشکیل می‌دهند، اما در ایجاد این سازمان برخی گروه‌های نظامی قدیمی عراقی نیز نقش داشته‌اند؛ گروه‌هایی مانند سازمان بدر، عصائب اهل حق به رهبری قیس الخزعلی و سرایاالسلام وابسته به مقتدی صدر از جمله گروه‌های نظامی موجود در عراق پیش از حمله داعش بودند. حدود 40گروه در ایجاد حشدالشعبی نقش داشته‌اند. این گروه‌ها پس از فتوای مرجعیت وظیفه جذب نیروهای داوطلب مردمی را بر اساس خواست آیت‌الله سیستانی برعهده گرفتند. با وجود این حشدالشعبی به مرور از حالت غیررسمی و غیرمتمرکز خارج شده و به سمت مدیریت متمرکز، یکپارچه و قانونی حرکت کرده است. در سپتامبر ۲۰۱۵ (شهریور 1394) حیدر العبادی، نخست‌وزیر سابق عراق حشدالشعبی را بخشی از نیروهای دولت عراق اعلام کرد. بر اساس فرمان نخست‌وزیر «هیات حشدالشعبی» در فوریه 2016 (اسفند ۱۳۹۴) ایجاد شد و این نیرو به‌طور ساختاری بخشی از نیروهای مسلح عراق شد.

در آذرماه ۱۳۹۵ پارلمان عراق قانونی درباره حمایت از نیروهای حشدالشعبی تصویب کرد. آخرین گام در استحکام جایگاه بسیج مردمی عراق صدور فرمان 10 ماده‌ای «عادل عبدالمهدی»، نخست‌وزیر عراق برای سازماندهی تشکیلات حشدالشعبی بود. بر اساس فرمان عبدالمهدی نیروهای حشدالشعبی به‌ بخشی جدایی‌ناپذیر از نیروهای مسلح عراق تبدیل شد و تمامی قوانین حاکم بر نیروهای مسلح، به نیروهای حشد نیز تسری یافت. صدور فتوای آیت‌الله سیستانی باعث شد نبردی که آمریکایی‌ها آن را جنگی 30ساله آن هم با حضور مستقیم آمریکا می‌خواندند، در سه سال به پایان برسد و پیشروی‌های داعش متوقف و پاکسازی سراسری عراق آغاز شود.

تعداد نیروهای حشدالشعبی

تعداد نیروهای حشدالشعبی در اولین سال تاسیس علی‌رغم حضور تعداد زیادی از داوطلبان مردمی به دلیل تامین نیروی مورد نیاز برای جنگ با داعش و همچنین زمانبر بودن آموزش نیروها حدود 100 هزار نفر برآورد می‌شد. به‌مرور زمان و با افزایش توانایی‌های تسلیحاتی و آموزشی حشدالشعبی این نیرو توانست تعداد بیشتری را در بین یگان‌های خود بپذیرد. هم‌اکنون تعداد نیروهای حشدالشعبی در عراق تا 300 هزار نفر برآورد می‌شود. به دلیل اکثریت 70 درصدی شیعیان در عراق و به تبع این نکته اکثر اعضای نیروها و فرماندهان حشدالشعبی را شیعیان تشکیل می‌دهند اما ده‌ها هزار نیرو از میان اهل تسنن و مسیحیان عراق نیز در این ساختار جای گرفته‌اند.

توان سازندگی و بازسازی زیرساخت‌ها

در سیل فروردین‌ماه ایران، یگان مهندسی و برخی از ماشین‌آلات سنگین سازمان حشدالشعبی برای کمک به سیل‌زدگان ایرانی وارد استان‌های لرستان و خوزستان شدند. آنطور که رسانه‌ها گزارش داده بودند کاروان «مقاومت اسلامی نُجباء» ۱۰۰ خودروی سبک و سنگین را از مرز مهران وارد خاک ایران کرد. این حضور به‌خوبی نشان‌دهنده توان حشدالشعبی در بخش خدمات‌رسانی بود. یگان مهندسی حشدالشعبی در چند سال گذشته تجربیات ارزشمندی را کسب کرده و اکنون با استفاده از دانش و تجهیزات مناسب، توانایی اجرای پروژه‌های زیربنایی را در عراق دارد. این ظرفیت با توجه به نیاز جدی عراق به بازسازی آثار تخریب کشور توسط داعش، زمینه‌ساز تداوم فعالیت بسیج مردمی خواهد بود.  حشدالشعبی در توسعه زیرساخت‌های شهری و ترمیم خیابان‌های مناطق محروم و آب‌رسانی به این مناطق هم فعالیت دارند. نیروهای الحشدالشعبی در سیل اخیر نیز موفق شدند ۲۴۰ روستا در استان‌های میسان، واسط، بصره و اطراف آنها را نجات دهند. آنها همچنین تعدادی از پالایشگاه‌ها و مراکز استراتژیک عراق را در این استان‌ها از خطر سیل نجات دادند. این نیروها همچنین در عملیات اطفای حریق نینوا، کرکوک، صلاح‌الدین، دیاله، نجف و استان‌های دیگر نیز مشارکت کردند. بسیج مردمی در حوزه بهداشت هم فعالیت دارد. نیروهای داوطلب آن در استان‌های مختلف به ارائه خدمات رایگان به مردم عراق می‌پردازند. تنها در استان نینوا آنها به 22 هزار آواره خدمات پزشکی و بهداشتی ارائه داده‌اند.

از بازسازی تسلیحات تا کمک به زائران

هرچند تشکیلات حشدالشعبی بسیار جوان است اما سابقه چند ده ساله برخی گروه‌های تشکیل‌دهنده آن، منجر به تشکیل یگان‌های پیشرفته در این سازمان شده است. یکی از این یگان‌ها «بخش مهندسی و فناوری یگان بسیج مردمی عراق» است. آنها در طول جنگ توانستند بخش قابل‌توجهی از تسلیحات قدیمی ارتش را بازسازی و برای استفاده در میادین نبرد علیه گروه تروریستی تکفیری داعش آماده کنند. این یگان، انواع توپخانه سبک و سنگین، خودروهای زرهی، تانک، نفربر و خمپاره‌انداز را که در سال 2003 از سوی نیروهای آمریکایی از سازمان رزم ارتش جدید عراق خارج شده بودند، بازسازی و در نبرد با داعش از آن استفاده کردند.

کمک به زائران کربلا

حشدالشعبی در برگزاری مراسم اربعین حسینی نیز به ایفای نقش پرداخته است. این سازمان در کنار تامین امنیت زائران حسینی، خدماتی نیز به زائران می‌دهد. در مراسم اربعین سال جاری، به دلیل کمبود وسایل نقلیه در خاک عراق و سرگردانی زائران، نیروهای حشدالشعبی با وسایل نقلیه و امکانات خود به کمک زائران ایرانی آمده‌اند و حتی کامیون‌ها و تریلرهای سرپوشیده را برای انتقال آنان به خدمت گرفته‌اند.

عملیات‌های نظامی و تامین امنیت

حشدالشعبی در بسیاری از درگیری‌ها با داعش در خط مقدم بوده است. این سازمان مردمی نقش ویژه‌ای در شکستن محاصره و آزادسازی شهرها داشته است. شکستن محاصره سامرا، آمرلی، آزادسازی جرف الصخر، بیجی، جنوب موصل، الرمادی، العظیم، عزیز بلد، سنجار، سبع البور، تلعفر، فلوجه و دیگر مناطق به‌ویژه در دو استان صلاح‌الدین و الانبار بخشی از عملیات‌های حشدالشعبی در عراق است. با وجود اینکه مقامات آمریکایی از جمله مارتین دمپسی، رئیس سابق ستاد مشترک ارتش آمریکا در زمان تشکیل ائتلاف ضدداعش بارها تاکید کرده بودند که نابودی داعش در عراق و سوریه بین ۱۰ تا ۳۰ سال زمان می‌برد، ولی نیروهای بسیج مردمی توانستند در کمتر از چهارسال این گروهک تروریستی را بدون کمک موثر غربی‌ها در عراق زمین‌گیر کنند. البته هنوز درگیری‌های محدود بین حشدالشعبی و بقایای داعش در استان‌های الانبار، نینوا، صلاح‌الدین، دیاله، کرکوک و سامرا در جریان است اما تقریبا تمام توان لجستیکی این گروهک از بین رفته است. در تازه‌ترین عملیات، حشدالشعبی موفق به شناسایی عناصر داعش که قصد نفوذ از منطقه «تل الذهب» در جنوب سامرا و قطع مسیر استراتژیک « قناة ۱۴» به سمت شهر «البلد» و مرقد «سید محمد» (از فرزندان امام هادی(ع)) را داشتند، شد و جلوی نفوذ آنها به جنوب سامرا را گرفت. اما مهم‌ترین اقدام حشدالشعبی در طول فعالیت خود، تامین امنیت گذرگاه مرزی عراق با سوریه در شهر القائم است. آخرین بار که این گذرگاه فعال بود، به هشت‌ سال قبل بازمی‌گردد.

آمریکا از ابتدای آزادسازی القائم از اشغال داعش، با حضور حشدالشعبی در این شهر مخالف بود و بر همین اساس نیز چندین بار پایگاه‌های آنان را بدون برعهده گرفتن مسئولیت و با همکاری متحدانش بمباران کرد. حضور بسیج مردمی در این منطقه که یکی از رخنه‌گاه‌های اصلی داعش از سوریه به عراق است، مانع بزرگ تداوم ناامنی در عراق است. علاوه‌بر این، حفظ امنیت این مسیر در کنار بازگشایی گذرگاه مرزی القائم- البوکمال، زمینه فعالیت‌های اقتصادی را برای چهار کشور ایران، عراق، سوریه و لبنان فراهم می‌آورد. مجموع همین عملکرد موفقیت‌آمیز بسیج مردمی در عراق است که آمریکا را به تکاپو انداخته تا با کمک عناصر عراقی، به دنبال انحلال این سازمان باشند. البته با دستور نخست‌وزیر عراق احتمال این اتفاق تقریبا نزدیک به صفر است.

مسیر آینده

آمریکا و متحدانش با این بهانه که پس از شکست داعش، باید فعالیت حشدالشعبی در عراق پایان یابد، تلاش کردند با فشار بر دولت عراق، این گروه مقاومت را منحل کنند. اما بسیج مردمی که در برابر خود الگوی روشنی چون بسیج در ایران و حزب‌الله در لبنان را داشت، تلاش کرد در کنار فعالیت نظامی، به امور غیرنظامی چون خدمات اجتماعی و فرهنگی نیز ورود پیدا کند. در حال حاضر حشدالشعبی علاوه‌بر مقابله با داعش در چندین استان، در تامین امنیت مناطق آزادشده، حمایت از خانواده‌های شهدا و مجروحان و سفر خانواده‌های شهدا به اماکن متبرکه در داخل و خارج از عراق فعالیت می‌کند. بسیج مردمی علاوه‌بر این به تاسیس موسسات فرهنگی و مذهبی، مرکز راهبردی استراتژیک الهدف و رادیو و تلویزیون اقدام کرده است. آنها طرح‌های دیگری در حوزه‌های عمرانی و آبادانی مناطق مختلف و تلاش برای بازسازی مناطق آسیب دیده در دست اقدام داشتند اما شروع اعتراضات در عراق، عملا این طرح‌ها را با وقفه مواجه کرد. تجربه این نیرو در مقابله با داعش، نشان می‌دهد توانایی برعهده گرفتن امور مختلف را به‌ویژه پس از بازگشت امنیت مطلق به عراق دارد./1360//101/خ