گزینه ظریف؛ خروج از NPT

به گزارش خبرگزاري رسا، وعده اروپایی‌ها برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه (Snapback) در ابتدای سال 2020، سه‌شنبه هفته گذشته 14 ژانویه عملیاتی شد. در پاسخ به این اقدام، روز گذشته محمدجواد ظریف در جمع نمایندگان مجلس گفت ایران پیش از این سازوکار حل اختلاف را فعال کرده است و به اروپایی‌ها تذکر داده که اگر نتیجه اقدامات آنها بازگشت پرونده ایران به شورای امنیت سازمان‌ملل باشد، آنگاه دستورکار ایران به «خروج از NPT» تغییر خواهد یافت. این ایده را البته پیش از این کارشناسان زیادی در کشور مطرح کرده بودند اما حالا با اعلام محمدجواد ظریف موضوع قدری جدی‌تر شده و بسته به اقدام اروپایی‌ها در پیشبرد این مسیر، ممکن است ایران مجبور به اجرای چنین اقدامی شود هرچند تا آن زمان هنوز قدری فاصله داریم.

فرصت اولیه، 30 روز اما قابل تمدید

در حال حاضر، از روز 14 ژانویه کشورهای عضو حداکثر 30 روز فرصت دارند اختلاف مطرح‌شده از سوی این سه کشور را حل کنند. به‌عبارت دقیق‌تر، کمیسیون مشترک برجام با حضور نمایندگان و کارشناسان کشورهای عضو باید ظرف 15 روز تشکیل شود و در این فرصت موضوع را فیصله دهد. البته طبق متن توافق هسته‌ای و آن چیزی که در بند 36 آمده، این زمان می‌تواند با اجماع طرفین تمدید شود تا بررسی‌ها و مذاکرات بیشتری صورت گیرد. دراین‌باره پیش‌بینی‌ها این است که فعلا و برای مدتی گفت‌وگوها در همین سطح یا نهایتا یک سطح بالاتر ادامه یابد، لذا کارشناسان احتمال اینکه ظرف دو هفته کار به جلسه وزیران بکشد را خیلی محتمل نمی‌دانند.

علی‌القاعده اما بعد از برگزاری جلسه یادشده، اگر شاکی یا شاکیان به این نتیجه برسند که موضوع قابل فیصله نیست و باید فرآیند ادامه یابد، آنگاه کار به جلسه وزرای امور خارجه موکول می‌شود. نشست وزیران امور خارجه عضو این توافق باید ظرف 15 روز برگزار شده و نتیجه نهایی حاصل شود. البته در این مرحله هم بند 36 توافق هسته‌ای ذکر کرده که امکان تمدید زمان با اجماع طرفین وجود دارد، لذا بعید نیست که زمانی بیشتر از 15 روز هم در این برهه صرف شود.متن توافق البته در این مرحله یک امکان دیگر را هم پیش‌بینی کرده است. در متن آمده است: «پس از بررسی کمیسیون مشترک -همزمان با (یا به‌جای) بررسی در سطح وزیران- خواه عضو شاکی یا عضوی که اجرای تکالیفش موضوع بوده است می‌تواند درخواست کند موضوع توسط یک هیات مشورتی که متشکل از سه عضو خواهد بود (یکی از سوی هریک از طرف‌های درگیر در اختلاف و طرف سوم مستقل) بررسی شود. هیات مشورتی باید نظریه غیرالزام‌آوری را درخصوص موضوع پایبندی ظرف 15 روز ارائه کند.»

اما پس از طی این مراحل اگر در بازه‌ای 30 روزه موضوع فیصله نیابد، کمیسیون مشترک طرف یا طرفین شاکی می‌توانند شکایت خود را مصداق «عدم پایبندی اساسی» معرفی کنند و آن را «به‌عنوان مبنای توقف کلی یا جزئی اجرای تعهدات خود» منظور کرده یا این نظر را به «شورای امنیت سازمان‌ملل متحد» اعلام کنند.

ایران هم‌اکنون در نقطه پایانی بند 36 قراردارد

تا این نقطه دقیقا فرآیند ذکرشده در بند 36 انجام شده و هنوز مکانیسم ماشه عملیاتی نشده است. از طرفی باید این را هم گفت با وجود اینکه اروپا گفته این مسیر را طی خواهد کرد، ایران پیش از این و طبق همان نامه‌هایی که محمدجواد ظریف روز گذشته در مجلس آنها را یادآور شد، حرکت در این مسیر را آغاز کرده و اکنون خود را در نقطه پایانی بند 36 یعنی تعلیق کلی یا جزئی تعهدات قرار داده است.اما آنچه «اجرای مکانیسم ماشه» تلقی می‌شود مربوط به زمانی است که شاکی شکایت خود را به شورای امنیت سازمان‌ملل ببرد. در این مرحله همان فرآیند شگفت‌انگیز و معکوسی که همیشه مورد نقد کارشناسان داخلی بوده، رقم خواهد خورد به این شکل که «شورای امنیت سازمان‌ملل متحد باید درخصوص قطعنامه‌ای برای تداوم لغو تحریم‌ها (یعنی تداوم اجرای برجام و نه رسیدگی به شکایت شاکی) رای‌گیری کند.» البته این پایان ماجرا نیست، چراکه در متن بند 37 آمده است: «چنانچه قطعنامه فوق‌الذکر ظرف 30 روز از تاریخ ابلاغ به تصویب نرسد، (به‌صورت خودکار) مفاد قطعنامه‌های سابق شورای امنیت سازمان‌ملل متحد مجددا اعمال خواهند شد، مگر اینکه شورای امنیت سازمان‌ملل متحد به‌نحو دیگری تصمیم‌گیری کند.»

حالا ایراد اساسی اینجاست، به این معنا که اگر پرونده ایران دوباره به شورای امنیت سازمان‌ملل برگردد، اساسا نیازی نیست اقدامی درباره آن انجام شود و صرفا با عدم تشکیل جلسه ظرف 30 روز هم قطعنامه 2231 ملغی شده و 6 قطعنامه قبلی بازخواهند گشت. از طرف دیگر با وجود اینکه آمریکایی‌ها از برجام خارج شده‌اند و امکان فعال‌سازی مکانیسم ماشه را ندارند (بنا به‌نظر برخی کارشناسان از دست داده‌اند)، اینجا اما به‌دلیل اینکه آمریکا عضوی از اعضای دائمی شورای امنیت خواهند بود، امکان اعمال‌نظر دارند و البته نه‌تنها آمریکا که در این مرحله اگر همه اعضا بخواهند برای ادامه تعلیق تحریم‌های سازمان‌ملل و تداوم قطعنامه 2231 مصوبه‌ای از شورای امنیت بگیرند ولی تنها یک عضو دائم دارای حق وتو مخالف این امر باشد، می‌تواند به‌تنهایی کار را یکسره کند و همه‌چیز را به قبل از امضای برجام برگرداند. در این مرحله 6 قطعنامه ۱۶۹۶، ۱۷۳۷، ۱۷۴۷، ۱۸۰۳، ۱۸۳۵ و ۱۹۲۹ بازخواهند گشت و ایران دوباره شامل تحریم‌های سازمان‌ملل خواهد شد. لذا باید گفت به همین دلیل است که ایران اقدام بزرگی مثل خروج از NPT را درصورت بازگشت پرونده خود به شورای امنیت روی میز گذاشته و گفته آن را اجرایی خواهد کرد.

  مسیر پیش‌رو چیست؟

در کنار این مباحث فنی اما دو نکته دیگر هم وجود دارد؛ اولا اینکه قصد واقعی اروپایی‌ها از فعال‌سازی مکانیسم ماشه چیست و تا کجا بنا دارند آن را جلو ببرند؟ و ثانیا اینکه ایران در این مسیر چه اقداماتی می‌تواند انجام دهد؟

درخصوص موضوع اول علاوه‌بر اینکه اروپایی‌ها بی‌هیچ ابایی اعلام کرده‌اند تحت فشار آمریکا و به‌خاطر فعال نشدن تعرفه‌های 25 درصدی روی صادرات خودرو به این کشور مکانیسم ماشه را فعال کرده‌اند، باید گفت نخست‌وزیر انگلیس پیش از اینکه هر تحلیلی درباره این اقدام تروئیکا ذکر شود، آخر ماجرا را گفت و اعلام کرد سه کشور به‌دنبال راضی کردن ایران برای نشستن پشت میز مذاکره برای شکل‌گیری یک توافق جدید به‌جای برجام هستند، توافقی که البته هم نامش مشخص است و هم قاعدتا مفاد و موضوع آن. بوریس جانسون جایگزین برجام را توافق ترامپ نام‌گذاری کرده است و از این‌رو و با توجه به آنچه طی دو سال گذشته طی شده، مشخص است آمریکا و همکاران اروپایی وی چه خواسته‌هایی از ایران دارند.با توجه به این مساله، پاسخ سوال دوم هم روشن خواهد شد. به این معنا که اروپایی‌ها بسته به امکانی که برای افزایش تنش‌ها می‌توانند داشته باشند، در این مسیر گام بر‌می‌دارند. اگر بخواهیم واضح‌تر توضیح دهیم، اروپا می‌داند مقابله با ایران تنش‌آفرین خواهد بود، چراکه تداوم فشار به تهران به‌دلیل اینکه اقتصاد و امنیت ایران را به‌صورت مستقیم تحت‌تاثیر قرار خواهد داد، موجب واکنش‌هایی می‌شود که نه‌تنها برای اروپا که برای آمریکایی‌ها هم قابل پیش‌بینی نیست و قاعدتا معلوم نیست که بتوانند متناسب با آن پاسخ دهند. از طرفی آنها این را هم می‌دانند که افزایش تنش‌ها و عبور حد و مرز فشار به تهران از یک میزان مشخصی، عملا کنترل شرایط را از دست همه طرف‌ها خارج خواهد کرد.

با این توصیفات پیش‌بینی کارشناسان این است که در وهله اول اروپایی‌ها برای اینکه شرایط از آن چیزی که هست، متزلزل‌تر نشود در مسیر کمیسیون برجام و نشست وزرای امور خارجه آنقدر تاخیر ایجاد کنند تا هم نسبت به خواسته ترامپ پاسخی داشته باشند و هم ایران را بیش از این عصبانی نکنند.در این میان آنچه مشخص است خواسته اصلی اروپایی‌ها در یکی دو ماه آینده است. به‌نظر می‌رسد در جلسات کمیسیون مشترک و وزرای امور خارجه که احتمالا هر دو تشکیل خواهد شد، سه کشور از ایران درخواست آغاز مذاکرات جدید برای توافق جدید را داشته باشند و بنا به فشارهایی که ترامپ به آنها می‌آورد و متناسب با مقاومتی که تهران در جمیع زمینه‌ها (از مدیریت اقتصاد تا شرایط منطقه) از خود نشان خواهد داد، یا ایران را راضی به انعقاد یک توافق جدید کرده یا آنقدر مذاکرات را مشمول زمان کنند تا انتخابات در آمریکا برگزار شود و براساس شرایط آن زمان، موضع نهایی خود را مشخص کنند.

 ایران چه گزینه‌هایی را می‌تواند روی میز بگذارد؟

در اینجا البته به‌طور دقیق‌تر می‌توان به سوال دوم هم پاسخ داد. یعنی اگر اروپایی‌ها نتوانند یا نخواهند مذاکرات بلندمدتی با تهران داشته باشند و مطابق میل خود یا تحت فشار آمریکا کار را به شورای امنیت بکشانند، آنگاه ایران خروج از NPT را به‌عنوان یک واکنش در دستورکار خود قرار خواهد داد.از یک‌سو تا زمانی که کار به شورای امنیت برسد ایران هم از لحاظ فنی امکان مقابله خواهد داشت و هم در مسیرهای غیرفنی. وجه فنی ماجرا شامل چند اقدام در حوزه مسائل هسته‌ای است. اولین اقدام عبور عملی و قابل‌توجه از محدودیت‌های برجام خواهد بود. ایران با وجود اینکه عدم پایبندی به محدودیت‌های برجام را اعلام کرده هنوز به‌صورت جدی آنها را نقض نکرده است، از این‌رو می‌تواند از عملیاتی‌کردن آنها بسته به شرایط به‌عنوان یک اهرم فشار به طرف غربی استفاده کند. برای مثال فعال‌شدن کامل فوردو یا رساندن غنی‌سازی به مرز 20 درصد، می‌تواند دوباره برگ‌های قابل چانه‌زنی را روی میز بگذارد.

از سوی دیگر ایران می‌تواند در مسیر همکاری‌ها با آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای نیز تجدیدنظر کند. ایران هم‌اکنون متعهد به بی‌سابقه‌ترین بازرسی‌های تاریخ است، یعنی علاوه‌بر بازرسی‌های مرسوم NPT نه‌تنها به پروتکل الحاقی و بازرسی‌های ذیل آن متعهد است بلکه برخی بازرسی‌های فراپروتکلی را نیز داوطلبانه اجرا می‌کند. از این‌رو می‌تواند در هر مرحله بخش یا تمامی این تعهدات را متوقف کند.آخرین نکته اما همان است که پیش از این رئیس‌جمهور آن را مطرح کرده بود. همان هشدار پیشین، «اگر ایران نتواند نفت صادر کند کشورهای منطقه هم نخواهند توانست.» بعد از آنکه ایران عین‌الاسد را درهم کوبید و خسارت سنگینی به آمریکایی‌ها وارد کرد، حالا کل منطقه می‌داند که ایران چقدر بر عملیاتی‌کردن تهدیدهای خود مصر است. اینها البته صرفا یک پیش‌بینی برای اقدامات سلبی است در حالی که همه کارشناسان معتقدند حفظ آرامش داخلی و انسجام ملی، مدیریت بهتر اقتصاد و همه آن اقداماتی که رهبری از آن ذیل «قوی‌شدن» نام می‌برند، اولویت‌های اصلی در مواجهه با غربی‌ها خواهد بود.

علی لاریجانی: اقدام متناسب انجام می‌دهیم

رئیس مجلس شورای اسلامی در نطق پیش از دستور خود در جلسه علنی روز یکشنبه 29 دی‌ماه پارلمان گفت: «تاسف‌آور این است که یکی از وزرای کشورهای اروپایی با صراحت اعلام کرده است آمریکا تهدید می‌کند که اگر از ماشه استفاده نکنیم، تعرفه واردات اتومبیل را به آمریکا 25 درصد افزایش می‌دهد، لذا ما در این مسیر قرار گرفته‌ایم.»

وی خطاب به سه کشور اروپایی اظهار داشت: «پس مشکل در رفتار ایران نیست که بارها خودتان خروج آمریکا را از برجام سرزنش کرده‌اید، مشکل در تهدید آمریکاست که کشور قدرتمند اقتصادی اروپا را به رفتار حقارت‌آمیز و غیرعاقلانه وادار کرده است.»

رئیس مجلس با تاکید بر اینکه ایران اهل تهدید نیست، افزود: «بیش از یک‌سال و اندی از رفتار خصمانه آمریکا از مساله هسته‌ای می‌گذرد و اروپا صرفا بیانیه سیاسی داده و مدت‌هاست که جمهوری اسلامی ایران مدارا کرده است.»

لاریجانی در پایان مجددا خطاب به سه کشور اروپایی حاضر در برجام خاطرنشان کرد: «با صراحت اعلام می‌کنیم اگر اروپا به هر دلیلی رفتار غیرعادلانه در استفاده از ماده 37 توافقنامه هسته‌ای داشته باشد، آنگاه جمهوری اسلامی تصمیم جدی در همکاری با آژانس خواهد گرفت و طرح آن در مجلس آماده است. ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ما شروع‌کننده این امر نخواهیم بود‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، اما متناسب با اقدام شما اقدام خواهیم کرد. بهتر است عادلانه رفتار کنید.»

محمدجواد ظریف: از ان‌پی‌تی خارج می‌شویم

محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه روز گذشته و در توضیح برنامه این وزارت برای مقابله با فعال‌شدن سازوکار حل اختلاف در برجام موسوم به مکانیسم ماشه از سوی کشورهای اروپایی، به نمایندگان مجلس گفت: «ایران بحث روش حل اختلاف را به‌صورت رسمی اردیبهشت‌ماه سال 1397 بعد از خروج آمریکا از برجام آغاز کرد. سه نامه در 10 می ‌سال 2018، 26 آگوست سال 2018 و نوامبر سال 2018 به خانم موگرینی نوشته شد و در آن رسما اعلام کردیم ایران روش حل‌وفصل اختلافات را شروع کرده است.»

وزیر امور خارجه افزود: «در نامه‌ای که در نوامبر 2018 به خانم موگرینی نوشته شد، تاکید کردیم ایران مکانیسم حل‌وفصل اختلافات را شروع کرده و به پایان رسانده، لذا ناگزیریم برنامه کاهش تعهدات برجام را اجرایی کنیم. جمهوری اسلامی ایران پس از نامه مذکور هفت‌ماه به اتحادیه اروپا فرصت داد و در اردیبهشت‌ماه سال 1398 (می سال 2019) کاهش تعهدات برجام را آغاز کرد که تقریبا دوماه پس از آن، آثار عملی داشت. اظهارات اروپایی‌ها هیچ وجه قانونی ندارد، لذا ما از بلاوجه بودن اقدام اروپایی‌ها استفاده می‌کنیم. اگر اروپایی‌ها اقدام دیگری انجام دهند، طبق نامه رئیس‌جمهور در همان اردیبهشت‌ماه 1397، موضوع خروج ایران از NPT مطرح می‌شود.»

عضو هیات علمی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:

باید در شکایت از اروپا پیش‌دستی می‌کردیم

محمد جمشیدی، کارشناس مسائل بین‌الملل و عضو هیات‌علمی دانشکده حقوق و علوم‌سیاسی دانشگاه تهران با ضمن اشاره به فعال‌کردن مکانیسم ماشه علیه ایران از سوی آلمان، انگلیس و فرانسه اظهار داشت: «پیش از این نسبت به مکانیسم حل اختلاف در برجام هشدارهای زیادی داده شد و کارشناسان از همان زمانی که مذاکرات برجام در جریان بود و کلیات آن مورد توافق قرار گرفت، نسبت به این موضوع تذاکراتی را مطرح کرده بودند؛ اما متولیان آن خط تحلیلی غلطی را در جامعه رواج دادند و به‌نوعی بر مشکلات داخلی توافق هسته‌ای ازجمله مکانیسم حل اختلاف آن سرپوش گذاشتند.»

وی افزود: «امروز شاهدیم آن هشدارها به واقعیت تبدیل شده و مجموعه تحلیل‌هایی که برآیند آنها بی‌کم و کاست بودن برجام بود، امروز غلط از آب درآمده است.»

جمشیدی ادامه داد: «نکته اول این است که مسئولیت‌پذیری وجود داشته باشد و افرادی که تحلیل‌های ناصحیح به جامعه ارائه دادند و مسیر کشور را به سمتی بردند که با این مشکلات مواجه شد، باید پاسخگو باشند چراکه جامعه نمی‌تواند نسبت به این مسائل فراموشکار باشد.»

این استاد دانشگاه ادامه داد: «نکته دوم آن است که اروپایی‌ها نشان دادند در چارچوب سیاست‌های آمریکا عمل می‌کنند و قبل از اینکه ترامپ آنها را تهدید کند، به‌خاطر منافع دوجانبه در سیاست ضدایرانی با آمریکا همسویی داشتند. کمااینکه ما شاهد بودیم که وزرای امور خارجه و همچنین روسای سه کشور اروپایی، بیانیه‌های مختلفی را علیه ایران صادر کردند.»

وی اضافه کرد: «آنها سیاست‌های خود را با سیاست‌های آمریکا همگرا می‌دانستند و می‌گفتند در حوزه موشکی و حقوق بشر و منطقه‌ای از آمریکا تندتر هستیم، لذا باید گفت آنها حداکثر در تاکتیک برجام اختلاف داشتند و ما روندی از سیاست مقابله‌جویانه از طرف اروپایی‌ها را از قبل شاهد بودیم.»

جمشیدی در توضیح چگونگی مواجهه ایران با سناریوی جدید اروپایی‌ها در فعال‌کردن مکانیسم ماشه علیه ایران خاطرنشان کرد: «ضروری است وزارت امور خارجه تحرکات دیپلماتیک خود را افزایش داده و در این خصوص ابتکار حقوقی داشته باشد تا بتواند جلوی تحقق اهداف آنها را بگیرد.»

این کارشناس مسائل بین‌الملل ادامه داد: «اینکه بتوانیم با کشورها و قدرت‌های رقیب غرب وارد مکانیسم‌هایی جدیدی برای تعاملات شویم بسیار حائز اهمیت است. در عین حال باید پیامدهای ملموس، قابل تحقق و البته پرهزینه برای طرف اروپایی و غربی تعریف کرد و به آنها هشدار داد درصورتی که این مسیر را ادامه دهند، اقداماتی متقابل از سوی ایران انجام خواهد شد.»

وی در توضیح ابتکار‌های حقوقی در دسترس ایران گفت: «طرح‌ها و مفاهیمی در حقوق بین‌الملل وجود دارد که بتوانیم جلوی اجرایی‌شدن این مکانیسم را بگیریم و این به این معنی است که ما منتظر نمانیم تا آنها علیه ایران اقدامی انجام دهند بلکه به عکس، ما باید علیه آنها اقدام کنیم و شکایت از طرف مقابل را در دستورکار قرار دهیم، نه اینکه او از ما شکایت کند.»

جمشیدی با بیان آنکه ایران اکنون به نقطه‌ای رسیده که با وجود اجرای تعهدات خود، طرف مقابل از آن شکایت کرده و خود نیز از آنها هیچ شکایتی نکرده، این رویه را غیرقابل قبول دانست و گفت: «اگر باور یا تحلیل دستگاه سیاست خارجه این بود که اروپایی‌ها با ما همسو نخواهند بود باید تحرکات بیشتری انجام می‌دادند و ما از آنها شکایت می‌کردیم.»

عضو هیات‌علمی دانشگاه تهران در تحلیل چشم‌انداز این سناریو و میزان پیشروی اروپایی‌ها در آن گفت: «اگر از طرف ایران انفعال صورت گیرد اروپا مسیر را تا آخر پیش می‌رود ولی اگر تحرک باشد و در مقابل نشان داده شود هزینه‌هایی در مقابل اقدام آنها وجود دارد که این هزینه‌ها نه‌تنها در حوزه برجام بلکه در حوزه‌هایی که جمهوری اسلامی در آنها از ابزار قدرت برخوردار است، شرایط به گونه دیگری پیش خواهد رفت. اما اگر مسیر انفعال و موضع‌گیری‌های بی‌ارزش از طرف دولت ادامه یابد، طرف مقابل احساس هزینه نمی‌کند و این مسیر را تا انتها طی خواهد کرد.»

وی در پایان پروتکل الحاقی را نیز یکی دیگر از ابزارهایی دانست که جمهوری اسلامی ایران می‌تواند با بهره‌گیری از آن در این مسیر برای طرف مقابل نوعی بازدارندگی تولید کند.

حسن بهشتی‌پور، تحلیلگر مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:

ایران اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را کنار بگذارد

حسن بهشتی‌پور، کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به کلیدخوردن مکانیسم ماشه از سوی طرف‌های اروپایی برجام گفت: «درصورت قطعی‌شدن اجرای این مکانیسم طبق برجام کمیسیونی متشکل از معاونان وزرای امور خارجه اعضای برجام تشکیل خواهد شد و اعضا بررسی خواهند کرد آیا نقضی صورت گرفته یا خیر. اگر درباره طرحی به تفاهم رسیدند که هیچ، مساله منتفی می‌شود ولی اگر به تفاهم نرسیدند موضوع به اجلاس وزرای امور خارجه ارجاع داده می‌شود و باز آنجا مذاکره صورت می‌گیرد.»

وی افزود: «الان طرف شاکی اتحادیه اروپاست و ایران مدعی است به تمامی تعهدات خود عمل کرده و گزارش‌های مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز این موضوع را تایید می‌کند. از سوی دیگر، کاهش تعهدات هم به این دلیل صورت گرفته که طرف مقابل تعهدات خود را انجام نداده است. بنابراین نقض از سوی ایران انجام نشده بلکه اروپا با اجرا نکردن تعهدات، ناقض برجام است.»

بهشتی‌پور ادامه داد: «در این مرحله اگر طرفین به طرح مشترکی رسیدند همان را جلو می‌برند و اگر به طرح مشترکی نرسیدند موضوع به کمیته سه‌جانبه‌ای می‌رود که در یک‌سو اتحادیه اروپا و در سوی دیگر ایران و یک کشور نیز به‌عنوان بی‌طرف حضور می‌یابد که وظیفه حکمیت را برعهده دارد.»

وی در توضیح شرایط طرف حکم گفت: «حکم می‌تواند یکی از کشورهای برجام باشد یا می‌تواند یک کشور دیگر خارج از توافق هسته‌ای باشد که دو طرف آن را بپذیرند. همچنین ممکن است سازمان‌ملل به‌نمایندگی از خود کسی را معرفی کند و اگر ایران و طرف مقابل بپذیرند، او می‌تواند کار حکمیت را انجام دهد.»

این کارشناس مسائل سیاست خارجی اضافه کرد: «در این کمیته نیز اگر توافقی حاصل نشد پرونده به اجلاس شورای امنیت سازمان‌ملل می‌رود. در اجلاس شورای امنیت هم بحث می‌شود و اگر توانستند توافق کنند قطعنامه جدید صادر کرده و طبق قطعنامه هم عمل می‌کنند و اگر به هر دلیلی به توافق نرسیدند به‌طور اتوماتیک‌وار 6 قطعنامه قبلی ضمانت اجرایی پیدا می‌کند.»

وی با بیان آنکه ما اجراکننده تعهدات هستیم و برای مذاکرات دست پر را داریم و طرفی که به تعهدات خود عمل نکرده، طرف مقابل است، خاطرنشان کرد: «اروپایی‌ها توان اجرای تعهدات خود را ندارند و مذاکره با آنها شاید فقط این حکم را داشته باشد که آنها را از پیگیری مکانیسم ماشه منصرف کنیم.»

بهشتی‌پور در پاسخ به این سوال که اروپا این بازی را احتمالا تا چه مرحله‌ای پیش می‌برد، گفت: «اروپایی‌ها نیز مانند آمریکا در دامی که صهیونیست‌ها برای آنها پهن کرده‌اند، گرفتار شده‌اند لذا چشم‌انداز این بازی چندان روشن نیست.»

این کارشناس مسائل سیاست خارجی با بیان آنکه پس از نخست‌وزیری جانسون در انگلیس، این کشور همکاری نزدیکی با ترامپ دارد، تصریح کرد: «آنها این‌طور فکر می‌کنند که با تحت‌فشار قرار دادن ایران به نتیجه می‌رسند در حالی که واقعا ایران نشان داده زیر بار این فشارها نمی‌رود، این مسیر تهران را به سمت اقدامات رادیکال سوق می‌دهد.»

وی در توضیح گزینه‌های پیش‌روی ایران در مواجهه با این فضا گفت: «ایران می‌تواند همکاری‌های خود را با آژانس کم یا قطع کند و پروتکل الحاقی را که تاکنون به‌صورت داوطلبانه اجرا می‌کرد کنار بگذارد یا حتی درنهایت خروج از NPT را در دستورکار قرار دهد.»

بهشتی‌پور این سناریو را قدری بعید دانست و گفت: «عملیاتی‌کردن آن احتمالا دوستان ما همانند روسیه و چین را نیز به سمت اروپا و آمریکا سوق می‌دهد.»

این استاد دانشگاه با اشاره به اظهارات دیروز وزیر امور خارجه در این خصوص و تاکید وی بر در نظر داشتن برنامه‌هایی دیگر پیش از خروج ازNPT خاطرنشان کرد: «اولین گام این است که ایران پروتکل الحاقی را که تاکنون داوطلبانه آن را اجرا می‌کرد دیگر اجرا نکند یا حداقل تعهدات خود در مقابل نظارت‌ها و کنترل‌های آژانس را کمتر کنیم. این موضوع می‌تواند مشکلاتی را برای ایران به‌دنبال داشته باشد اما خیلی بهتر از خروج از NPT است.»

وی این تحلیل که در شرایط فقدان برجام و بازگشت قطعنامه‌ها اوضاع از وضعیت کنونی بدتر نمی‌شود را نادرست دانست و گفت: «برجام صرفا یک توافق اقتصادی نیست و اگرچه جنبه‌های اقتصادی آن مهم است، اما اگر ایران به‌عنوان تهدید‌کننده صلح دنیا تلقی شود هم از نظر سیاسی و هم از نظر امنیتی و هم از نظر نظامی دچار مشکلات عدیده‌ای خواهد شد.»

بهشتی‌پور در پایان تصریح کرد: «بنابراین درمجموع باید تلاش کرد کار به آنجا نرسد و اگر به این نقطه رسیدیم، همه متحد در صحنه هستیم.»/1360/