تعمیق و نهادینه سازی مناسک شاد دینی

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، دین اسلام، به‌عنوان جامع‌ترین برنامه توحیدی، برای تمامی عرصه­‌های زندگی انسان برنامه­‌هایی را ترسیم نموده است. در این بین به مقوله مدیریت شادی و غم در میان پیروان خود نیز توجه ویژه‌ای دارد.

در معارف وحیانی اسلام یا متونی که از سرچشمه وحی جاری شده، از پروردگار عالم با عنوان «وَ أَنَّهُ هُوَ أَضْحَكَ وَ أَبْكى‏»[1] یاد شده است. رصد تدابیر مذهبی تشیع نیز این مطلب را اثبات می‌کند که خداوند هم شادی و هم اندوه مردم را مورد توجه قرار داده است.

روح همه مناسک دینی شیعیان عبودیت است که گاه در قالب شادی و گاه با غم معنوی همراه است. بسیاری از مغرضان برای دلسرد کردن گروندگان به اسلام و تشیع همواره این آیین را غم‌آلود معرفی می‌کنند. این فشار بر مذهب تشیع به خاطر برگزاری سوگواری اهل بیت علیهم‌‌‌‌السلام بیشتر است؛ چرا که این برنامه‌ها با ملاک‌های شادی در فضای برون‌دینی متفاوت است.

وقتی محبین اهل بیت را افسرده می‌خوانند

اتهام غم‌زدگی مسلمانان، بررسی جایگاه شادی و تلاش عالمانه برای نهادینه کردن مناسک شادی‌آفرین را دوچندان می‌کند. روشن است که تا غم وجود نداشته باشد، شادی معنای واقعی خود را پیدا نخواهد کرد اما فعلاً این موضوع مورد بحث نیست. لازم است مبلغان اسلامی در مقابل این هجمه، مناسک دینی شعف‌انگیز را که در منابع معتبر نیز مورد تأکید هستند، به‌عنوان جلوه زیبای اسلام به مخاطبان عرضه کنند.

بر این اساس، شناسایی این مناسک و به‌کارگیری راهکار‌های عملیاتی برای گسترش و نهادینه‌سازی این مناسبت‌ها در میان اقشار مختلف جامعه از اهمیت فراوانی برخوردار خواهد بود. در این راستا حکومت‌ها و مردم، هر یک وظایفی را بر عهده دارند که متناسب با آن، می‌توانند روش‌ها و ابزارهایی را به خدمت بگیرند.

مناسک شاد در میان احکام جایگاه ویژه‌ای را به خود اختصاص داده است. برخی از این مناسک مانند ازدواج، ولیمه حج، جشن ولادت و جشن تکلیف متأثر از شرایط زندگی فردی انسان‌ها ایجاد می‌شود و ممکن است در عمر هر فرد فقط یک بار قابل تدارک باشد.

اعیاد زیادی برای ما وجود دارد

بعضی دیگر از مناسبت‌های شاد دین‌پایه با نصوص شرعی و سیره معصومان علیهم‌السلام قابل اثبات است. رویدادهایی مانند اعیاد رمضان، فطر، قربان، مبعث، غدیر، جمعه، نوروز و جشن میلاد معصومان علیهم‌السلام از این دسته بوده و با رویکردی جمعی همه مردم را به سرور و نشاط دعوت می‌کند.

در راستای نهادینه کردن این مناسک دینی شاد در میان اقشار و طبقات مختلف جامعه اسلامی، راهکارهای متعددی قابل تصور و برنامه‌ریزی است. اهم این راهکارها را می‌توان بین نهادهای حکومتی و مردم تقسیم نمود. برخی از عوامل زمینه‌ساز برای رسوخ فرهنگ شادی در جامعه تنها با ظرفیت‌هایی که حکومت در اختیار دارد، میسر است.

استفاده از قدرت رسانه‌های جمعی، اعلام تعطیلی رسمی برای برگزاری جشن‌ها، ارسال پیام‌های تبریک برای مردم و مسئولان دیگر کشورها، آذین‌بندی گسترده شهرها و اماکن عمومی، دیدارهای عمومی با مردم برای رفع مشکلات، ایجاد ارتباط بین مناسک شاد با قشر خاصی از جامعه مانند روز مادر، روز پدر، روز جانباز، روز پرستار و ...، ارائه خدمات رفاهی ویژه به مناسبت اعیاد دینی از راهکارهای گسترش سرور و نشاط در جامعه با محوریت مناسک دینی است که متصدی آن نهادها و سازمان‌های مذهبی و حکومتی هستند.

در کنار این راهکارها، مردم نیز با امکانات کمتر و ساده‌تر مانند هدیه و عیدی دادن به اعضای خانواده و اطرافیان، پرداخت صدقه به مستمندان، قربانی کردن، برگزاری مهمانی، صله‌رحم، پیرایش شخصی و آراستن محیط زندگی و انجام آداب عبادی مخصوص در مناسبت‌های دینی، به رسوخ این فرهنگ در میان افراد خانواده، اطرافیان و جامعه، کمک قابل توجهی خواهند نمود. در یک نگاه کلان‌تر تعدد این مناسبت‌ها در تقویم شیعی می‌توانند به اصلاح روابط میان فردی در اجتماع شیعی نیز استحکام ویژه‌ای ببخشد و ارتباط و انسجام درونی جامعه را تقویت کند. /882/ 703/

محمد جواد حسنی، طلبه سطح عالی حوزه علمیه قم

[1]. النجم، ایه 43.